راه توسعه توریسم از سیاست خارجی می‌گذرد!

دکترمحسن شریعتی‌نیا پژوهشگر روابط بین‌الملل اغلب گردشگرانی که به ایران می‌آیند، دو تصویر عمیقا متفاوت از این کشور و مردمانش در یادداشت‌ها و خاطرات خود ارائه می‌دهند، یکی تصویر قبل از ورود به ایران که تصویری تیره و تار است و گردشگر با دلهره‌های عجیب و غریب سرانجام دل به دریا می‌زند و درحالی‌که احساس می‌کند بزرگ‌ترین ریسک زندگی‌اش را کرده وارد ایران می‌شود. اما از لحظه ورود به ایران این تصویر تیره و تار شروع به تغییر می‌کند. ایران و مردمانش دوست داشتنی می‌نمایند، جاذبه‌های زیادی در این کشور وجود دارد و مهم‌تر از همه عمیقا آرام است و مردمانش رفتاری مودبانه با گردشگران دارند. از همین روست که اغلب این گردشگران در خاطرات خود، سفر به ایران را هیجان‌انگیز خوانده و از تفاوت تصویر ساخته شده از ایران و تصویر واقعی ایران ابراز شگفتی می‌کنند. مرور اجمالی یادداشت‌ها و خاطرات گردشگرانی که به ایران می‌آیند پرسش‌های کلیدی را در مورد توسعه صنعت گردشگری کشور پیش می‌کشد. چرا دو تصویر ایران با یکدیگر عمیقا متفاوتند؟ و چگونه می‌توان تصویر تاریک ساخته شده از ایران را در تصویر ایران واقعی حل و نهایتا حذف کرد؟

پاسخ هر دو پرسش در نوع سیاست خارجی نهفته است. شاید در نگاه اولیه ارتباط چندانی میان توسعه صنعت گردشگری و سیاست خارجی وجود نداشته باشد، اما با نگاهی عمیق‌تر می‌توان سیاست خارجی را یکی از کلیدی‌ترین متغیرهای تاثیرگذار بر توسعه صنعت گردشگری دانست. وقتی کشوری دچار تعارضات عمیق با کانون‌های قدرت و ثروت در جهان می‌شود، آنان تلاش می‌کنند تا تصویری تاریک، مغشوش و امنیتی از آن کشور به خورد افکار عمومی جهان بدهند و از آنجا که ابزار رسانه را در قوی‌ترین شکل آن در اختیار دارند، تا حد زیادی در این مسیر توفیق می‌یابند. فراموش نکنیم که تعداد ناچیزی از گردشگران جهان وقت لازم را برای کنکاش در تاریخ و فرهنگ ایران و وضعیت کنونی آن دارند و ترجیح می‌دهند تصویر ساخته شده را ملاک انتخاب یا حذف یک کشور از مسیرهای گردشگری خود قرار ندهند. نکته مهم‌تر آنکه کشورهای در حال توسعه از توانمندی لازم برای ترویج چهره واقعی مردمان خود به جهانیان برخوردار نیستند و عموما صدای آنان شنیده نمی‌شود.

اما در صورتی که این‌گونه کشورها، سطح تعارض خود با کانون‌های ثروت و قدرت را از منازعه به اختلافات سیاسی کاهش دهند، انگیزه تصویرسازی امنیتی و تاریک از این کشورها کاهش می‌یابد و رسانه‌ها به گونه‌ای بی‌طرفانه به تصویرسازی از آنان مبادرت می‌ورزند. نماد این تغییر را در تحولات اخیر سیاسی در ایران می‌توان به روشنی مشاهده کرد. با برآمدن دولت روحانی و در پیش گرفتن سیاست تعامل سازنده در روابط خارجی، تصویر تاریک ساخته شده از ایران به تدریج در حال تغییر است و تصویر ایران واقعی به آرامی در حال پدیدار شدن است. نماد این تغییر رشد بی‌سابقه ورود گردشگران به کشور است. کوتاه سخن آنکه مسیر توسعه صنعت گردشگری از تحول در سیاست خارجی می‌گذرد، تحولی که تازه آغاز شده و اغلب ایرانیان سخت به تداوم آن امید بسته‌اند.