«دنیای اقتصاد» گزارش می‌دهد
«پرنده‌نگری»؛ ظرفیت ناشناخته گردشگری ایران
گروه گردشگری- عاطفه نبوی: تماشای زیبایی پر و بال پرندگان، گوش دادن به صدای طبیعت از حنجره آنها و لذت بردن از شکل، ساختار زندگی و روابطشان موهبتی است عظیم و تجربه‌ای بکر و خوشایند که وقتی یک بارتجربه شود، بعید است که بتوان در برابر جذبه تجربه دوباره و چند باره‌اش مقاومت کرد. «توریسم پرنده‌نگری» شاخه‌ای از اکوتوریسم است که شاید بتوان گفت بی‌مدعاترین و کم‌ضررترین بخش آن به حساب می‌آید. اساس پرنده‌نگری، مستلزم نوعی آمیزش و همراهی با طبیعت است؛ چه آنکه در زمان نگاه کردن به پرندگان حتی باید قدم‌ها را در میان درختان و بر سطح برگ‌ها آرام برداشت که مبادا با یک حرکت غیرطبیعی و اشتباه، فرصتی منحصربه‌فرد برای دیدن پرنده از دست برود. از آنجایی که این نوع توریسم در کشورمان چندان فراگیر نبوده و طیف خاصی از گردشگران با سلایق تقریبا خاص را به خود جذب کرده، در مقایسه با سایر انواع توریسم نسبتا ناشناخته باقی مانده و کمتر روی آن سرمایه‌گذاری شده است. البته پرنده‌نگری در نقاط دیگر دنیا هواداران و متقاضیان بیشماری دارد، به طوری که به گفته دکتر ناصر کرمی، استاد دانشگاه، «تنها در آمریکا ۳۰۰ هزار پرنده‌نگر حرفه‌ای فعالند و درآمد این کشور از رهگذر این نوع توریسم، ۱۳ میلیارد دلار برآورد می‌شود». کرمی در این خصوص اضافه می‌کند: پرنده‌نگری طی سال‌های اخیر در ایران شاهد رشد نسبتا خوبی بوده که البته این رشد و فعالیت‌های موجود در مقابل ظرفیت بالای کشورمان برای پیشرفت و رسیدن این نوع توریسم به جایگاه واقعی خود بسیار محدود و ناچیز است. او همچنین می‌گوید: در ایران بیش از ۵۲۰ گونه پرنده وجود دارد که این میزان، از تعداد کل پرندگان موجود در اروپا بیشتر است. اقلیم متنوع ایران در فصل‌های بهار و پاییز، کشورمان را به مقصد انواع فراوانی از پرندگان کوچنده مبدل کرده است. ایران و پرندگان کوچنده از سوی دیگر، ایران در مسیر دو کریدور اصلی مهاجرت پرندگان کره زمین قرار گرفته است. بنابراین تالاب‌های ایران در پشتیبانی نظام طبیعی مهاجرت پرندگان پراهمیت تلقی می‌شوند. البته خشکسالی‌هایی که در سال‌های اخیر گریبانگیر دریاچه‌ها و تالاب‌های ایران شده، روند مهاجرت پرندگان کوچنده را به کشورمان با مشکلات متعددی روبه‌رو کرده است. در همین رابطه دکتر اسماعیل کهرم، پرنده‌شناس برجسته و استاد حیات وحش کشورمان، می‌گوید: این وضع نابسامان روی مهاجرت پرندگان تاثیر گذاشته است. زمانی ما هنگام بهار ۴۰ هزار بال فلامینگو و ۲۰ هزار بال پلیکان داشتیم که برای لانه‌گذاری و تخم‌گذاری به دریاچه ارومیه مهاجرت می‌کردند. در کنار این پرندگان، حدود ۲۸ نوع مرغابی، غاز، حواصیل‌های مختلف و لک‌لک‌های سفید و سیاه داشتیم که در فصل زمستان -زمانی که آنجا استراحتگاه ۵/۳ میلیون پرنده بود- مهاجرت می‌کردند.