آمار مسافران نوروزی، بیش از 55 میلیون نفر- شب
گروه گردشگری- پرستو فخاریان: نوروز 93، شاید پرکارترین روزهای فعالیت رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، معاون گردشگری‌اش و ارگان‌های مسوول در ستاد هماهنگی خدمات سفر بود؛ ستادی که وظیفه رسیدگی به امور مسافران نوروزی را داشت و این وعده داده می‌شود که این ستاد در دیگر ایام سال نیز فعال باشد.
حالا و در پایان تعطیلات نوروزی به گزارش واحد خبر ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر کشور، مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور از ثبت اقامت ۵۵ میلیون و ۷۷۷ هزار و ۹۹ نفر- شب از تاریخ ۲۹ اسفند تا ۱۴ فروردین ماه خبر داد. به گفته وی از این تعداد اقامت نفر- شب حدود ۵/۲۹ درصد در چادرهای مسافرتی، حدود ۷/۱۸ درصد در میهمانسراهای دولتی، خوابگاه‌های دانشجویی و سالن‌های ورزشی، حدود ۱۷ درصد در کمپ‌های موقت، ۳/۱۶ درصد در منازل استیجاری، ۹/۱۳ درصد در کلاس‌های مدارس و ۳/۴ درصد در هتل‌ها، هتل آپارتمان‌ها و میهمانپذیرها بوده است.
به گفته سلطانی‌فر در این بازه زمانی ۳۴هزار و۲۸۷ بازدید نظارتی صورت گرفته که هزار و۴۵۱ مورد تذکر به واحدهای سهل‌انگار، ۲۸۶ اخطار به واحدهای متخلف، ۴۳۶ مورد تشویق و ۹۴ مورد تعطیلی یا لغو پروانه بوده است. وی همچنین گفته است: ۲۸ میلیون و ۵۰۵ هزار و ۳۵۰ نفر نیز از جاذبه‌های گردشگری کشور دیدن کرده‌اند. همچنین رئیس ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر کشور، بیشترین میزان اقامت نوروز امسال را مربوط به استان‌های گیلان، مازندران، خراسان رضوی، هرمزگان، اصفهان و فارس عنوان کرده است. به نقل از دبیر ستاد اجرایی خدمات سفر استان اصفهان از روز ۲۷ اسفند ۱۳۹۲ تا پایان ۱۳ فروردین، ۳ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر -شب گردشگر در اصفهان به ثبت رسیده است که از این تعداد، بیش از ۲ میلیون نفر از بناهای تاریخی و جاذبه‌های گردشگری استان بازدید کرده‌اند.
همه اینها درحالی است که به گزارش «دنیای اقتصاد» در مدت مشابه سال گذشته بیش از ۸۵میلیون اقامت شبانه از سوی رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی وقت عنوان شده بود. در سال‌های گذشته، واحد آماری برای شمارش تعداد گردشگران نفر- سفر بود که بارها از سوی متخصصان رد شده است.
نفر- شب چیست؟
به گزارش واحد خبر ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر، مرتضی رحمانی موحد، گفت: مکانیزم ستاد در ارائه آمار سفرهای نوروزی اقامت در هتل‌ها، هتل آپارتمان‌ها، مراکز استیجاری، کمپ‌ها و محل‌های اسکان سازمان‌ها و ارگان‌ها است که به‌طور مستمر در ستاد تجمیع می‌شود؛ این شیوه‌ای مرسوم در تمام دنیا است و مورد تایید متخصصان و کارشناسان گردشگری است، اگرچه نواقصی در این زمینه وجود دارد.
علاوه‌بر این یک عضو هیات‌مدیره جامعه تورگردانان، معتقد است که آمار ارائه شده درباره تعداد گردشگران سال گذشته که به شکل نفر-سفر بود، اغراق‌آمیز به نظر می‌رسید. شفیع‌زاده درباره آمار متداول بخش گردشگری برای سنجش تعداد گردشگران، عنوان می‌کند: در تمام دنیا آمار اقامت به شکل نفر-شب حساب می‌شود. وی اضافه می‌کند: آمار اقامت به صورت نفر- شب از تعداد مسافران ساکن در اماکنی که مجوز فعالیت در زمینه اسکان مسافران را از مراجع ذی‌ربط دریافت کرده‌اند، بر اساس فرم‌های از پیش طراحی شده محاسبه می‌شود.
