فرشید کریمی
کارشناس‌ارشد هتلداری و گردشگری

شعار امسال سازمان جهانی گردشگری با عنوان «گردشگری برای همه و ارتقای دسترسی جهانی» گردشگری را برای تمامی اقشار و طبقات جامعه در نظر گرفته و هدف این سازمان نیز فراهم آوردن و بهبود بخشیدن امکانات و زیرساخت‌های سفر برای همگان است. قطعا بازنشستگان و سالمندان نیز به عنوان بخشی از این جامعه هدف مورد توجه قرار خواهند گرفت.

اما چرا برای این قشر از جامعه که با پشت سر گذاشتن دوران جوانی و میانسالی، توان جسمانی و سطوح فعالیت آنان دستخوش تغییر شده است، سفر می‌تواند آنقدر حائز اهمیت باشد که بزرگ‌ترین سازمان بین‌المللی در عرصه گردشگری آن را در کانون توجه قرار داده و بر توسعه گردشگری سالمندان در کنار دیگر اقشار جامعه تاکید کرده است؟ سالمندان به‌دلیل پشت‌سر گذاشتن دوران میانسالی، سپری‌کردن دوران بازنشستگی، ازدواج فرزندان و بعضا فوت همسر از یکسو و عدم برخورداری از توان لازم برای حضور در اجتماع و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی از سوی دیگر به‌طور ناخواسته محکوم به خانه‌نشینی می‌شوند و طبیعی است که با آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به دیگر اقشار جامعه روبه‌رو هستند. از این‌رو سفر به‌ویژه از نوع گروهی و در قالب تورهای گردشگری ویژه سالمندان می‌تواند راهکاری مناسب در راستای ارتقای سطح کیفی زندگی آنان باشد؛ موضوعی که بسیاری از کشورها با فراهم آوردن امکانات لازم در حوزه حمل‌ونقل و خدمات شهری، زمینه‌ سفرهای شهری و بین‌شهری سالمندان را تسهیل کرده‌اند.

ایران نیز کشوری است که جمعیت آن به سمت میانسالی و سالمندی در حرکت است و به‌رغم تلاش‌هایی که تاکنون در راستای فراهم‌ ساختن امکانات و خدمات تفریحی و رفاهی برای این جمعیت صورت گرفته است، کماکان تا رسیدن به سطح ایده‌آل و بهره‌مندی این افراد از سفرهای سالمندی و خدمات وابسته به آن فاصله زیادی وجود دارد. با این حال کاستی‌های موجود نباید عاملی بازدارنده در راستای توجه به توسعه سفرهای سالمندی و برنامه‌ریزی برای برگزاری تورهای گردشگری ویژه این قشر از جامعه باشد. نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که سالمندان به دلایل گوناگون همچون افزایش سن، کاهش توان جسمی و انتظارات و توقعات‌شان در جایگاه یک بزرگ‌تر از دیدگاه احترام، حساسیت بیشتری نسبت به سایر افراد دارند و از این‌رو مجریان برگزاری تورهای سالمندی باید به این موضوع توجه داشته باشند و در این زمینه دوره‌های آموزشی لازم را برای کارکنان خود، به‌ویژه راهنمایان تورهای گردشگری در خصوص شیوه‌های برخورد با سالمندان برگزار کنند. همین‌طور بهتر است راهنمایان این تورها از میان افراد میانسال انتخاب شوند؛ چراکه با درک شرایط جسمی و روحی سالمندان ارتباط بیشتر و تعامل موثرتری با آنان خواهند داشت.

بازار پرظرفیت

علاوه‌بر تمامی موارد اشاره شده، موضوع دیگری که باید به آن توجه داشت این است که سالمندان و بازنشستگان به‌دلیل برخورداری از اوقات فراغت بیشتر، بازار پر ظرفیتی برای گردشگری کشورمان به شمار می‌روند. شناخت دقیق این بازار و نیازسنجی آنان می‌تواند زمینه‌‌ساز رونق گردشگری سالمندان در کشورمان بیش از گذشته به‌ویژه در دو حوزه گردشگری فرهنگی و سلامت باشد. به همین خاطر برنامه‌ریزی انگیزشی به‌منظور شرکت در تورهای سالمندی برای این بازار هدف در کنار بهبود سطح امکانات و خدمات مورد نیاز آنان به‌ویژه سالمندان کم‌توان ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.