برخی از این پرندگان مانند فلامینگوها و پلیکان‌ها عادت دارند تا دو سال جوجه خودشان را با خود همراه کنند تا مسیر مهاجرت را به آنان یاد بدهند. کهرم می‌افزاید: حال فرض کنید این نوع پرنده‌ها پس از طی مسافت طولانی به دریاچه ارومیه می‌رسند و با دریاچه‌ای خشک مواجه می‌شوند، بنابراین باید به ناچار مسیر خود را تغییر دهند چون باید به آب برسند. به همین دلیل به سمت تالاب‌های شادگان، خورخوران، هندروابی (یکی از جزایر خلیج‌فارس) یا کناره‌های قشم می‌روند. گاهی اوقات این پرندگان به دلیل اتمام ذخیره غذایی دوام نمی‌آورند و در راه رسیدن به مقصد تلف می‌شوند. به همین خاطر گاهی در مکان‌هایی که حتی تالاب نیست نیز ما شاهد مرگ چند نوع از این پرندگان هستیم. مجموع این عوامل باعث شد که ما طی چند سال اخیر شاهد کاهش مهاجرت این پرندگان به کشورمان باشیم. قهر درناها! کاهش مهاجرت پرندگان کوچنده به کشورمان البته به جز خشکسالی عوامل دیگری نیز داشته است که از آن جمله می‌توان به فرهنگ‌های نادرست و عدم آشنایی با چگونگی برخورد با پرندگان مهاجر از سوی ساکنان مناطقی که این پرندگان را می‌پذیرند، اشاره کرد. عدم تلاش سازمان‌ها و نهادهای مسوول در زدودن باورهای غلط و فرهنگ‌های نادرست سبب شد تا یکی از گونه‌های نادری که مسافت بسیار زیادی را از سیبری طی می‌کرد تا خود را در فصل کوچ به ایران برساند و مطمئنا می‌توانست نقش چشمگیری در رشد پرنده نگری و جذب گردشگران پرنده‌نگر این حوزه داشته باشد، از کشورمان قهر کند و به کشورهای دیگری چون چین و قرقیزستان مهاجرت کنند. کرمی در این خصوص معتقد است: «درنای سیبری پرنده مهاجری است که هرسال در فصل سرد، از آبان ماه تا اسفند ماه به ایران می‌آید و در حال حاضر فقط یک بال از این پرنده به ایران می‌آید و بازمی‌گردد! این درناها گویی از جایی که در آن شکارشان می‌کنند یا در باورهای سنتی خود آنها را به خاطر آنکه شب هنگام در خواب جیغ می‌کشند شوم می‌دانند، قهر کرده‌اند و به چین و قرقیزستان رفتند. جالب این است که در چین جامعه محلی را برای پذیرایی از درناها آموزش می‌دهند تا استرسی از مهاجرت به آن سرزمین نداشته باشند! توسعه پرنده نگری؛ کاهش شکار پرندگان این کارشناس محیط زیست و توریسم، درباره ارتباط توسعه پرنده نگری با کاهش شکار پرندگان می‌گوید: پرنده‌نگری اصلا در حال حاضر به نوعی جایگزین شکار پرندگان شده است. زمانی که به شکار پرندگان می‌رفتند هم هدف بیشتر حضور در طبیعت بود و حالا هم همان حضور در طبیعت را فقط با تماشای پرنده سپری می‌کنند؛ نه از پشت تفنگ که از ورای دوربین. کرمی همچنین تصریح می‌کند: متاسفانه این نوع از توریسم در ایران به اندازه کافی معرفی نشده و تبلیغات مناسب و خوبی روی آن صورت نگرفته است. در حال حاضر یک باشگاه پرنده‌نگری فعال و حرفه‌ای در ایران داریم با نام «طرلان» که همان هم مشکلات زیادی پیش‌رو دارد. علاوه بر این آژانس‌هایی هم که خدمات اکوتور ارائه می‌دهند، به لحاظ تکنیکی در حوزه پرنده نگری مسلط نیستند. از سوی دیگر، تقویم پرنده‌نگری نیز نداریم و علاقه‌مندان نمی‌دانند که در چه فصلی، در کجا، باید به دیدن کدام پرنده رفت؟! تورهای پرنده‌نگری و بستر فرهنگی یوسف والدی، یکی از معدود راهنمایان متخصص تورهای پرنده‌نگری در ایران، بر این عقیده است که بستر فرهنگی برای توسعه پرنده‌نگری در کشور باید فراهم شود. بنابر گفته‌های او در انگلستان طرفداران پرنده‌نگری از طرفداران فوتبال هم بیشتر است؛ کشوری که مهد فوتبال محسوب می‌شود! والدی می‌گوید: در انگلستان کودکان از سنین پایین در باشگاه‌های پرنده‌نگری حضور بهم می‌رسانند و این فرهنگ برای آنها درونی می‌شود. علاوه بر این در این کشور، یک شبکه رادیویی مجزا برای پرنده‌نگری وجود دارد که اطلاعات به‌روز این حوزه را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد. او