خود راه بگویدت که چون باید رفت...
مهدیس مدنی* «هشتم صفر سنه اربع و اربعین و اربعمائه بود که به شهر اصفهان رسیدیم. از بصره تا اصفهان صد و هشتاد فرسنگ باشد. شهری است بر هامون نهاده، آب و هوایی خوش دارد و هر جا که ده گز چاه فرو برند، آبی سردِ خوش بیرون آید. » ناصر خسرو از دیرباز سفرنامه‌نویسی سنتی بوده میان جهانگردانی که به دلایل گوناگون بخت آن را می‌یافتند تا پا فراتر از مرزهای سرزمین پدری خویش نهند و ببینند و بدانند آنچه را که دیدنی بود و شرح احوال آن را به رشته نگارش درآورند. از آنجا که سفرها به طرق مختلف و به دلایل گوناگونی از جمله دادوستد، سیاحت و زیارت یا ملاقات‌های سیاسی و مانند اینها صورت می‌گرفتند، اغلب سفرنامه‌های نوشته شده اطلاعات مفیدی را در باب جغرافیا، آب و هوا، معیشت مردم، آداب و سنن، شکل ظاهری شهرها، اوضاع سیاسی در اختیار می‌گذارند.
مهدیس مدنی* «هشتم صفر سنه اربع و اربعین و اربعمائه بود که به شهر اصفهان رسیدیم. از بصره تا اصفهان صد و هشتاد فرسنگ باشد. شهری است بر هامون نهاده، آب و هوایی خوش دارد و هر جا که ده گز چاه فرو برند، آبی سردِ خوش بیرون آید.» ناصر خسرو از دیرباز سفرنامه‌نویسی سنتی بوده میان جهانگردانی که به دلایل گوناگون بخت آن را می‌یافتند تا پا فراتر از مرزهای سرزمین پدری خویش نهند و ببینند و بدانند آنچه را که دیدنی بود و شرح احوال آن را به رشته نگارش درآورند.
از آنجا که سفرها به طرق مختلف و به دلایل گوناگونی از جمله دادوستد، سیاحت و زیارت یا ملاقات‌های سیاسی و مانند اینها صورت می‌گرفتند، اغلب سفرنامه‌های نوشته شده اطلاعات مفیدی را در باب جغرافیا، آب و هوا، معیشت مردم، آداب و سنن، شکل ظاهری شهرها، اوضاع سیاسی در اختیار می‌گذارند. به‌واسطه نبود وسایل ارتباطات جمعی و عدم پیشرفت تکنولوژی، مردمان آن روزگار از اوضاع و احوال دیگر مردمان در سرزمین‌های دورتر اخباری در دست نداشتند و سفر مکتب دانش‌آموزی و تجربه اندوزی به‌شمار می‌رفت، از این رو بر اهمیت سفرنامه‌های نوشته‌شده نیز افزوده می‌شد. این درجه اهمیت تا به آنجا است که در عصر حاضر نیز هنگام بحث پیرامون کند و کاو در احوال تاریخی، فرهنگی و اجتماعی شهر و دیاری در گذشته، هنوز سفرنامه‌ها یکی از اصلی‌ترین منابع قابل استناد به شمار
می‌آیند.
ایرانیان نیز از گذشته ید طولایی در سفرنامه‌نویسی دارند و در این زمینه بزرگانی چون ناصرخسرو را به دنیا معرفی کرده‌اند تا چند سطری از احوال برخی کشورها را به قلم یکی از نیاکان خود بر پیشانی تاریخ جهان ماندگار کنند.
امروزه به‌واسطه گسترش وسایل ارتباط جمعی و دسترسی سریع و بدون واسطه به ناب‌ترین و تازه‌ترین اخبار سراسر دنیا، اهمیت سفرنامه‌نویسی نیز به شکلی دگرگون شده که نیازمند شیوه نوینی از نگارش است.
شاید با وجود سایت‌های هواشناسی و دایره‌المعارف‌های موجود نوشتن از برخی اطلاعات درباره شهرها مصداق تکرار مکررات باشد، اما اگر تلاش کنیم تا آنچه را طی سفر تجربه می‌کنیم به شیوه‌ای متعامل و نه منفعالانه آنگونه که بسیاری از سایت‌ها تنها به نام بردن چند اثر تاریخی از یک شهر بسنده می‌کنند، به رشته تحریر درآوریم، قطعا بهترین سفرنامه‌های قرن بیست و یکمی را خواهیم نوشت. در قرنی که دنیای مجازی همه ارتباطات را در دهکده جهانی از طریق سیم و امواج و صفحه مانیتور ممکن می‌سازد، باید تلاش کنیم تا حسی واقعی‌تر را که تنها به واسطه قدم زدن در خیابان‌های شهر یا لمس درختانش یا همنشینی با مردمانش پدید می‌آید، با مخاطبانمان به اشتراک بگذاریم.
*کارشناس ارشد برنامه‌ریزی توریسم
Mahdis_madani@yahoo.com
ارسال نظر