ورود «گردشگری» به ادبیات انتخاباتی

دنیای اقتصاد- شیما رئیسی: راه یافتن موضوعات مربوط به گردشگری به ادبیات سیاسی چندان مسبوق به سابقه نیست؛ همچنان که طرح مسائل زیست‌محیطی در شعارهای انتخاباتی که به انتخابات ریاست‌جمهوری دوره قبل بازمی‌گردد، تا پیش از آن جایی در برنامه‌های مطرح شده از سوی نامزدهای انتخاباتی نداشت و به‌عنوان معیاری برای سنجش عملکرد دولت‌ها به‌کار گرفته نمی‌شد.

در همین حال، تکرار موضوع گردشگری در گفت‌وگوها و مناظره‌های انتخاباتی هفته‌های اخیر با اشاره یکی از نامزدها و خطاب به حسن روحانی، بار دیگر صحبت از اهمیت این صنعت را به‌عنوان یک فرصت انتخاباتی به میان کشانده است. محمدباقر قالیباف که سعی داشت با نقل وعده انتخاباتی رئیس دولت یازدهم در دوره پیشین برای ایجاد ۴میلیون شغل،‌ او را به خلف وعده متهم کند، سبب شد رسانه‌های هر دو نامزد با انتشار متن و فیلم سخنان ۴ سال پیش روحانی، این مناظره را در فضای مجازی ادامه دهند. آنها با استناد به این سخن سکاندار دولت اعتدال در تبلیغات انتخاب ریاست‌جمهوری در سال ۹۲ که گفته بود، ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار بیکار داریم و اگر تنها ۱۰ میلیون گردشگر وارد کشور شود، بیش از ۳/ ۱۳ میلیارد دلار درآمد ارزی و ۴ میلیون اشتغال درست می‌شود، به تحلیل ادعاهای دو طرف پرداختند.

در ادامه برنامه‌های انتخاباتی، روحانی در بیان خلاصه‌‌ای از کارنامه جناح رقیب، دیگر بار اینچنین از گردشگری سخن به میان آورد: «آنها گردشگری را به ترکیه، گاز را به قطر و صنعت هوایی را به کشورهای منطقه دادند.» او همچنین در سخنرانی‌های دیگر انتخاباتی خود، گردشگری را در کنار راه‌اندازی بنگاه‌های کوچک و متوسط، بهترین روش برای ایجاد اشتغال سریع و کم‌هزینه توصیف کرد. علاوه بر روحانی اما اسحاق جهانگیری، یکی دیگر از نامزدها هم به موضوع گردشگری پرداخت و با یادآوری حمله به سفارت عربستان، از هزینه‌های تحمیلی ناشی از این اقدام گلایه کرد. اسحاق جهانگیری در این‌باره گفته بود: «۷۰۰ هزار زوار شیعه را با حمله به سفارت عربستان از دست دادیم.»

سال 92، مبدا

با این‌همه انتخابات سال ۹۲ را می‌توان نخستین رقابت انتخاباتی دانست که فرصت ورود گردشگری را به‌عنوان یک صنعت پیشرو در ادبیات سیاسی و وعده‌های انتخاباتی یک نامزد فراهم کرد. این فرصت البته درپی محدودیت ایران برای فروش نفت در بازارهای جهانی به دست آمد و یکی از عمده دلایل توجه سیاست‌مداران کشور به موضوع گردشگری بود. همچنین بازخوانی تجربه کشورهایی همچون ترکیه که در طول چند سال اخیر با سرمایه‌گذاری‌های حساب شده توانسته‌ بودند گردشگری را به یکی از صنایع قابل اتکا در اقتصادشان تبدیل کنند، از دیگر عوامل این اقبال و تلنگری برای کشور در جهت بهره‌گیری از فرصت‌های بی‌بدیل گردشگری به حساب می‌آمد.

