نویسنده: ژانت دیکینسون، لس لامسدن

مترجم: مهرناز شفیعیان، حمیدرضا پوربرات ابوزیدآبادی

هدف سیستم گردشگری، افزایش تعداد کافی بازدیدکنندگان و مخارج آنها در کشور یا مقصد مورد نظر به‌منظور تامین نیازهای عرضه‌کنندگانی است که برای کسب سود، عناصر سفر را در کنار هم قرار می‌دهند. بنابراین برای کارآیی بهتر این سیستم، نیازمند سفری سریع با هزینه مناسب و مستقیم از بازارهای مبدا به مقصد هستیم و اساس فرآیند کار مبنی بر تولید انبوه سفر هوایی، استفاده زیاد از اقامتگاه‌ها در مقصد و ایجاد زیرساخت‌های عظیم مانند بزرگراه‌ها، پارکینگ‌ها و مراکز پذیرایی در پاسخ به جریان‌های گردشگری است. اما دراین میان، رویکرد سفر کم‌شتاب الگوی متفاوتی را در توسعه گردشگری مطرح می‌کند. در دهه اخیر، سفر کم‌شتاب که ریشه در جنبش غذای کم‌شتاب دهه ۱۹۸۰ دارد، در سایه توجه به سه مولفه موقعیت، بوم‌شناسی و کیفیت زندگی، شتاب بیشتری یافته و همزمان با محسوس‌تر شدن نیاز ما به کاهش تولید کربن به‌‌عنوان اولویتی در سبک زندگی انسان‌ها همچنان رشد می‌کند. در محافل علمی، سفر کم‌شتاب و واژه‌های مرتبط با آن مانند گردشگری کم‌شتاب، جابه‌جایی کم‌شتاب و جابه‌جایی آهسته با اصطلاح «سفر کم‌کربن» ارتباط تنگاتنگی دارند. در واقع سفر کم‌شتاب را این‌گونه تعریف کرده‌اند: «سفر کم‌شتاب چارچوب مفهومی جدیدی است که جایگزینی را برای سفرهای هوایی و با خودرو پیشنهاد می‌دهد. در این نوع از سفر، مردم با شتاب کمتر و از طریق مسیرهای زمینی به سوی مقاصد سفر می‌کنند، در آنجا توقف طولانی‌تری دارند و کمتر جابه‌جا می‌شوند.» در کنار این تعریف باید گفت گردشگری کم‌شتاب عناصر تشکیل‌دهنده دیگری از جمله اهمیت تجربه سفر به درون یک مقصد، استفاده از انواع وسایل نقلیه، خوردن و آشامیدن کم‌شتاب، کاوش سایت‌های میراث فرهنگی و فرهنگ مقاصد با سرعتی کمتر و از همه مهم‌تر حمایت از محیط‌زیست را شامل می‌شود. این نوع گردشگری، اساسا رویکردی متفاوت نسبت به گردشگری دارد، تا جایی که می‌توان رونق بیشتری را در دهه‌های آینده برای سفر کم‌شتاب متصور شد. مفهوم کم‌شتابی در حوزه گردشگری خوراک و میراث بیشتر از خود فعالیت مسافرت مورد توجه قرار گرفته است. پترینی، بنیان‌گذار جنبش کم‌شتاب، ‌این مقوله را در دهه ۱۹۸۰ در ایتالیا مطرح کرد، اما در حال حاضر این مفهوم در سراسر اروپا و تا حدود کمتری در آمریکای شمالی توسعه یافته است.

حمل‌ونقل و سفر کم‌شتاب

رفتن به مقصد نیز بخشی از سفر کم‌شتاب است و می‌تواند به همان اندازه، ارزش ذاتی بالایی داشته باشد. سفر پرشتاب اغلب مرتبط با سفر به مقصد است و مصرف زیاد انرژی را دربردارد که به انتشار میزان زیاد دی‌اکسید‌کربن منجر می‌شود. بنابراین تفسیر ما از سفر کم‌شتاب این است که وزنه‌ای تعادلی برای این وجه اساسی و منفی محسوب می‌شود. خواست مسافران طرفدار سفر کم‌شتاب به اجتناب از اثرات جانبی محیط زیستی منجر می‌شود. بنابراین بین مسافرت با هدف رفت و برگشتی و مسافرت برای سیاحت تفاوت وجود دارد.

