پژمان حاتمی‌فر
کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی گردشگری

در برخی کشورها بخش‌های خاصی از گردشگری به‌منظور تامین زیرساخت‌ها، بازاریابی و فعالیت‌های تبلیغاتی از دولت کمک‌هایی دریافت ‌می‌کنند. از سوی دیگر، دولت‌ها تلاش می‌کنند ضمن کاهش تصدی‌گری، به امور برنامه‌ریزی توسعه و مدیریت خدمات گردشگری بپردازند. تنوع فعالیت‌های مربوط به صنعت گردشگری باعث شده است رونق این بخش، اثر اقتصادی بالایی را برای اقتصاد کشور در مقایسه با سایر بخش‌های اقتصادی ایجاد کند. تحقیقات زیادی درخصوص تعاریف، مدل‌ها و متغیرهای کیفیت خدمات صورت گرفته است و غالبا ارزیابی خدمات را به‌دلیل ماهیت ناملموس بودن آنها که کیفیت را نامعلوم ‌می‌کند، بسیار مشکل دانسته‌اند. در چنین فضایی بهره‌وری و صرفه‌جویی در هزینه، دو عامل بسیار مهم برای هر مقصد گردشگری هستند؛ چراکه این فضا به‌شدت رقابتی است و شرکت‌ها ناچارند مطالعات زنجیره تامین گردشگری را برای افزایش مزیت رقابتی خود موردتوجه قرار دهند.

هماهنگی در زنجیره تامین گردشگری

مدیریت زنجیره تامین یکی از باصرفه‌ترین روش‌ها برای یکپارچه‌سازی و هماهنگی تامین‌کنندگان مربوطه، تولید‌کنندگان و فعالیت‌های کسب‌و‌کارها است که به ارائه محصولات و خدمات به مصرف‌کننده نهایی منجر می‌شود. به عبارت دیگر مدیریت زنجیره تامین گردشگری روشی برای پاسخگویی مناسب به خواسته‌های اشباع‌ناپذیر و متفاوت مشتریان محصولات گردشگری است، زیرا به افزایش کیفیت محصول نهایی منجر می‌شود. از سوی دیگر عدم هماهنگی در درون حلقه‌های زنجیره تامین و بین حلقه‌های مختلف یکی از مهم‌ترین دلایل بررسی زنجیره تامین گردشگری است؛ چراکه این عدم هماهنگی باعث کاهش رضایت گردشگران و در نهایت کاهش میزان گردشگران ورودی به یک مقصد می‌شود. افزایش هماهنگی‌ها در سراسر زنجیره تامین گردشگری بیشترین تاثیر را بر عملکرد مالی، کیفیت خدمات، ارتباطات و رضایت گردشگر می‌تواند داشته باشد. این رویکرد همچنین می‌تواند منجر به ایجاد مزیت رقابتی برای کسب و کارهای فعال در صنعت گردشگری شود. در هماهنگی یک زنجیره تامین گردشگری سه عامل اساسی و بسیار مهم وجود دارد که عبارتند از: اطلاعات، ارتباطات و هماهنگی تامین‌کنندگان.