نقش کدام دولت موثرتر بوده؟

در راستای اتخاذ این رویکرد جدید و پس از روی کار آمدن دولت یازدهم که کابینه آن از سوی حسن روحانی تشکیل شد، ورود گردشگران خارجی رفته رفته افزایش یافت؛ تا آنجا که به گفته معاون گردشگری، درآمد حاصل از محل گردشگری در فاصله سال‌های ۹۲ تا ۹۵ به بیش از ۳۲ میلیارد دلار رسید و همچنین در این مدت، ۱۹میلیون و ۹۰۰ هزار نفر گردشگر خارجی به ایران سفر کردند؛ اعداد و ارقامی که به ترتیب از رشد ۶۴۰ و ۱۹۷ درصدی درآمد این صنعت و تعداد گردشگران ورودی در مقایسه با سه سال نخست دولت دهم خبر می‌دهند. گذشته از اینکه بسیاری از کارشناسان، این رشد را مرهون برجام و تغییر سیاست‌ خارجه ایران در عرصه بین‌الملل می‌دانند، غالب آنها بر این عقیده‌اند که ورود گردشگری در عرصه سیاست‌های اجرایی حتی در سخن، بر افزایش درآمدها از محل این صنعت بی‌تاثیر نبوده است.

در همین خصوص، رئیس جامعه تورگردانان به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «بهبود صنعت گردشگری کشور تنها در نتیجه تغییر رویکرد ایران در سیاست خارجی نیست.» ابراهیم پورفرج اضافه می‌کند: «اینکه سرمایه‌گذاران زیادی به این حوزه وارد شده‌اند یا در این‌باره ابراز تمایل می‌کنند، برآیند استنباط‌های خوش‌بینانه فعالان بخش‌خصوصی نسبت به آینده این صنعت در کشور است و نشان از اطمینان خاطر آنها دارد.» به گفته او، این اطمینان و خوش‌بینی و در واقع این قوت قلب نمی‌تواند اتفاقی باشد و به دنبال تغییر نگاه جریان‌های سیاسی و اجرایی کشور به این حوزه ایجاد شده است. این تورگردان اضافه می‌کند: «اینکه سرمایه‌گذاران خارجی برای اولین‌بار شرایط سرمایه‌گذاری را در گردشگری ایران مورد مطالعه قرار می‌دهند و برای این موضوع ابراز تمایل می‌کنند، نشانی دیگر از تغییر شرایط است. در واقع خارجی‌ها تنها در صورتی ریسک سرمایه‌گذاری در کشور دیگر را می‌پذیرند که نسبت به سودده بودن و تداوم روند رشد موضوع مورد سرمایه‌گذاری اطمینان حاصل کنند.»

پورفرج با اشاره به افزایش تعداد آژانس‌های تورآور از بیش از ۶۰مورد به ۱۵۴ واحد، این رشد را نیز دلیلی دیگر از اثرات مثبت ورود گردشگری به کارزار سیاسی کشور عنوان و تصریح می‌کند: «تا پیش از این، جز در دوره‌ای که بحث گفت‌وگوی تمدن‌ها از سوی دولت ایران در فضای جهانی منتشر شد، با این ابعاد شاهد رشد گردشگری در نتیجه تغییر فضای سیاسی کشور نبوده‌ایم.» فارغ از دعواها و جنجال‌های انتخاباتی و صحت ادعاهای مطرح شده از سوی نامزدها، وارد شدن گردشگری به این میدان، به خودی خود اتفاقی مبارک است. طرح چندباره این موضوع و پس از آن، تکثیر مباحث پیرامون گردشگری در رسانه‌های مجازی، فرصت شکل‌گیری گفت‌وگو در این‌باره را در فضای سیاسی کشور فراهم کرد؛ فرصتی که می‌توان از آن به‌عنوان گامی رو به جلو در جهت رسمیت بخشیدن هرچه بیشتر به این صنعت در وظایف دستگاه‌های اجرایی کشور نام برد. همچنین طرح این موضوع، به شکل‌گیری مطالبات جدی جامعه در این خصوص منجر خواهد شد و به این ترتیب قوای اجرایی کشور را بیش از پیش در برابر خواسته‌های فعالان این صنعت وادار به پاسخگویی خواهد کرد.