اکبر رضوانیان مدیر یک اقامتگاه بوم‌گردی در کاشان بحث اقامتگاه‌های بوم‌گردی از آغاز و با توجه به تعریف آن، شامل کلبه‌های روستایی و خانه‌های موجود در بافت‌های سنتی شهرها بود. بنیانگذاران و بانیان این طرح در ایران چالش ۵ ساله‌ای را تاصدور مجوز داشتند؛ با اجماعی در بین متولیان این حوزه، آیین‌نامه‌ای نوشته شد و به تصویب رسید. به‌‌رغم تمام مشکلات، بسیاری از افرادی که گردانندگان این کلبه‌های بوم‌گردی هستند، برای احیای بافت سنتی و تداوم بهره‌برداری از آن در این بافت ساکن شدند. این مشکلات از خروج زباله از منطقه تا گرفتن مجوز و پایبند نبودن سازمان میراث فرهنگی به تعهداتش را شامل می‌شود. برای نمونه در سال ۸۹ سازمان میراث فرهنگی تعهدنامه‌ای را با اقامتگاه‌های بوم‌گردی امضا کرد که به موجب آن صاحبان کلبه‌ها تعمیراتی اساسی را روی این اقامتگاه‌ها ایجاد و آنها را تجهیز کنند تا بعد از آن، این هزینه‌ها به صورت ۵۰ - ۵۰ با همکاری سازمان میراث پرداخت شود. این مرمت از سوی صاحبان اقامتگاه‌ها انجام شد، اما پولی پرداخت نشد و در واقع سازمان به تعهدات خود پایبند نماند و این بار مالی سنگین را بر دوش صاحبان گذاشت. اما به‌رغم تمام این مشکلات این اقامتگاه‌ها باقی ماندند تا به این ترتیب هم بافت سنتی با حفظ هویت خود زنده نگاه داشته شود و هم گردشگران و متولیان آن از آن منتفع شوند.

بوم‌کلبه‌ها، مکمل هتل‌ها

در ادامه این روند، یک مساله جا انداختن این موضوع است که اقامتگاه‌های بوم‌گردی در شهرها رقیب هتل‌ها نیستند و به نوعی مکمل آنها محسوب می‌شوند و به راه انداختن چنین اقامتگاه‌هایی فقط به رسمیت شناختن سلیقه‌های مختلف است. اگر با علم گردشگری روز آشنایی داشته باشیم، می‌بینیم که از یک میلیارد گردشگری که طی سال جابه‌جا می‌شوند ۳۰۰ میلیون آنها گردشگر فرهنگی هستند. اگر این عناصر فرهنگی را که ما در کشورمان داریم درست تعریف و ارائه کنیم، امکان بهره‌برداری حداکثری از آن به وجود خواهد آمد؛ چرا که این ۳۰۰ میلیون نفر به دنبال آن می‌گردند.

اما مشکلی که در حال حاضر به وجود آمده این است که گفته می‌شود این اقامتگاه‌ها مخصوص روستاها است و در شهرها اگر اقامتگاهی شکل می‌گیرد باید با استانداردهای هتل‌ها و اقامتگاه‌های شهری تجهیز شده و خدمات خود را بر این اساس ارائه دهد؛ درحالی که از اساس این کلبه‌ها و اقامتگاه‌ها کارکرد دیگری داشتند.

بحث شکل‌گیری این اقامتگاه‌ها بر پایه توسعه پایدار است. در این مجموعه سعی می‌شود به‌رغم همه مشکلات موجود، مفهوم جدیدی تحت عنوان هتل سنتی به وجود بیاید. اقامتگاه بوم‌گردی هتل نیست و نباید با استانداردهای هتل سنجیده شود، زیرا در هتل بحث میهمانداری و در اقامتگاه بحث میهمان‌نوازی را داریم.

مساله این است که این یکسان‌سازی به نفع گردشگری نیست، این تنوع برای پاسخ به نیاز تمام سلایق لازم و ضروری است؛ زمانی گردشگری فرهنگی داریم که لزوما طبیعت‌گرد نیست و به قصد قرار گرفتن در فرهنگ بومی آن منطقه به سفر می‌رود و می‌خواهد در فضای سنتی آن منطقه قرار بگیرد و لباس، غذا، صنایع دستی و در مجموع فرهنگ‌بومی آن منطقه را تجربه کند. حال اینکه ما بخواهیم لزوما عناصر مدرن را که تناسبی با بافت و زیست بومی منطقه ندارد وارد این سیستم کنیم، نظر گردشگر را تامین نمی‌کند. در واقع اگر دقت کنیم می‌بینیم که در این میان تناقضی در کار بعضی مسوولان وجود دارد و به نوعی خلط معنی به وجود می‌آید زمانی که مثلا مجوز ساخت هتل مدرن را در برخی روستاهای استان اصفهان می‌دهند و بافت طبیعی و سنتی این منطقه را به این واسطه به هم می‌زنند.

از سوی دیگر در حال حاضر حدود ۳۵ تا ۴۵ اقامتگاه در جاهای مختلف کشورشکل گرفته و کار می‌کنند، اما بیم این می‌رود که این حرکت لوث شود و مطمئنا فقط با یک سیستم نظارتی دقیق می‌توان از این‌کار پیشگیری کرد. با این‌همه، حرکت کلبه‌ها و اقامتگاه‌های بوم‌گردی رو به پیش است و از آن استقبال خوبی شده است. از شهریور به این سو با افزایش توریست خارجی غالب رزروهای اقامتگاه‌های بوم‌گردی، توریست‌های خارجی هستند. این به آن معنی است که این کلبه‌ها جای خود را در گردشگری فرهنگی پیدا کرده است. البته نقش رسانه و به‌خصوص نشریات، در شکسته شدن طلسم مجوز و در مراحل دیگر بسیار پررنگ بوده است.