عسل تقلبی؛ بلای جان صنعت زنبورداری کشور

تولید حدود ۸۰‌هزار تن عسل طبیعی در ایران

در حقیقت بر اساس داده‌‌های سازمان فائو، چین سالانه حدود ۴۶۲‌هزار تن عسل طبیعی تولید می‌کند و به این ترتیب در صدر تولیدکننده‌‌ها قرار دارد. طبق این گزارش ترکیه نیز با تولید سالانه بالغ بر ۱۱۸‌هزار تن رتبه دوم تولید جهانی عسل را دارد و پس از آن نیز ایران با رقم زدن تولیدی بیش از ۷۹‌هزار تن در سکوی سوم قرار گرفته است.  از سوی دیگر در خصوص میزان سهم کشورهای برتر تولیدکننده از بازار جهانی عسل نیز آخرین آمارها نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۰ چین سهمی‌‌حدود ۳۷ درصد، ترکیه بیش از ۸‌درصد و ایران نیز سهمی‌‌ بالغ بر ۴‌درصد داشته است.

افزایش توزیع عسل تقلبی در نبود نظارت‌‌ها

بر اساس این گزارش، ایران در حالی در جایگاه سوم تولید عسل طبیعی دنیا قرار دارد که عرضه عسل‌‌های تقلبی در بازار یکی از مهم‌ترین و اصلی‌‌ترین چالش‌‌های این بخش است. به عبارت دیگر به قدری توزیع و فروش عسل‌‌های تقلبی که غالبا با استفاده از آب‌و‌شکر تهیه می‌شود در بازار زیاد شده که موجب سردرگمی ‌‌خریداران نیز شده است. به این معنا که غالبا خریداران نمی‌توانند به آنچه می‌‌خرند اعتماد کنند. این در شرایطی است که فعالان این بخش می‌‌گویند نبود نظارت بر این بخش مهم‌ترین دلیل توسعه توزیع عسل‌‌های تقلبی در بازار است. علی منتظری یکی از زنبورداران کشور در گفت‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌‌گوید: مساله اینجاست که قیمت عسل طبیعی الان از کیلویی ۷۰۰‌هزار تومان به بالاست با این وجود می‌‌بینیم که در بازار عسل‌‌هایی با قیمت کمتر از ۲۰۰‌هزار تومان عرضه می‌شود.

این زنبوردار کشور اذعان کرد: البته بسته به منطقه‌‌ای که عسل تولید شده و به فروش می‌رسد ممکن است قیمت‌ها کمتر از ارقام اعلامی‌‌ نیز باشد بر فرض در شهر‌‌ها و استان‌‌های کوچک‌تر عسل طبیعی با قیمت کمتر از ۴۰۰‌هزار تومان هم یافت می‌شود، اما اینکه در فروشگاه‌‌های بزرگ و زنجیره‌‌ای واقع در کلان‌شهرها می‌‌بینیم محصولاتی با قیمت پایین و تحت عنوان عسل اصل و طبیعی عرضه می‌شود خود می‌تواند گویای این باشد که عسل نیست و به اصطلاح آب و شکر است.

وی ادامه داد: البته الان قیمت شکر خود به قدری بالا رفته است که حتی پذیرفتن اینکه این محصولاتی که به عنوان عسل در بازار عرضه می‌شود با استفاده از شکر و آب تولید شده است نیز سخت است! به این معنا که وقتی من زنبودار شکر را با نرخ ۳۰‌هزار تومان خریداری می‌‌کنم چگونه ممکن است عسل حاصل از شکر را با نرخ‌هایی این چنینی عرضه کنم. بنابراین به نظر می‌رسد اگرچه به دلیل ضعف در نظارت‌‌ها تشخیص عسل اصل و طبیعی تنها در آزمایشگاه‌‌ها میسر است، اما خریداران نیز باید نسبت به این موضوع آگاه‌‌تر عمل کنند.

افت شدید تقاضا برای تجهیزات زنبورداری در بازار

با این وجود زنبورداری در ایران با روندی کاملا سنتی پیش می‌رود و اگرچه تولیدکنندگان و سازندگان تجهیزات سعی دارند این صنعت را به سوی صنعتی شدن پیش ببرند اما به نظر می‌رسد جامعه سنتی زنبورداران هنوز با تجهیزات روز سازگار نشده‌‌اند. این در شرایطی است که قیمت تجهیزات صنعت زنبورداری نیز جهش‌‌های قیمتی بسیاری داشته است. به طوری که احسان عظیمی،‌‌ صنعتگر زنبورداری می‌‌گوید: از ابتدای سال قیمت قطعات مصرفی تا ۲۰۰‌درصد افزایش یافته است و به واسطه این افزایش قیمت‌ها با کاهش چشمگیر تقاضا در بازار مواجه شده‌‌اند. از سوی دیگر در شرایطی که شکر به عنوان اصلی‌‌ترین نهاده مصرفی در این بخش محسوب می‌شود تبدیل به یکی از معضلات اصلی زنبورداران کشور شده است. یعنی از ابتدای سال چند بار قیمت شکر افزایش یافت آن هم در شرایطی که زنبورداران اصولا برای فصل زمستان به این نهاده نیاز دارند.

شهرام دادگستر، عضو انجمن علمی ‌‌زنبور عسل ایران و هیات علمی‌‌ پژوهشکده زنبور عسل خوانسار در گفت‌‌وگو با خبرنگار ما می‌‌گوید: یکی از مهم‌ترین چالش‌‌های زنبورداری کشور بحث خشکی صحراهاست. متاسفانه تامین نهاده‌‌ها مخصوصا شکر سخت شده است این در حالی است که به هر حال زنبور در دوره‌‌ای از عمر خود در فصولی که گل و گیاه در صحرا نیست باید شکر بخورد و با نرخ‌های فعلی هزینه زیادی به زنبوردار تحمیل می‌شود.

تفاوت فاحش قیمت شکر سهمیه‌‌ای و شکر آزاد

دادگستر می‌‌افزاید: از سوی دیگر با توجه به اینکه هزینه‌‌های تولید بالا رفته و از آن طرف قدرت خرید مردم هم پایین آمده است می‌‌بینیم که مانند گذشته عسل جایی در سبد خانوارها ندارد و بنابراین بنده شخصا معتقدم صنعت زنبورداری کشور نیازمند بازسازی است. به این معنا که باید در خصوص مصرف عسل و جای دادن آن در سبد خرید خانوارها فرهنگ‌‌سازی‌‌هایی صورت بگیرد. به‌خصوص اینکه عسل تنها یک ماده غذایی نیست و به اصطلاح دارو محسوب می‌شود.

طبق این گزارش و به گفته فعالان این بخش، در حال حاضر قیمت شکر سهمیه‌ای ۲۶‌هزار تومان است و در بازار آزاد کیلویی ۲۹هزار تومان عرضه می‌شود. به این ترتیب قیمت شکر سهمیه‌‌ای با قیمت شکر آزاد تفاوتی ۱۰ تا ۲۰ درصدی دارد و این میزان تفاوت معنای خاصی برای تولیدکنندگان و زنبورداران دارد. گفتنی است بر اساس داده‌‌های منتشر شده، ارزش بازار جهانی زنبورداری که در سال ۲۰۲۲ حدود ۱۰.۳ میلیارد دلار بوده برآورد می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به ۱۳.۸ میلیارد دلار برسد.