افت نرخ جهانی، درآمد و سود کودسازان را با کاهش ۴۲ و ۱۳درصدی همراه کرد

دو ریسک کلیدی در دل اوره‏‏‌سازان

دنیای اقتصاد -عباس بیات : اوره از جمله مواد شیمیایی بسیار حیاتی در زندگی انسان‏‏‌هاست. تمامی محصولات کشاورزی که به دست مردم می‌رسد وابسته به اوره است. با توجه به اهمیت زیاد اوره در بهای تمام‌شده اقلام غذایی برداشت‌شده از زمین کشاورزی که به دست مردم می‏‏‌رسد، اوره همواره مورد توجه دولت است و این نهاد حساسیت زیادی نسبت به آن دارد. این موضوع یکی از ریسک‏‏‌های مهم این صنعت است و موجب می‌شود دولت با قیمت بسیار اندکی اوره را برای کشاورزان از اوره‏‏‌سازان تهیه کند. اوره‏‏‌سازان موظفند ۳۰درصد از تولیدات خود را به جهاد کشاورزی تحویل دهند، اما دولت تا سال گذشته حتی مطالبات این صنعت را جزو بدهی خود محسوب نمی‏‏‌کرد. از طرفی با توجه به انرژی‌محور بودن این صنعت، در صورت حذف سوبسید انرژی اوره‏‏‌سازان و تخصیص نیافتن برق و گاز ارزان، این شرکت‌ها نمی‏‏‌توانند هزینه متحمل‌شده را به مصرف‌کننده منتقل کنند؛ چرا که نرخ‌های آنها جهانی است. بر این اساس می‏‏‌توان حساسیت دولت نسبت به اوره را در کنار ریسک قطعی یا گرانی انرژی به عنوان دو ریسک اساسی این صنعت برشمرد. با توجه به حجم عمده صادرات اوره‏‏‌سازان، قیمت جهانی اوره یکی از مولفه‏‏‌های مهم و تاثیرگذار بر سودآوری این صنعت است. طی سال ۱۴۰۱ رشد نرخ جهانی اوره موجب شد تا درآمد و سود خالص دلاری این صنعت به‏‏‌ترتیب جهش ۷۴ و ۱۷۰درصدی را تجربه کند. با این حال افت نرخ جهانی اوره در کنار قطعی مکرر گاز اوره‏‏‌سازان در سال‌جاری موجب شده تا مجموع فروش این صنعت طی ۱۰ماه سال جاری یک‌میلیارد و ۷۹۶میلیون دلار به ‏‏‌ثبت برسد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل افت ۴۲درصدی را تجربه کرده است. این کاهش در سودآوری این صنعت نیز مشاهده می‌شود. متوسط سه‌حاشیه سود اوره‏‏‌سازان در پاییز امسال ۱۷درصد نسبت به پاییز سال قبل کاهش یافته است.

سود خالص دلاری اوره‌‌‌سازان در پاییز با افت 13درصدی در مقایسه با میانگین فصلی به 266میلیون دلار کاهش یافته است. با این تفاسیر اخیرا قیمت اوره جهانی رشد کرده و به 347دلار در هر تن رسیده است. از طرف دیگر صحبت‌‌‌هایی مبنی بر تهاتر بدهی دولت به اوره‌سازها با خوراک گاز و سایر دارایی‌‌‌ها وجود دارد که اگر اتفاق بیفتد می‌‌‌تواند شرایط نمادهای گروه اوره را جذاب کند و در هفته‌‌‌های پیش‌رو موجب جذب سرمایه‌گذاران شود.

کاربردهای اوره در بخش صنعتی و کشاورزی

صنایع پتروشیمی و شیمیایی در همه صنایع و به‌طور کل در اقتصاد نقش اساسی ایفا می‌کنند و محصولات نهایی آنها کاربردهای متنوعی در زندگی انسان‌‌‌ها دارند. اوره و کودهای شیمیایی به‌عنوان بخشی از محصولات مهم این صنعت کاربرد فراوانی در تولید محصولات کشاورزی دارند. بیش از 90درصد اوره تولیدی دنیا به‌عنوان کودهای شیمیایی حاوی نیتروژن استفاده می‌شود. اوره کود موردنیاز بیش از 40درصد مواد غذایی دنیا را تامین می‌کند، همچنین به‌عنوان مکمل در خوراک دامداری‌‌‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بخش صنعتی از اوره برای تولید کریستال ملامین (ماده‌‌‌اولیه تولید ملامین)، پلاستیک، رزین‌‌‌های فرمالدهید، تولید چسب و در تولید ادبلو برای کاهش آلایندگی اگزوز خودرو استفاده می‌کنند. با توجه به وجود منابع بزرگ گاز، پتروشیمی‌‌‌های تولیدکننده اوره گوناگونی در ایران فعالیت می‌کنند. حدود 4درصد از اوره جهان توسط هفت‌شرکت تولیدکننده اوره در ایران تامین می‌شود. از هفت شرکت اوره‌‌‌ساز ایران، در حال حاضر سهام شش‌شرکت در بازار سرمایه مورد معامله قرار می‌گیرد. مجموع ارزش بازار شش اوره‌ساز بورسی 176هزار و 722میلیارد تومان است که بزرگ‌ترین آنها «شپدیس» با ارزش 89هزار میلیارد تومان است. اوره‌‌‌سازان بورسی جزو شرکت‌های با ارزش بازار محسوب می‌‌‌شوند و به‌طور متوسط دارای نسبت قیمت به سود هر سهم 5.1واحد هستند. پایین‌‌‌ترین نسبت قیمت به سود در حال حاضر مربوط به دو شرکت «شپدیس» و «شیراز» با 4.7واحد است که به‌‌‌معنای ارزندگی قیمت این دو شرکت است.

