زهرا حبیبی‌زاد
منبع: کتاب اکوموزه، انسان و بوم

سوگا منطقه‌ای در استان گیزو چین است. اکوموزه سوگا اولین اکوموزه چین به شمار می‌رود و گروه منحصربه‌فرد نژادی از ملیت میائو را معرفی می‌کند. میائو ملتی با 5 هزار سال تاریخ است. در ابتدا این قوم در پایین‌دست رودخانه‌های «یانگ» و «زرد» زندگی می‌کردند و بر اثر جنگ‌های مداوم مجبور به مهاجرت به جنوبی‌ترین قسمت چین شدند. برخی محققان تاریخ میائو را تاریخ جنگ و مهاجرت بیان کردند. کوچک‌ترین و نادرترین شاخه از میائو با هویت فرهنگی خاص در سوگا و در ارتفاع 1400 تا 2000 متری از سطح دریا زندگی می‌کنند. تا اواخر دهه 1980 قبل از آنکه راه‌سازی به این منطقه برسد مردم آنجا با مردم دیگر ارتباطی نداشتند. این فرهنگ منحصر به‌فرد و باستانی میائو است که مشخص‌کننده آن تزئینات سر با شاخ‌های بلند گاونر است. مردم میائو در سوگا دو شاخ بر سر می‌گذارند که هر دو حدود 60 سانتی‌متر طول دارد. خانم‌ها موهای خود را که طول آن به سه متر می‌رسد با رشته‌های پشمی به دور این شاخ می‌بندند که وزن آن در مجموع به 11 کیلوگرم می‌رسد و آن را با باندهای سفید می‌بندند. مردم عادی به آنها شاخ بلند میائو می‌گویند ولی مردم آنجا معمولا لفظ کینگ میائو را به‌کار می‌برند؛ به معنای اینکه مردم میائو مردمی هستند که در کوه‌های بلندی با درختان بزرگ و مراتع پر علف زندگی می‌کنند.

ویژگی‌های روستاهای منطقه سوگا

مستندات تاریخ بومی و تاریخ گفتاری آنها توسط بزرگان میائو جمع‌آوری شده است. این مستندات نشان می‌دهد این گروه از مردم میائو در قرن هفدهم به علت جنگ مهاجرت کرده و به این مکان آمده‌اند. با توجه به شرایط جغرافیایی، در این منطقه جاده وجود ندارد یا صعب‌العبور است. روستاها 2 تا 15 کیلومتر با جاده اصلی فاصله دارند. مردم کینگ‌میائو این محدوده جغرافیایی خاص را به دلایل نظامی انتخاب کردند، زیرا به‌راحتی می‌توانند دفاع کنند و به سختی مورد تهاجم قرار می‌گیرد. اقتصاد این روستاها براساس اقتصاد طبیعی است. مردها کشاورزی می‌کنند و زنان پارچه‌هایی از جنس گونی می‌بافند. با توجه به کوه‌های بلند و کمبود آب، مردم آنجا مجبور هستند زمین‌های بایر را برای پرورش ذرت و سیب‌زمینی مرمت کنند.

احشام، ماکیان و اردک نیز پرورش می‌دهند. سقف خانه‌هایشان از نی و دیوارهایش از چوب و گل درست شده است. وسایل خانه نیز از چوب درست می‌شود که امروزه بسیار گران است. موسیقی، پوشاک و صنایع‌دستی این منطقه از اهمیت زیادی برخوردار است. مراحل تهیه جوهر چاپ که از رنگ طبیعی گیاهان درست می‌شود قابل توجه است و هر خانواده خمره رنگ مخصوص به خود را دارد. قلاب‌دوزی نیز نقش مهمی دارد و دختران از سنین کم قلاب‌دوزی را یاد می‌گیرند. برای ایجاد اکوموزه سوگا روستای لونگا انتخاب شد. این روستا در مرکز سوگا قرار دارد و یکی از روستاهای اولیه مردم کینگ میائو است. لونگا 97 خانه و 490 نفر جمعیت دارد. در اکتبر 1998 میلادی اکوموزه سوگا همراه با مرکز اسناد افتتاح شد. عملکرد مرکز اسناد در راستای ارائه این خدمات است:

- راه‌اندازی بانک اطلاعاتی از تاریخ کینگ میائو و خاطرات جمع‌آوری شده؛

- راه‌اندازی مرکز بازدید همراه با نمایشگاهی برای شناخت منطقه؛

- راه‌اندازی مرکز اجتماعات و مرکز فرهنگی که مردم محلی بتوانند یکدیگر را برای فعالیت‌های اجتماعی ملاقات کنند؛

- راه‌اندازی مرکز فرهنگی که مردم محلی بتوانند در آن مکان جشن‌ها و آیین‌های خود را برپا کنند.

یکی از مسائل اساسی اکوموزه سوگا، حفاظت و مستندسازی خاطرات جمع‌آوری‌شده با مشارکت مردم محلی است. اهداف این پروژه نیز به این شرح است:

- افزایش اهمیت میراث در جامعه سوگا

- افزایش اعتماد به نفس مردم کینگ میائو

- افزایش ظرفیت مسوولیت‌پذیری اکولوژیکی و آینده پایدار

- افزایش منابع علمی مادام‌العمر.

از مهم‌ترین اهداف این اکوموزه توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه است. از جمله کارهای انجام‌شده در این زمینه، تاسیس مدرسه در لونگا و اشتغال‌زایی از طریق به‌کارگیری مردم بومی در مرکز اسناد است. همچنین توسعه اکوموزه در این روستا باعث فعالیت شرکت‌های گردشگری در این مکان شده است.