گردشگری کوهستان؛ صنعتی برای دستیابی به توسعه پایدار
گروه گردشگری- فاطمه باباخانی*: دولت‌ها در کشورهایی که در مناطق کوهستانی واقع شده‌اند عموما اکوتوریسم و گردشگری کوهستانی را یکی از راه های مقابله با مشکلات ناشی از فقر و توسعه‌نیافتگی می‌دانند. از سال ۲۰۰۲ که سال کوهستان و اکوتوریسم نام گرفت، توجه به این مناطق شکل ویژه‌تری به خود گرفت و جوامع مختلف از ظرفیت‌های این صنعت برای بهبود اوضاع خود بهره گرفتند. اما چگونه می‌توان میان مناطق صعب‌العبور کوهستانی و سرمایه‌گذاری راهی پیدا کرد؟ کافی است نگاهی به کشورهای اطراف‌مان بیندازیم تا از حجم و میزان سرمایه‌های وارد شده به این کشورها آن هم تنها برای صعود به قله‌ها مطلع شویم.
گروه گردشگری- فاطمه باباخانی*: دولت‌ها در کشورهایی که در مناطق کوهستانی واقع شده‌اند عموما اکوتوریسم و گردشگری کوهستانی را یکی از راه های مقابله با مشکلات ناشی از فقر و توسعه‌نیافتگی می‌دانند. از سال ۲۰۰۲ که سال کوهستان و اکوتوریسم نام گرفت، توجه به این مناطق شکل ویژه‌تری به خود گرفت و جوامع مختلف از ظرفیت‌های این صنعت برای بهبود اوضاع خود بهره گرفتند. اما چگونه می‌توان میان مناطق صعب‌العبور کوهستانی و سرمایه‌گذاری راهی پیدا کرد؟ کافی است نگاهی به کشورهای اطراف‌مان بیندازیم تا از حجم و میزان سرمایه‌های وارد شده به این کشورها آن هم تنها برای صعود به قله‌ها مطلع شویم. پاکستان و نپال جزو پیشقدم‌ها در این حوزه هستند. قرار گرفتن این دو کشور در منطقه هیمالیا، توانسته است هر ساله تعداد زیادی کوهنورد را از مناطق مختلف جهان به دامنه‌های این کشورها سرازیر کند؛ آژانس‌هایی هم هستند که به مخاطبان خود تنها شب‌مانی در کمپ اصلی را پیشنهاد می‌دهند و به این ترتیب کسانی که توان بالا رفتن را ندارند، اما علاقه‌مند به تجربه فضای هیمالیانوردی هستند با صرف هزینه بالا، با این آژانس‌ها همسفر می‌شوند. ترکیه از دیگر کشورهایی است که چند سالی است بر روی توسعه گردشگری کوهستانی خود سرمایه‌گذاری می‌کند.
قرار گرفتن قله آرارات در این کشور این امتیاز را به همسایه غربی ما داده است تا با تبلیغات گسترده بر روی آن، این منطقه را به عنوان یک جاذبه برای کسانی که علاقه‌مند به سفرهای ماجراجویانه هستند و تجربه کافی نیز دارند، پیشنهاد کند. از آنجا که تجربه‌های این چنینی نیاز به هزینه بالا و اقامت‌های طولانی دارد، چنین سفرهایی هم می‌تواند مردم محلی را منتفع کند و هم برای اقتصاد این کشور سودآوری داشته باشد.
اما آیا می‌توان مقایسه‌ای میان سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در صنعت گردشگری کوهستانی میان ایران و ترکیه داشت؟ می‌توان دماوند، بلندترین قله و نماد ملی ایران را با آرارات مقایسه کرد؟
گردشگری آرارات، تابعی از گردشگری ترکیه است
«رضا زارعی» رئیس فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی در مقایسه صنعت گردشگری کوهستانی میان دو کشور ایران و ترکیه به «دنیای اقتصاد» گفت: شرایط کوه آرارات بسیار ویژه است، منطقه اطراف آرارات به واسطه قرار گرفتن در شمال شرق ترکیه و مرز دو کشور ارمنستان و ایران سالیان طولانی جزو مناطق نظامی و ورود به آن حتی برای کوهنوردان نیازمند مجوز بوده است. وی افزود: در سال‌های بعد با توسعه صنعت گردشگری در این کشور، منطقه آرارات نیز به این لحاظ توسعه یافت. بنابراین رشد گردشگری در آرارات تابعی از رشد گردشگری در ترکیه محسوب می‌شود و یک جزیره جداگانه نیست.
زارعی با بیان این مطلب که در ترکیه روی هر منطقه که اندک جاذبه گردشگری داشته باشد، تبلیغات و حمایت ویژه صورت می‌گیرد؛ ادامه داد: در مقابل در گفته‌های بسیاری از مسوولان و کارشناسان دماوند یک کوه ویژه و نماد ملی محسوب می‌شود اما اهمال در نگهداری و حفاظت از آن نشان‌دهنده رویه‌ای متناقض با این گفته‌ها است.
وی در همین رابطه به تهدیدات پیش روی دماوند اشاره کرد و گفت: بهره‌برداری از معادن، چرای بی‌رویه دام و ساخت جاده‌های متعدد از جمله مواردی است که نماد ملی ما را تهدید می‌کند و به واسطه فشارهای وارد آمده به طبیعت آن، همچنان این کوه نتوانسته است در زمره آثار طبیعی یونسکو قرار گیرد.