کاهش آهنگ رشد مقداری تولید و فروش

ارزیابی میزان تولیدات اوره‌سازان در بازه سالانه نشان می‌دهد که به‌طور متوسط هرسال 8درصد به تولیدات این صنعت افزوده شده است. طی سال‌های گذشته روند تولیدات این صنعت کاهشی بوده، به‌‌‌طوری که مجموع تولیدات اوره‌سازان در سال گذشته همچون سال 1400 بوده است. با توجه به خاصیت دپو‌پذیری اوره، در کنار مقادیر تولید، مقادیر سالانه فروش نیز باید ارزیابی شود. بر این اساس وضعیت مقدار فروش این صنعت نشان می‌دهد که در بازه سالانه به‌طور متوسط 8درصد به مقدار فروش اوره‌‌‌ای‌‌‌ها افزوده شده است. این مقدار در سال 1401 نسبت به 1400 افزایش 6درصدی را تجربه کرده است. بنابراین می‌‌‌توان اذعان کرد که علت فقدان‌رشد تولید سال گذشته اوره‌سازان ذخیره بالای انبار شرکت‌ها بوده و آنها عمدتا از طریق موجودی کالا اوره را به فروش رسانده‌‌‌اند. البته بزرگ‌ترین اوره‌‌‌ساز خاورمیانه یعنی شرکت «شپدیس» به دلیل محدودیت موجود در ذخیره انبار خود، بیش از 20روز نمی‌‌‌تواند اوره را ذخیره کند، به همین دلیل عمدتا مقادیر تولید و فروش این شرکت در بازه‌‌‌ زمانی مختلف یکسان است.

میزان تولید و فروش اوره‌‌‌سازان در سال‌جاری نشان می‌دهد که عملکرد چندان خوبی را به ثبت نرساندند. بر این اساس مجموع مقدار تولید این صنعت در 10ماه امسال 10میلیون و 526هزار تن بوده که در قیاس با مدت مشابه سال قبل 4درصد افزایش یافته است. در بازه مذکور جمع مقدار فروش اوره‌‌‌سازان 6میلیون و 159هزار به ثبت رسیده که در مقایسه با 10ماه آغازین سال گذشته تنها 2درصد افزایش را تجربه کرده است. عمده‌‌‌ترین عامل کاهش آهنگ رشد تولید و فروش این صنعت را می‌‌‌توان قطعی گاز این صنعت در فصل زمستان و کاهش نرخ جهانی اوره دانست که موجب شده تا انگیزه تولید کاهش یابد.  با این حال «شلرد» موفق شده است در سال‌جاری بیشترین میزان رشد مقداری تولید و فروش را به ثبت برساند. براین اساس مجموع مقدار تولید و فروش «شلرد» طی سال‌جاری به‌‌‌ترتیب 21 و 37درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافته است.

تقلیل درآمد و سود دلاری با افت نرخ جهانی

با توجه به وجود تورم در کشور، بهتر است برای ارزیابی وضعیت تمامی صنایع بورسی به فروش و سودآوری دلاری آنها توجه شود. مبنای ارزش‌گذاری دلاری صنعت اوره، دلار نیما بوده است. بر این اساس میزان فروش دلاری این صنعت در سال‌جاری با افت چشمگیری همراه بوده و درآمد این صنعت در 10ماهه امسال یک‌میلیارد و 796میلیون دلار به ثبت رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته بیش از 40درصد کاهش یافته است. بالاترین میزان افت درآمد در سال‌جاری مربوط به شرکت «شپدیس» بوده که طی 10ماه امسال با افت 50درصدی درآمد همراه بوده است. عامل کلیدی در تقلیل درآمد این صنعت به افت جهانی نرخ فروش اوره بازمی‌گردد. بر این اساس متوسط نرخ فروش دلاری محصول اصلی شرکت‌های اوره‌ساز در 10ماه امسال افت 32درصدی را نسبت به 1401 تجربه کرده است. در دی‌ماه سال‌جاری تنها شرکت «شپدیس» توانسته است محصول اصلی خود یعنی اوره گرانول فله را با 7درصد افزایش نسبت به متوسط 1402 به فروش برساند و مابقی شرکت‌ها با کاهش نرخ همراه شده‌‌‌اند. شرکت «شاروم» که بیش از 70درصد درآمد خود را از محل فروش سولفات پتاسیم (کود مخصوص میوه) کسب می‌کند در بازه زمانی مختلف کمترین افت دلاری نرخ فروش را تجربه کرده است. بر این اساس در سال‌جاری نرخ فروش این شرکت بدون تغییر در قیمت یک‌هزار و 86دلار به ازای هر تن باقی مانده است. این موضوع عاملی بوده تا درآمد دلاری «شاروم» برخلاف دیگر اوره‌سازان طی سال‌جاری با رشد 28درصدی نسبت به 10ماه آغازین سال گذشته همراه باشد.