با اشاره به ظرفیت‌های بسیار بالای ایران برای پرنده‌نگری، ابراز امیدواری می‌کند که بخش خصوصی و دولتی برای فرهنگ‌سازی و سرمایه‌گذاری در این حوزه فعال شوند. به نظر می‌رسد به‌رغم اهمیت این بخش از صنعت توریسم و ظرفیت‌های موجود در کشورمان برای توسعه و بهره‌برداری از آن، متاسفانه در پیگیری‌های صورت گرفته هیچ آمار دقیقی از سرمایه گذاری‌ها در این بخش در دسترس نیست و حتی هیچ برنامه و طرح مشخصی برای رشد این بخش از سوی نهادهای مسوول در دستور کار قرار نگرفته است. همه اینها در حالی است که با توجه به انگشت‌شمار بودن آژانس‌هایی که تورهای پرنده‌نگری را برگزار می‌کنند، آژانسی که بتواند در این حوزه بیشتر و تخصصی‌تر عمل کنند به زودی به برندی منحصر به فرد در پرنده‌نگری بدل خواهند شد. برای تماشای پرندگان چه می‌خواهیم؟ همانند هر کار یا شغل دیگری این کار (تماشای پرندگان) نیز احتیاج به لوازم و تجهیزات خاص دارد. خوشبختانه این لوازم در کشور ما خیلی گران نبوده و به راحتی قابل تهیه هستند. دوربین چشمی: دوربین‌ها انواع مختلف و به تبع آن کارآیی متفاوتی دارند. مناسبترین دوربین‌ها برای تماشای پرندگان دوربین‌های ۳۰×۸ و ۴۰×۱۰ هستند. عدد اول که معمولا از عدد دوم کوچک‌تر است بیانگر بزرگنمایی دوربین و عدد دوم قطر عدسی شیئی دوربین بر حسب میلیمتر است. کتاب راهنما: مسلما همه پرندگان مورد مشاهده برای ما شناخته شده نخواهند بود و لازم است که در همان محل به تصاویر و توضیحات کتاب راهنما مراجعه و از شناسایی گونه پرنده اطمینان حاصل کنیم. در این زمینه کتاب‌های متعددی موجود است که به دو مورد از آنها اشاره می‌شود: ۱. پرندگان ایران؛ انتشارات محیط زیست؛ نوشته درک اسکات؛ علی ادهمی و دیگران. ۲. پرندگان ایران؛ انتشارات فرهنگ اسلامی؛ نوشته دکتر جمشید منصوری. دفترچه یادداشت: سعی کنید مشاهدات خود را سریعا یادداشت نمایید. بعد از چند سال خواهید دید که برای شما مفید خواهد بود. برای اینکار نیاز به یک دفترچه جیبی و یک مداد دارید. ترجیحا برای این کار از خودکار استفاده نکنید زیرا: در سرما خوب نمی‌نویسد؛ اگر رو به بالا بگیرید نمی‌نویسد، در گرما ممکن است جوهر پس بدهد و از همه بدتر اگر آب به دفترچه یادداشت شما برسد نوشته‌های شما پخش و مخدوش می‌شود. لباس همرنگ: تلاش کنید لباسی همرنگ محیط مورد بازدید به تن داشته باشید زیرا اگر با لباسی زرد یا سبز فسفری به طبیعت بروید، مطمئن باشید مسافران همراه شما کمترین شانس دیدن پرندگان را خواهند داشت. کلاه آفتابگیر: گاهی مجبور خواهید بود دقایقی یا حتی ساعاتی را بدون حرکت به یک نقطه خیره شوید. در این‌صورت داشتن یک کلاه آفتابگیر همرنگ محیط، خصوصا در فصل تابستان بسیار کارآمد خواهد بود. تلسکوپ: استفاده از تلسکوپ (اسپاتینگ اسکوپ) کمک شایانی به دیدن دقیق‌تر گونه‌ها می‌کند. دوربین عکاسی: ثبت لحظه‌ها و تصاویر بسیار با اهمیت است. داشتن عکس از موجوداتی که ممکن است در آینده نزدیک منقرض شده و به تاریخ بپیوندند، بسیار ارزشمند است، (نظیر درنای سیبری که ۱ قطعه از آن بیشتر نمانده است.) داشتن بسیاری لوازم مانند چراغ قوه، چاقو، خط کش یا متر، کفش مناسب سفر، چکمه لاستیکی (در تالاب‌ها و سواحل)، عینک آفتابی، کیف کمک‌های اولیه و... می‌توانند به فعالیت تحقیقی یا تفریحی شما کمک کنند. منبع: سایت گروه پرنده‌نگری طرلان
ارسال نظر