«دنیای‌اقتصاد» از خاص‏‏‌ترین رویداد حیات‏‏‌وحش در دو منطقه ایران گزارش می‌دهد

کروکی سفر به «گاوبانگی»

دنیای‌اقتصاد : ۱۵ روز از شهریور گذشته، فصل «گاوبانگی» آغاز می‌شود. در تعریف این پدیده آمده است: «گاوبانگی دوره جفت‌‌‌گیری برخی جانوران مانند گوزن است که در آن نرها با برآوردن بانگ‌‌‌های بلند ماده‌‌‌ها را به سوی خود می‌‌‌کشانند و همچنین نرهای دیگر را از آمدن به قلمرو خود می‌‌‌رانند. از دیگر راه‌‌‌های نشان دادن نیرومندی، نمایش شاخ بلندی است که نر بر سر دارد و آن را برای دور کردن نرهای دیگر به کار می‌گیرد. هر ساله با آغاز شهریور، دوره جفت‌‌‌گیری هم آغاز می‌شود. دوره‌‌‌ای که مرال‌‌‌ها در برابر شکارچیان بسیار آسیب‌‌‌پذیر هستند. زیرا گله‌‌‌‌‌‌های تحت رهبری نر، از جنگل‌‌‌‌‌‌ها به در آمده راهی چمنزارهایی که در آن دید باز برای شکار فراهم است می‌‌‌شوند. از سوی دیگر بانگ‌‌‌های پی‌‌‌درپی نرها، کار ردیابی‌‌‌شان را آسان می‌کند. همچنین برخی شکارچیان با تقلید صدای گوزن‌‌‌ها، آنها را به گمان حضور نری دیگر در قلمرو خود، فریفته و به سوی خود می‌‌‌کشانند و به آسانی در دام می‌‌‌اندازند.»