در هماهنگی یک زنجیره تامین، اطلاعات نقشی مهم و ضروری دارد، زیرا تصمیم‌گیری‌های مدیران زنجیره تامین براساس این اطلاعات صورت می‌پذیرد. سیستم اطلاعات شامل ابزارهایی است که برای کسب آگاهی‌های لازم از اطلاعات موجـود و همچنـین تجزیه و تحلیل آنها برای اتخاذ بهترین تصمیم در زنجیره تامین به‌کار می‌رود. بدون اطلاعات، یک مدیر نمی‌داند مشتریان چه می‌خواهند، چه میزان موجـودی در انبـار است یا اینکه چه موقع محصولات باید بیشتر تولید و ارائه شوند. در نتیجه، اطلاعات به مدیر دیدی کلی از زنجیره تامین ارائه و تصمیم‌گیری برای بهبود کیفیت زنجیره تامین را تسهیل می‌کند. در یک زنجیره تامین گردشگری با توجه به وجود ارائه‌دهندگان متعدد، ارتباطات بسیار زیادی وجود دارد. سیستم اطلاعات زنجیره تامین گردشگری موجب ایجاد جریان پیوسته‌ای از اطلاعات از مشتری تا تامین‌کننده می‌شود و به صورت یک جریان رفت و برگشت در کل زنجیره عمل می‌کند. در نتیجه به‌نظر می‌رسد وجود ارتباطات می‌تواند موجب افزایش کیفیت خدمات گردشگری شود. از سویی تامین‌کنندگان نیز می‌توانند تاثیر بسیار زیادی بر عملکرد کیفیت کسب‌وکارها داشته باشند. هماهنگی تامین‌کنندگان منابع قابل اعتماد و باکیفیتی را در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهد. هماهنگی تامین‌کنندگان در زنجیره تامین به‌صورت یک رشته از فرآیندها و جریان‌هایی است که درون و بین مراحل مختلف تولید تا ارائه آن به شرکت‌ها قرار می‌گیرد تا نیاز یک شرکت را با بهترین کیفیت برآورده سازد.

توسعه محصول

ساختار پراکنده گردشگری چالشی کلیدی برای دستیابی به چشم‌انداز مناسب یک مقصد است. از این‌رو، شناخت ارتباطات بین این عناصر باعث توزیع برابر درآمدهای حاصله و تخصیص بهینه منابع به برنامه‌های توسعه‌ای می‌شود. در چنین شرایطی مدیریت زنجیره تامین به‌عنوان یکی از مهم‌ترین استراتژی‌ها برای توسعه یک مقصد مطرح می‌شود که سعی می‌کند در زمان مناسب محصول با کیفیتی را در اختیار مشتریان قرار دهد. یک محصول موفق در گردشگری رابطه مستقیمی ‌با کیفیت دارد. به‌طور کلی کیفیت خدمات مفهومی ‌است که به‌دلیل نبود اجماع روی نحوه تعریف و روش‌های ارزیابی آن مناقشات فراوانی را برانگیخته است. اما در بسیاری از تعاریف، کیفیت محصول به عنوان درجه‌ای از برآورده شدن نیازهای مشتری به وسیله مجموعه‌ای از ویژگی‌های اصلی تعریف می‌شود که بیانگر یک صفت مبهم در قالب لغاتی چون خوب، لوکس، بازرق و برق یا ضعیف و بد و... است. همچنین محصولات گردشگری بسیار پیچیده و ناهمگن هستند و گردشگران برای مصرف آنها باید به مقصد سفر کنند.

علاوه‌بر این، صنعت گردشگری بر خلاف سایر صنایع با عدم اطمینان تقاضای بالاتری مواجه است و این موضوع به‌خاطر روابط پیچیده و رقابت فشرده میان ارائه‌دهندگان خدمات است. در چنین فضایی، بهره‌وری، صرفه‌جویی در هزینه و افزایش کیفیت خدمات ارائه‌شده، سه عامل بسیار مهم برای هر مقصد گردشگری هستند که در مطالعات گردشگری از آنجایی که بررسی کیفیت امری مشکل است و محصولات ماهیت ترکیبی دارند؛ همواره مورد غفلت واقع می‌شوند. اما به هر رو مدیریت زنجیره تامین گردشگری با اتخاذ تدابیر و شناخت فرصت‌ها و بهبود روابط میان ارائه‌دهندگان مختلف محصولات و تمامی‌کسب‌وکارها و همچنین با اتخاذ استراتژی‌هایی مانند شناسایی مشتریان، برنامه‌ریزی در رابطه با کیفیت، کاهش هزینه‌ها و کاهش موجودی، موجب می‌شود زمینه مناسبی برای توسعه محصول بین تمامی‌ کسب‌وکارهای گردشگری فراهم آید.