ما سه وسیله نقلیه اصلی مرتبط با توسعه گردشگری معاصر یعنی خودرو، خطوط کشتیرانی و هواپیما را از حیطه سفر کم‌شتاب مستثنی می‌کنیم؛ زیرا اینها از اصلی‌ترین مصرف‌کنندگان منابع تجدید‌ناپذیر به شمار می‌روند و به طرز ناپایداری موجب انتشارهای گاز دی‌اکسیدکربن و دیگر آلاینده‌ها می‌شوند.

سفری سازگار با محیط زیست

پیش‌بینی سازمان جهانی گردشگری این است که سفرهای درون منطقه‌ای تا ۸/ ۳ درصد و سفرهایی با مسیر طولانی تا ۴/ ۵درصد در سال گسترش خواهند یافت. بنابراین تا سال ۲۰۲۰ تعداد گردشگران بین‌المللی به ۶/ ۱ میلیون نفر در سال خواهد رسید و طبیعتا اثرات جانبی محیط زیستی بسیاری در پی توسعه و مقیاس گردشگری به وجود می‌آیند.

سهم بخش گردشگری از انتشار گازهای گلخانه‌ای در سرتاسر جهان ۵ درصد است که در نگاه اول نسبتا اندک به نظر می‌رسد. با این حال، گردشگری به هیچ وجه نقش کوچکی در تولید این گازها ندارد و این صنعت به اندازه تمام ساختمان‌های تجاری دنیا گاز تولید می‌کند. در پاسخ به این معضل، سفر کم شتاب مطرح می‌شود. البته باید گفت که تمام اشکال گردشگری اثرات جانبی در پی دارند با این‌همه این نوع گردشگری قسمتی از چارچوب توسعه گردشگری پایدار است. در ادامه باید پرسید که آیا گردشگری می‌تواند مطابق یک الگوی جدید براساس مصرف کمتر منابع و کاهش پایدار اثرات محیط زیستی رونق یابد؟

اگر سفر بین ۷۵ تا ۹۰ درصد کل انتشار کربن ناشی از گردشگری را تولید کند، پس فاصله مکانی و انرژی‌بر بودن وسایل نقلیه، عواملی کلیدی در هر استراتژی برای کاهش اثرات جانبی خواهد بود. فشار بر دولت‌ها برای پاسخگویی به چالش‌های اصلی تغییرات اقلیمی در حال افزایش است. از این رو، سیستم گردشگری نه تنها متاثر از مقررات دولتی برای کاهش انتشار گاز است، بلکه تحت تاثیر نرخ‌های بالاتر و تا حدی افزایش آگاهی از پیامد الگوهای فعلی سفر قرار می‌گیرد. به نظر می‌رسد تغییری در بازار آغاز شده است. طبق گزارش سازمان جهانی گردشگری، با توجه به وسعت چالش‌های موجود درخصوص تغییرات اقلیمی ناشی از رفتار بشر با طبیعت و نیز اضمحلال سیستم بانکداری جهان در سال ۲۰۰۸ همه دولت‌ها، مدیران مقاصد، بخش حمل‌ونقل و گردشگری با یکسری شرایط جدید در بازار با توجه به آنچه در دهه‌های گذشته وجود داشت روبه‌رو شده‌اند. گذار از بخش گردشگری با تولید کربن بالا به بخشی با تولید کربن کم، زمانبر است و به شماری از عوامل چون هزینه سفر، مد، دیدگاه بخش عرضه و همچنین در دسترس بودن دامنه گسترده‌ای از جایگزین‌ها در بازار تفریحات (مواردی مانند خانه‌نشینی و گذران تعطیلات در واقعیت مجازی) بستگی دارد.

منبع: کتاب سفر و گردشگری کم‌شتاب