فرشید کریمی/ کارشناس ارشد گردشگری و هتلداری

روز سوم مارس برابر با دوازدهم اسفندماه در تقویم رویدادهای بین‌المللی به‌عنوان روز جهانی حیات‌وحش به ثبت رسیده است که خود حاکی از اهمیت جایگاه انواع گونه‌های جانوری در زندگی انسانی و چرخه حیات این کره خاکی است. جدا از اهمیت زیست‌محیطی گونه‌های مختلف وحوش، امروزه حیات‌وحش به‌عنوان عنصر اساسی و تامین‌کننده انواع تفریحات برای انسان شناخته و در قالب شاخه‌ای مجزا در گردشگری تعریف شده است و فعالیت‌هایی چون عکاسی و فیلمبرداری از انواع این گونه‌ها را نیز در بر می‌گیرد.

گردشگری حیات‌وحش سفر به منطقه‌ای خاص با هدف بررسی انواع گونه‌های جانوری و شناخت بیشتر اقلیم یک منطقه است. در این راستا توسعه این شاخه از گردشگری در بسیاری از کشورهایی که از پتانسیل بالایی در بهره‌مندی از گونه‌های مختلف جانوری برخوردارند یا امکان توسعه دیگر شاخه‌های گردشگری در آنها محدود بوده و درآمدزایی دیگری از سایر حوزه‌های اقتصادی ندارند، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در برخی از کشورهای آفریقای جنوبی، آمریکای مرکزی و آسیای جنوب شرقی با برنامه‌ریزی، تامین زیرساخت‌ها و بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود توانسته‌اند این شاخه از گردشگری را توسعه داده و از این طریق منجر به درآمدزایی از طریق صنعت گردشگری و به صورت خاص گردشگری حیات‌وحش شوند که در قالب گردشگری ماجراجویانه نیز قابل تعریف است. گردشگری حیات‌وحش از سوی دیگر منجر به درآمدزایی جوامع محلی شده و به‌عنوان شیوه‌ای برای تامین منابع اقتصادی پایدار در این جوامع مورد توجه قرار گرفته است. لازمه این درآمدزایی حفاظت از گونه‌های در معرض خطر از سوی جوامع محلی و با حمایت سایر ارگان‌های متولی است تا بتواند سوددهی اقتصادی را در این مناطق به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه به دنبال داشته باشد. در ایران نیز زیستگاه‌های متنوعی همچون کوهستان، جنگل، کویر و دریا وجود دارد که محل زندگی بیش از هزار گونه گیاهی و جانوری هستند و از این رو گنجینه‌ای بی‌‌بدیل از پناهگاه حیات‌وحش همچون انواع پستانداران، پرندگان، خزندگان، دوزیستان و آبزیان به شمار می‌روند. از نمونه‌های شاخص این وحوش می‌توان به یوزپلنگ ایرانی، گوزن زرد، گورخر آسیایی، پلنگ، هوبره، خرس سیاه، تمساح پوزه کوتاه و... اشاره کرد که ظرفیتی بالقوه برای توسعه این شاخه از گردشگری در کشور به‌شمار می‌روند. با این همه به‌رغم ظرفیت‌های موجود گردشگری حیات‌وحش، این حوزه هنوز نتوانسته جایگاه خود را در صنعت گردشگری کشور پیدا کند. گردشگری با هدف دیدن انواع جانوران وحشی در ایران بیشتر به پرنده‌نگری در سایت‌ها و تالاب‌هایی که زیستگاه انواع پرندگان بومی و مهاجر هستند، محدود شده است. غواصی به‌منظور تماشای انواع گونه آبزیان بی‌خطر در آب‌های جنوبی ایران نیز شاخه‌ای دیگر از گردشگری حیات‌وحش به شمار می‌رود که البته مخاطبان آن به نسبت ظرفیت‌های موجود محدود هستند. این در حالی است که برنامه‌ریزی برای بهره‌مندی از سایر زیستگاه‌های حیات‌وحش همچون زیستگاه‌های کویری و جنگلی با برگزاری تورهایی چون جنگل‌پیمایی در جنگل‌های البرز، زاگرس و همچنین جنگل‌های حرا و یا اجرای تورهای سافاری در مناطق حفاظت‌شده کویری کشور برای عموم مردم علاقه‌مند در کنار تبلیغات و اطلاع‌رسانی می‌تواند راهگشا باشد و به مدد توسعه این شاخه از گردشگری بیاید؛ چراکه علاوه‌بر پتانسیل موجود، راهنمایان اکوتوریسم بسیاری نیز در کشور با گذراندن دوره‌های آموزشی برای اجرای چنین تورهایی تربیت شده‌اند که فعالیت هرچه بیشتر آنها نیازمند برنامه‌ریزی هدفمند و حمایت از برگزاری تورهای طبیعت‌گردی تخصصی است.