وضعیت سودآوری اوره‌‌‌سازان نیز همچون فروش آنها در سال‌جاری ضعیف بوده است. سود خالص دلاری این صنعت در سال 1401، یک‌میلیارد و 852میلیون دلار به ثبت رسیده که در مقایسه با متوسط سالانه حدود 170درصد جهش یافته و بیشترین میزان سود خالص را طی 12سال اخیر به ثبت رسانده است. با این حال در سال‌جاری برخلاف 1401، افت سود دلاری در این صنعت رقم خورده است. طی پاییز امسال مجموع سود خالص اوره‌‌‌سازان 266میلیون و 171هزار دلار به ثبت رسیده که در قیاس با متوسط فصلی افت 13درصدی را به ثبت رسانده است.

مسیر متفاوت «شاروم» از اوره‌سازان

وضعیت درآمدی صنعت اوره نشان می‌دهد که به‌طور متوسط در 12سال اخیر هر سال 51درصد به درآمد حاصل از فروش این شرکت افزوده شده است. روند درآمدی این صنعت همواره افزایشی بوده و در سال 1401 با ثبت مجموع فروش 89هزار و 225میلیارد تومانی رشد 95درصدی در فروش این صنعت رقم خورده است. عمده‌‌‌ترین عامل جهش درآمدی سال گذشته این صنعت با توجه به تغییر اندک مقادیر تولید و فروش آن به بحث افزایش بالای نرخ جهانی اوره بازمی‌گردد. با وجود این طی سال‌جاری عملکرد درآمدی این صنعت دور از انتظار بوده و می‌‌‌توان گفت یکی از بدترین سال‌ها برای اوره‌سازان رقم خورده است. بر این اساس مجموع فروش این صنعت طی 10ماه امسال 68هزار و 127میلیارد تومان به ثبت رسیده که در قیاس با مدت مشابه سال قبل 17درصد کاهش یافته است. عامل اصلی در کاهش درآمد بالای این صنعت به شرکت «شپدیس» بازمی‌گردد. شرکت یادشده در سال‌جاری افت درآمد 28درصدی را تجربه کرده و با توجه به اهمیت این شرکت در صنعت اوره، مجموع فروش کل صنعت تحت‌‌‌الشعاع قرار گرفته است. در میان اوره‌‌‌سازان بورسی «شاروم» با ثبت درآمد یک‌هزار و 468میلیارد تومانی طی 10ماه سال جاری موفق به رشد 83درصدی درآمد خود شده است. عامل اصلی جهش درآمدی «شاروم» به رشد بالای مقداری فروش این شرکت در سال‌جاری بازمی‌گردد. بر این اساس در دی‌ماه مجموع مقدار فروش شرکت یادشده 56هزار و 900تن بوده که در قیاس با دی‌ماه سال قبل بیش از 240درصد جهش یافته است.

سبقت سودآوری «کرماشا»

از آنجا که شرکت‌های اوره‌‌‌ساز بخش عمده درآمد خود را از محل صادرات کسب می‌کنند، حاشیه سود آنها به نرخ جهانی اوره وابسته است. بر این اساس در سال 1401 که نرخ اوره جهانی افزایش خوبی را تجربه کرد عمده اوره‌‌‌سازان حاشیه سودهای بالایی را به ثبت رساندند. بر این اساس متوسط سه حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص این صنعت در سال گذشته به‌‌‌ترتیب 58، 54 و 56درصد به ثبت رسیده که در مقایسه با متوسط 12ساله میانگین رشد 9درصدی را تجربه کرده است. بررسی فصلی حاشیه سود اوره‌سازان نشان می‌دهد که در سال‌جاری برخلاف سال گذشته وضعیت چندان خوبی را تجربه نکرده‌‌‌اند. بر این اساس متوسط سه متغیر سودآوری این صنعت در پاییز امسال 49درصد به ثبت رسیده که در قیاس با پاییز سال قبل و متوسط فصلی به‌‌‌ترتیب افت 17 و 8درصدی را تجربه کرده است. شرکت «کرماشا» در بازه سالانه و فصلی نسبت به دیگر شرکت‌های اوره‌ساز بورسی عملکرد خوبی را از خود به نمایش گذاشته است. بر این اساس متوسط متغیرهای سودآوری این شرکت در سال 1401 و پاییز امسال به‌‌‌ترتیب 66 و 54درصد به ثبت رسیده است.