گاوبانگی همچنان که گفته شد فصلی است که مرال‌‌‌ها (گوزن‌‌‌های قرمز) در برابر شکارچیان آسیب‌‌‌پذیر می‌‌‌شوند، شاید از همین‌رو است که در سال‌های اخیر گروهی از کارشناسان و فعالان حوزه محیط‌زیست و حیات‌‌‌وحش تلاش کرده‌‌‌‌‌‌اند با بهره‌‌‌گیری از ابزار اکوتوریسم، حفاظت را به گردشگری گره بزنند. فعالیت‌های مرتبط با «گاوبانگی» در ایران در دو زیستگاه این گونه یعنی در ارتفاعات سمنان و «منطقه حفاظت شده پرور» و «پارک ملی گلستان» انجام می‌شود و هواداران خاص خود را دارد. در هر دو منطقه ایستگاه‌‌‌هایی برای حضور داوطلبان یا گردشگران تدارک دیده شده تا در آنجا همراه با محیط‌‌‌بانان یا کارشناسان حیات‌‌‌وحش هم گشت‌‌‌وگذاری در زیستگاه مرال داشته باشند شاید این شانس را بیابند تا مرال را از نزدیک ببینند و هم فعالیت‌های انسانی را در آنجا رصد کنند. این فعالیت انسانی می‌تواند حضور شکارچیانی که با توجه به آسیب‌‌‌پذیر بودن مرال‌‌‌ها به دنبال شکار آنها هستند، ‌‌‌ باشد. داوطلبان و گردشگران به محض شنیدن صدای تیر‌‌‌، نور پروژکتور، صدا یا مشاهده افراد مشکوک یا غریبه به محیط‌‌‌بانان خبر می‌دهند تا بتوانند سریع‌‌‌تر خود را به منطقه برسانند.  زمانی که از ایستگاه صحبت می‌شود، منظور یک کلبه بوم‌‌‌گردی نیست، در بهترین حالت اقامت در یک اتاقک محیط‌‌‌بانی خواهد بود و در موارد دیگر باید داوطلبان و گردشگران در چادرهای هلا‌‌‌ل‌‌‌احمر یا چادرهای شخصی مستقر شوند. آنها در زمان استقرار باید حواس‌‌‌شان باشد صدای خود را بالا نبرند، آتش روشن نکنند و رفتارشان به گونه‌‌‌ای باشد که احساس امنیت مرال را از بین نبرند. در غیر‌این‌صورت شانس خود را برای مشاهده این‌گونه به قدری کاهش خواهند داد که ناچار می‌شوند بدون مشاهده مرال به خانه برگردند. علاوه بر این، نوع پوشش در یک تور یا برنامه گاوبانگی باید به گونه‌‌‌ای باشد که توجهی را جلب نکرده و در هماهنگی کامل با طبیعت باشد. در چنین شرایطی لباس‌‌‌هایی با رنگ سبز ارتشی، خاکی‌‌‌ یا لباس‌‌‌هایی که حالت استتار دارند باید پوشیده شود. بنابراین یک تور گاوبانگی دارای تفاوت‌‌‌های جدی با تورهای طبیعت‌‌‌گردی است که معمولا آژانس‌‌‌ها به شکل معمول برگزار می‌کنند. در گروه دوم لباس‌‌‌ها معمولا به رنگ‌های‌‌‌ جیغ نظیر قرمز، سبز فسفری، نارنجی و.. است و در مقابل در تور حیات‌‌‌وحش که در اینجا مقصود گاوبانگی است باید لباس‌‌‌هایی با رنگ استتار پوشید. در تورهای دسته دوم همچنین افراد با صدای معمول حرف می‌‌‌زنند‌‌‌، گاهی آواز می‌‌‌خوانند، ‌‌‌آتش روشن می‌کنند، اما در گروه اول تمام این فعالیت‌ها ممنوع است. در یک برنامه یا تور گاوبانگی حضور فرد باید چنان نامحسوس باشد که حیات‌‌‌وحش را فراری ندهد و آنها حس نکنند غریبه‌‌‌ای وارد زیستگاه‌‌‌شان شده است.  منطقه حفاظت شده پرور که این روزها با ۵ایستگاه در حال حفاظت از مرال‌‌‌هاست، منطقه‌‌‌ای است که در چند سال اخیر با حضور گروهی از کارشناسان جوان حیات‌‌‌وحش جان تازه‌‌‌ای گرفته است. آنها ثبت‌‌‌نام افراد را انجام می‌دهند، تلاش می‌کنند در هر ایستگاه حداقل ۶ نفر را اسکان داده و در همراهی با یک کارشناس یا محیط‌‌‌بان جاذبه‌‌‌های طبیعی و جانوری منطقه را برای آنها شرح دهند، از درختان افرا‌‌‌، بلوط‌‌‌، آلو‌جنگلی گرفته تا درختچه‌‌‌های نسترن‌‌‌، زرشک و...، ‌‌‌ آنها همچنین تفاوت انواع سرگین‌‌‌ها و ردپاهای گربه‌‌‌سانان، ‌‌‌ سگ‌‌‌سانان و سم‌داران منطقه را شرح می‌دهند. در این سفر گردشگران علاقه‌مند به حیات‌‌‌وحش فرصت پیدا می‌کنند بین مناطقی که دسترسی به آنها آسان است و احتمال دیدن مرال هم شاید در آنها بالاتر باشد و منطقه‌‌‌ای که نیاز به پیاده‌‌‌روی نیم روزه دارد و احتمال دیدن مرال در آن پایین است، منتها منطقه‌‌‌ای بکر و در ارتفاعات است یک گزینه را انتخاب کنند.  در این سفر که حداقل زمان برای آن سه روز تعیین شده داوطلب و گردشگر از تمام دغدغه‌‌‌های روزمره جدا می‌شود، ‌‌‌ فکر و ذکرشان دیدن مرال، ‌‌‌ شوکا، ‌‌‌ پرندگان شکاری و... خواهد بود. آنچه در شبکه‌‌‌های اجتماعی می‌‌‌گذرد اهمیتش نزد آنها رنگ می‌‌‌بازد، سعی می‌کنند هر چقدر می‌توانند آرام‌تر باشند، ‌‌‌ صبر پیشه کنند، روی تپه بنشینند و دوربین بکشند‌‌‌، منتظر صدای مرال بمانند و آنقدر چشم بگردانند شاید بتوانند شاخ‌‌‌هایش را لابه‌لای درختان ببینند. ممکن است با گذشت این ۳روز و ساعت‌‌‌ها دوربین کشیدن موفق به دیدن مرال نشوند، ‌‌‌ با این همه چیزی را به دست آورده‌‌‌اند که بدون این سفر تجربه‌‌‌اش نکرده‌‌‌ بودند، ‌‌‌ گوش فردا دادن به طبیعت، انتظار کشیدن برای دیدن هر جنبده‌‌‌ای، سکوت کردن و احترامی که نسبت به طبیعت پیدا می‌کنند.  چنانچه قصد سفر به این منطقه و مشاهده این رویداد را دارید می‌توانید با اداره کل محیط‌‌‌زیست استان سمنان یا مدیریت پارک ملی گلستان هماهنگ شوید. علاوه بر آن تورهای محدودی هم در این منطقه برگزار می‌شود. خوشبختانه در سال‌جاری برای شرکت در برنامه داوطلبانه گاوبانگی در پارک ملی گلستان یک پایگاه اطلاع‌‌‌رسانی توسط انجمن شیردال راه‌‌‌اندازی شده که با مراجعه به این سایت و پر کردن فرم‌‌‌ها می‌توانید تجربه‌‌‌ای متفاوت از سفر را در این پارک ملی تجربه کنید.