عضو هیات‌مدیره جامعه تورگردانان ادامه می‌دهد: مراکز بوم گردی، مسافر کاشانه، میهمانخانه، هتل یا مراکز اقامتی دیگر از جمله مکان‌هایی هستند که آمار نفر-شب از آن استخراج می‌شود. وی با اشاره به اینکه اهداف سفر افراد متفاوت است، می‌گوید: برخی از مسافران در منازل اقوام خود یا خانه افرادی که در اختیار آنها قرار می‌گیرد، ساکن می‌شوند و باید ساز و کاری برای ارائه دقیق آمار، سنجش و ارزیابی دقیق آن داشته باشیم. شفیع‌زاده با اشاره به اینکه نمی‌توان روی آمارهای سبک جدید هم استناد کرد، افزود: نمی‌دانم آمار خوابیدن در چادرها را چگونه ارائه می‌کنند. در مقطعی از روی مصرف نان و بنزین تعداد مسافران را اعلام می‌کردند.
آمارگیری، همچنان دشوار؟!
به اعتقاد این عضو هیات‌مدیره جامعه تورگردانان، اگرچه این شیوه آمارگیری درست نیست، اما بهتر است به جنبه‌های مثبت آن توجه کنیم. شفیع‌زاده اضافه می‌کند: باید سبد ارائه خدمات به گردشگران متنوع شود و افراد قدرت انتخاب داشته باشند. کسی که توان مالی دارد به هتل پنج ستاره مراجعه کند و سایر افراد مطابق بودجه خود از سایر شیوه‌های اقامتی استفاده کنند. وی عنوان می‌کند: از آمارهای استخراجی باید در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها استفاده و کسری‌ها شناسایی شود و به سمت ایجاد بسترهای مناسب برویم.
رحمانی موحد، معاون گردشگری نیز دشواری‌های آمارگیری سفرهای نوروزی را این‌گونه توضیح می‌دهد: در ارائه آمار اقامت مسافران نوروزی آمار پنهان و چند وجهی هم وجود دارد؛ چرا که بعضی از هموطنان و گردشگران ما در سفر خود به مناطق و جاذبه‌های گردشگری در منازل اقوام و بستگان و آشنایان اسکان می‌یابند و عده‌ای هم دارای خانه‌ها و ویلاهای شخصی هستند که در آمار ستاد ثبت نمی‌شوند، ولی از منظر گردشگری این گروه نیز به سفر رفته‌اند و جزو گردشگران محسوب می‌شوند. در همین رابطه ناصر کرمی، استاد دانشگاه و کارشناس گردشگری می‌گوید: نفرشب- همان نفر نیست! برای اینکه به نفر تبدیل بشود باید متوسط اقامت مسافران نوروزی را داشت و بر کل آمار نفر-شب تقسیم کرد. اگر فرض کنیم این متوسط ۶ شب باشد، باید ۵۴ میلیون را بر آن تقسیم کرد و به رقم حدودا ۹ میلیون نفر رسید. به نظر می‌رسد مساله آمارها همچنان معضلی برای گردشگری است. اعلام برخی آمار حدودی و ضد و نقیض نیز به این موضوع دامن زده است. با این همه به گفته معاون گردشگری کشور آمارگیری ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر تا ۱۷ فروردین از استان‌ها ادامه خواهد یافت.
از راه‌ها چه خبر؟
رئیس سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در پایان تعطیلات نوروزی گفت: ۵۹ درصد از مسافران نوروزی ناوگان حمل و نقل عمومی جاده‌ای، از اتوبوس به عنوان وسیله رسیدن به مقصد استفاده کرده‌اند. به گزارش واحد خبر ستاد هماهنگی خدمات سفر، داوود کشاورزیان با بیان اینکه در آمارهای ارائه شده آمار نقل و انتقال افراد با وسیله شخصی لحاظ نشده است، افزود: ۳۶ درصد مسافران نوروزی با مینی بوس و میدل‌باس و ۱۵ درصد به وسیله سواری‌های کرایه‌ای سفر کرده‌اند. همچنین میزان سفر در نوروز ۹۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲/۲ درصد رشد داشته است. رئیس سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای گفت: در آمار سفرهای نوروزی مسافران به ۲ شکل «با صورت وضعیت» و «بدون صورت وضعیت» لحاظ می‌شوند. مسافرانی که در مسیرهای کوتاه سفر کرده یا به صورت بین راهی سوار می‌شوند، در گروه مسافران بدون صورت وضعیت قرار می‌گیرند. وی ادامه داد: بر اساس آمارهای موجود تاکنون ۹ میلیون و ۸۱۴ هزار و ۸۰۰ نفر بدون صورت وضعیت و بیش از ۱۷ میلیون نفر با صورت وضعیت در جاده‌های کشور تردد کرده‌اند. البته معتقدیم مسافران بدون صورت وضعیت و با صورت وضعیت در کل سال با آمارهای استخراج شده در ایام نوروز سنجیده شود، تا صحت اعداد به دست آمده تایید شود. رئیس سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای اضافه کرد: میزان کل مسافران پروازهای داخلی و خارجی در این مدت یک میلیون و ۵۵۳ هزار و ۶۴۰ نفر بوده‌است.