تجربه موفق توریسم غذا در سرزمین ماتادورها

دنیای اقتصاد، امیر شاملویی: گردشگری غذا یکی از انواع گردشگری است که می‌تواند نقش مهمی در جذب توریست‌ها داشته باشد. این نوع گردشگری به آداب و رسوم و فرهنگ هر کشوری مرتبط است و برای بازدیدکنندگانی که از سایر کشورهای جهان با فرهنگی متفاوت به این کشورها قدم می‌گذارند و آماده تجربه فرهنگ و رسوم و غذاهای آنان هستند، جذابیت دارد. هم‌اکنون گردشگری غذا در دنیا ۲۰۰ میلیارد دلار درآمد دارد؛ درآمدی که ایران تاکنون از آن غافل بوده است. کشور ما به‌واسطه تنوع قومی و فرهنگی، دارای فرهنگ‌های گوناگون در امر غذا است اما گردشگران در ایران، تنها با تعداد محدودی از خوراک‌ها و غذاهای تکراری مواجه می‌شوند. این درحالی است که در بسیاری از کشورها جشنواره‌هایی در این زمینه برای توسعه گردشگری داخلی و خارجی برگزار می‌شود. البته مشابه این جشنواره‌ها، طی چند ماه اخیر در استان‌های مختلف کشور برگزار شده و قرار است بهترین پیش‌غذاها، غذاهای اصلی و دسرهای هر استان که از سوی داوران انتخاب می‌شوند، در منوی رستوران‌های آن استان گنجانده شود تا تنوع غذایی ایرانی به منصه ظهور برسد.

تجربه کشورهای مختلف

پیش‌بینی‌ها همگی بیانگر این هستند که هم گردشگری و هم غذا دو مورد از پویاترین بخش‌ها در این قرن بوده و با توجه به تمایل فعلی برای کاهش ساعات کار و افزایش تدریجی زمان فراغت، بیشتر از پیش نیز مورد توجه قرار می‌گیرند. سفر دیگر یک کالای لوکس و تجملی محسوب نمی‌شود، بلکه بخشی از زندگی طبیعی برای بسیاری از افراد است که به دنبال کارهای متفاوتی برای انجام دادن هستند. بسیاری از مردم امروزه مسافران باتجربه‌ای به‌شمار می‌روند و تمایل به درک و حس‌های جدیدی دارند. این مهم‌ترین دلیلی است که باید محصولاتی تازه را برای افراد خلق کرد. اینترنت نیز به خلق مشتریان بامهارتی که معمولا بیش از متوسط در مورد این گونه محصولات می‌دانند، کمک کرده است.

همانند گردشگری، غذا نیز به وسیله‌ مکانی که در آن طبخ می‌شود و ریشه‌هایی که دارد، برندسازی می‌شود. مقامات گردشگری در سراسر جهان، پتانسیل گردشگری غذا را به عنوان ابزاری قدرتمند برای برندسازی مکان‌ها، مناطق مختلف و حتی کل یک کشور در نظر می‌گیرند. همچنین در منطقه نوردیک یا همان کشورهای شمال اروپا، ارتباط بین غذاهای محلی و رستوران‌های باکیفیت در دستور کار قرار گرفته است. در ایتالیا نیز آموزش توریست‌ها در زمینه هنر غذا یکی از عوامل جذب آنها عنوان می‌شود. از سوی دیگر، در کره‌جنوبی استراتژی‌هایی برای توسعه آشپزخانه کره‌ای در نظر گرفته شده است تا بتواند به‌عنوان نوعی جاذبه توریستی تلقی شود. در برخی کشورها نیز غذا به عنوان نوعی برند برای گردشگری آنها نقش ایفا کرده است؛ اسپانیا از جمله این کشورها است. کره‌جنوبی، چین تایپه، هند، مالزی، تایلند و بعضی کشورهای دیگر نیز به عنوان مثال‌هایی در این زمینه شناخته می‌شوند.

راهبردهای گردشگری غذا در اسپانیا

در سال ۲۰۱۰ اسپانیا نزدیک به ۵۳ میلیون گردشگر جذب کرد که رقمی معادل ۴۹ میلیارد یورو درآمدزایی برای این کشور به همراه داشت؛ یعنی حدود ۶/ ۵ درصد از جمعیت و ۷ درصد از مخارج جهان در صنعت گردشگری تنها به اسپانیا تعلق یافت. این کشور یکی از محبوب‌ترین مقاصد جهان محسوب می‌شود و از نظر عواید حاصل از گردشگری نیز جایگاه بسیار بالایی دارد. بهبود وضعیت گردشگری در اقتصاد این کشور تاثیرگذار بوده است، به طوری که این صنعت حدود ۱۰درصد از تولید ناخالص داخلی اسپانیا را در سال ۲۰۱۰ به خود اختصاص داده و ۵/ ۱۱درصد از جمعیت نیروی کار این کشور را نیز دربرمی‌گرفته است.