رئیس فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی در همین زمینه، رسیدن به اتفاق نظر و وفاق عمومی میان مسوولان برای حفاظت از این کوه را خواستار شد و گفت: سازمان حفاظت از محیط زیست، فدراسیون کوهنوردی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیازمند حمایت سایر نهادها و وزارتخانه‌ها در این زمینه هستند.
وی سرمایه‌گذاری در زمینه گردشگری دماوند را از دیگر راهکارهای حفظ طبیعت نماد ملی ایران دانست و گفت: باید امکانات اقامتی برای اسکان گردشگران و کوهنوردان در دامنه‌های کوه، سرویس‌های رفت و آمد و سایر امکانات لازم برای تسهیل حضور کوهنوردان در این منطقه فراهم شود.
زارعی درباره شرایط موجود در این منطقه گفت: در حال حاضر خانه‌های بومی بدون مجوز، به محلی برای اقامت کوهنوردان تبدیل شده‌اند؛ این در حالی است که آنها نمی‌توانند خدمات خود را به صورت استاندارد ارائه کنند. از این رو لازم است سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در این حوزه ورود پیدا کند تا زمینه سرمایه‌گذاری برای آژانس‌های گردشگری نیز فراهم شود.
رئیس فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی افزود: در حال حاضر برای حضور کوهنوردان خارجی مبالغی به عنوان ورودیه به منطقه اخذ می‌شود که نیاز است عمده مبالغ دریافتی صرف نگهداری و حفظ محیط زیست منطقه شود. بنابراین ما ضمن درخواست از کوهنوردان برای حفاظت از منطقه دماوند، تلاش داریم که گام‌هایی را برای حفاظت از دماوند برداریم.
به دماوند بیشتر به دید مصرفی نگاه می‌کنیم
مهدی فرهادی از هیمالیانوردان و کوهنوردان باسابقه کشورمان نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در خصوص گردشگری کوهستانی در دماوند گفت: ما در زمینه گردشگری کوهستانی به‌ویژه برای قله‌ای نظیر دماوند یک برنامه‌ریزی بلندمدت نداریم و متاسفانه به این کوه بیشتر به دید مصرفی نگاه می‌کنیم.
وی افزود: این دید بخشی و کوتاه‌مدت موجب شده است شاهد استخراج معادن متعدد در کنار چرای بی‌رویه در این منطقه باشیم، به این ترتیب ما همانند فردی که سرمایه خود را روز به روز مصرف کرده و از حجم آن می‌کاهد، سرمایه مادی و معنوی خود را در این منطقه از دست می‌دهیم.
فرهادی ادامه داد: در مقابل این رویه ما می‌توانیم با یک دید کلان‌نگر و بلندمدت نه تنها این سرمایه را حفظ کنیم، بلکه در کنار آن درآمد سرشاری از طریق توسعه گردشگری کوهستانی در این منطقه به دست
آوریم. وی درباره شیوه سرمایه‌گذاری در گردشگری کوهستانی در کوهستان دماوند اظهار کرد: ما می‌توانیم منافع مشترکی را با افراد محلی در منطقه تعریف کنیم به این ترتیب که ضمن منتفع شدن مردم منطقه، آنها را به حافظان اصلی منطقه تبدیل کنیم.
استانداردسازی خانه‌های محلی برای اقامت گردشگران و کمک گرفتن از مردم محلی از جمله مواردی بود که این کوهنورد باسابقه در سخنان خود به آنها اشاره کرد و افزود: در منطقه نپال، پاکستان و ترکیه نیز چنین رویه‌ای به چشم می‌خورد و مردم منطقه درگیر صنعت گردشگری هستند. به عنوان مثال در پاکستان باربرهای محلی مسوولیت حمل بار کوهنوردان را به عهده داشته و همچنین خانه‌هایشان نیز پناهگاهی برای گردشگران کوهستانی محسوب می‌شود.
فرهادی در همین رابطه از تاسیس شرکت‌هایی توسط مردم محلی برای رونق گردشگری در این مناطق خبر داد و گفت: در نپال بهترین شرپاها و راهنماها، افراد محلی منطقه هستند؛ در ترکیه نیز کوهنوردان باید حتما از یک راهنمای محلی برای صعود کمک بگیرند. اما متاسفانه ما در مقابل این رویه شاهدیم که در کشورمان برای دماوند به عنوان نماد ملی ما و یکی از زیباترین قله‌های جهان نه تنها تمهیدی اندیشیده نشده، بلکه این قله در معرض خطرهای بی‌شماری نیز قرار دارد.
وی درباره ویژگی‌های دماوند به عنوان یک جاذبه گردشگری کوهستانی اظهار کرد: دماوند از بلندترین قله اروپا هم بلندتر است، ضمن اینکه شکل ویژه آن در کنار آتشفشانی بودن از دیگر جاذبه‌های این کوه بلند محسوب می‌شود.
همچنین نزدیکی به دریا، کویر، جنگل و پایتخت دماوند را به یک کوه شاخص در جهان تبدیل کرده است، امتیازهایی که شما نظیر آن را در کمتر مناطقی از جهان شاهدید و همگی آنها نشان از این دارند که سرمایه‌گذاری در این کوه به هزینه کردنش می‌ارزد.
Fateme.babakhani۶۰@gmail.com
ارسال نظر