احمد پنجه‌پور / وکیل پایه یک دادگستری

سازمان‌های مهم بین‌المللی همواره در تلاش بوده‌اند با راه‌اندازی و تاسیس دفاتر و مقر در کشورهای میزبان، ارتباط نزد‌یک‌تر و دقیق‌تری با دولت‌ها برقرار کنند.


در این میان، یونسکو از مهم‌ترین سازمان‌های بین‌المللی است که در زمینه فرهنگ، آموزش و... فعالیت می‌کند. دفتر این سازمان در ایران با نام کمیسیون ملی یونسکو به دنبال پذیرش عضویت ایران در آن، با تصویب مجلس شورای ملی وقت، در سال 1327 تشکیل شد. این کمیسیون برای تعیین اهداف، شرح وظایف و ارکان خود، اساسنامه‌ای را در 13 ماده تنظیم کرد که بنا بر پیشنهاد وزیر فرهنگ وقت، در چهاردهم اردیبهشت 1328 در جلسه هیات وزیران به تصویب رسید. این اساسنامه پس از پیروزی انقلاب اسلامی مورد تجدید نظر قرار گرفت و اساسنامه اصلاحی در 17ماده و چهار تبصره پس از تایید شورای‌عالی کمیسیون، از سوی وزارت فرهنگ و آموزش عالی به هیات دولت تقدیم شد و در بیست و نهم شهریور 1366 به تصویب مجدد رسید.

کمیسیون در ایران چه وظایفی را بر عهده دارد؟
کمیسیون دارای شخصیت حقوقی بوده و اهداف و وظایفی دارد که ۱۲ مورد از موارد اساسنامه فوق به آن پرداخته است. اما آنچه بیشتر در این مقال برای ما حائز اهمیت است وظایف این نهاد در قبال مسائل میراث فرهنگی، گردشگری و حفظ و گسترش صنایع دستی، موزه‌ها و... است. به گونه‌ای که اساسنامه، شناخت فرهنگ‌های گوناگون و معرفی فرهنگ اسلامی و میراث فرهنگی ایران را از جمله وظایف مهم این نهاد دانسته و ایجاد ارتباط بین سازمان یونسکو و سازمان‌های دولتی و غیر دولتی کشور که در زمینه‌های آموزشی، تربیتی، علمی، فرهنگی و ارتباطات فعال هستند را از دیگر تکالیف کمیسیون ملی یونسکو در ایران می‌داند.

سکاندار کمیسیون کیست؟
برابر با مفاد اساسنامه، شورای عالی کمیسیون ملی یونسکو در ایران عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری کمیسیون و دارای ۱۴عضو است که وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر امور خارجه، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر آموزش و پرورش، دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، مدیرعامل سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و هفت تن از شخصیت‌های علمی و فرهنگی کشور، اعضای این کمیسیون هستند. (این گروه از میان مدرسان و اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، محققان و هنرمندانی انتخاب می‌شوند که در زمینه‌های علمی، فرهنگی، ارتباطی و تعلیم و تربیت دارای تجربه باشند.) همان‌گونه که مشاهده می‌شود شخصیت‌های دولتی نقش بسزایی در لیست فوق دارند و اساسا یونسکو نیز همین هدف را دنبال می‌کند. در واقع یونسکو علاقه‌مند است که با دولت تعامل و همکاری بیشتری داشته باشد. این تعامل در نهایت منجر به ارتقای کارکرد و رسیدن به اهداف سازمان در سرتاسر کشورهای عضو خواهد شد. اما در نهایت این شورای اجرایی است که مجری مصوبات شورایعالی است. شورای اجرایی وظایفی برعهده دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:


- کسب نظر از دولت در خصوص مشارکت در برنامه‌ریزی، اجرا یا ارزیابی برنامه‌ها و فعالیت‌های بین‌المللی، منطقه‌ای و ملی یونسکو و پیشنهاد در این زمینه‌ها به دولت.


- پیگیری نظرات و پیشنهادهای دولت در مورد اجرای تصمیمات و توصیه‌های یونسکو.


- طرح و تعقیب نظرات و پیشنهادهای جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس عمومی و سایر مجامع یونسکو.


- مراقبت در اجرای تصمیمات و توصیه‌های شورای عالی کمیسیون.


همچنین مطابق با مواد 11 و 12 اساسنامه، کمیسیون ملی یونسکو دارای یک دبیرخانه دائمی است که این دبیرخانه زیر نظر دبیرکل انجام وظیفه کرده و یکی از سازمان‌های وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی محسوب می‌‌شود که دبیر کل آن نیز از میان شخصیت‌های علمی و فرهنگی، به پیشنهاد وزیر فرهنگ و آموزش عالی و تایید هیات دولت و با حکم وزیر فرهنگ و آموزش عالی منصوب می‌شود. دبیرخانه دارای گروه‌های متنوع بوده و در ارتباط با اهداف یونسکو است. این گروه‌ها عبارتند از: آموزش و پرورش، علوم، علوم اجتماعی و انسانی، ارتباطات و فرهنگ.

اداره فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو
اداره فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در ایران کنوانسیون‌هایی را اجرا و بر روند اجرایی آنها نظارت کرده و پیگیری‌های مربوطه را انجام می‌دهد. ارکان اصلی فعالیت اداره فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو مطابق با اجرای اهداف کنوانسیون‌ها، توصیه‌نامه‌ها، طرح‌ها و برنامه‌های عمل بین‌المللی و اولویت‌های ملی می‌باشد که به شرح زیر است:
اهداف توسعه هزاره، کنوانسیون جهانی حق مولف (1971، 1952)، کنوانسیون حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی جهانی (1972)، کنوانسیون حراست از میراث فرهنگی معنوی (2003)، کنوانسیون حفظ و ترویج تنوع مظاهر فرهنگی (2005)، کنوانسیون منع ورود و صدور انتقال غیرقانونی مالکیت اموال فرهنگی (1970)، کنوانسیون حراست از میراث فرهنگی زیر آب (2001)، اعلامیه جهانی درباره تخریب میراث جهانی (2003)، کنفرانس استکهلم در مورد سیاست‌های فرهنگی برای توسعه (1998)، دستور کار جهانی در زمینه گفت‌و‌گوی بین تمدن‌ها (2001)، طرح عمل بین‌المللی دهه ملل متحد در زمینه آموزش در خدمت توسعه پایدار(2014-2005)، دهه بین‌المللی بومیان جهان(2014-2005).

Ahmad.panjehpour@gmail.com