در عین حال، اسپانیا نامی است که در جهان با غذا شناخته می‌شود. این کشور که با جذب بیش از ۱۰ میلیون توریست در ماه، در میان برترین کشورهای پذیرنده گردشگر در جهان قرار دارد، از غذا به عنوان یک عامل کلیدی در گردشگری و کسب برند در کنار برخی عوامل دیگر استفاده کرده است. با این‌همه چالش‌های بسیاری برای اسپانیا در این زمینه وجود داشته و دارد و در راستای این چالش‌ها، این کشور راهبردهایی را در نظر گرفته است؛ نیاز به یک تصویر جهانی‌تر از برند خود، افزایش رستوران‌های اسپانیایی در خارج از کشور، بهبود پیشنهادهای غذا، تبدیل شدن به مرجعی جهانی در آموزش غذا و فراهم آوردن ابزاری برای گردشگران در شکل گرفتن تجارب و ارتباط پیدا کردن با آنها با تاکید بر کیفیت و راحتی، از جمله این راهبردها هستند. در سال ۲۰۱۰ از حدود ۵۳ میلیون نفر گردشگری که برای تعطیلات اسپانیا را انتخاب کرده بودند، ۶ میلیون نفر گفته بودند به‌دلیل گردشگری غذا این کشور را انتخاب کرده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد، گردشگران همیشه به غذا توجه ویژه‌ای دارند. البته به‌طور کلی غذا یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی جهان است. در همین اسپانیا صنعت غذا و کشاورزی در سال ۲۰۱۰ حدود ۸ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌داد. همچنین در کل، بخش غذا پویاترین بخش از صادرات اسپانیا را تشکیل می‌دهد.

ظرفیت‌های گردشگری غذا در اسپانیا

وجود ۶۸ هزار رستوران و ۱۹۰ هزار کافه در سال ۲۰۱۰ در این کشور، نشان‌دهنده توجه ویژه آن به بحث گردشگری غذا است. در تحقیقی از بازدیدکنندگانی که تعطیلات خود را در اسپانیا می‌گذراندند به عمل آمد، مخاطبان از ۱۰ امتیاز ممکن به بخش غذا، نمره ۳/ ۸ دادند و این نیز یک نشانه دیگر از قدرت این بخش در اسپانیا است؛ یکی از عواملی که آن را به یک مقصد مهم گردشگری تبدیل کرده است. اما برای اینکه ببینیم چگونه گردشگری غذا به ساخت تصویری از اسپانیا به عنوان یک کشور و برند گردشگری با استفاده از آن کمک کرده، مهم است که به تاریخچه این امر نگاهی بیندازیم. اسپانیا را می‌توان به عنوان محلی در نظر گرفت که جهانی شدن غذا از آنجا آغاز شد. کشف آمریکا توسط کریستف کلمب حرکت بزرگی از نظر غذایی بود؛ به طوری که تنوع محصولات را در بازار غذا افزایش داد و محصولاتی مانند شکلات، گوجه فرنگی، ذرت، آووکادو و وانیل را وارد این بازارها کرد. بسیاری از این محصولات از سوی اسپانیایی‌ها به اروپا آورده شدند تا در رفع قحطی کمک کنند. از جمله این موارد می‌توان به سیب زمینی نیز اشاره کرد.

غذای ایتالیایی نیز به‌طور مهمی با اضافه شدن گوجه فرنگی به آشپزخانه آنها تغییر یافت. البته باید توجه کرد که اسپانیا محصولات بسیاری از اروپا به دنیای جدید انتقال داد. گوشت بره و گندم و برخی نوشیدنی‌ها از آن جمله بودند. اما در دوره مدرن چند عامل اساسی در گردشگری غذای اسپانیا می‌توان یافت که بر آن اثرگذار بوده‌اند؛ شکل‌گیری سبک‌های مختلف غذا مانند رژیم غذایی مدیترانه‌ای، باسکی، آشپزخانه جدید اسپانیایی و برخی سبک‌های دیگر از این عوامل به شمار می‌روند و نشان‌دهنده تنوع فراوان در این کشور هستند که به گردشگری غذا کمک زیادی می‌کنند. از سوی دیگر، این کشور از ۱۷ جامعه خودمختار تشکیل شده و آب‌وهوای متنوعی دارد که این عامل نیز بر طبخ غذاهای متنوع اثرگذار است. از جمله موارد دیگری که در خلق محصولات جدید غذایی و رشد و توسعه گردشگری غذا در این کشور موثر بوده‌اند می‌توان به برگزاری رویدادهای بین‌المللی و جشنواره‌های غذا اشاره کرد که برای ارتقای این کشور به عنوان یک مقصد گردشگری، نقشی مهم و حیاتی داشته‌اند. در بین این رویدادهای برگزار شده می‌توان به رویدادهای مادرید، بارسلونا، سن‌سباستین، مرکز غذایی باسک و کنگره اروپایی گردشگری و غذا اشاره کرد.

راهکارهایی برای ایران

به‌طور کلی گردشگری غذا راهی است که قدرت کشورها برای جذب گردشگر را افزایش می‌دهد و آگاهی عمومی نسبت به برند آنها را در سراسر جهان بیشتر می‌کند. این پدیده اغلب به عنوان دیپلماسی غذا شناخته می‌شود. ایران نیز دارای ظرفیت‌های فراوان، آب و هوای متنوع و قومیت‌های مختلف است و همین امر چنانچه اشاره شد، زمینه لازم را برای رشد و توسعه بالقوه گردشگری غذا فراهم می‌کند. با این وجود، این نوع گردشگری تاکنون آنچنان‌که باید و شاید به تحقق نپیوسته است. بنابراین، می‌توان با توجه به راهکارهایی که کشوری همچون اسپانیا اتخاذ کرده و بومی‌سازی این راهکارها مانند تبلیغ برندهای غذای ایرانی و همچنین برگزاری رویدادهای مربوط به گردشگری غذا، حتی آموزش غذاهای ایرانی و افزایش رستوران‌های ایرانی در خارج از کشور برای آشنایی سایر کشورها با غذاهای سرزمین ما، این نوع گردشگری را تقویت کرد.