بررسی «دنیای‌اقتصاد» از غول فلزی بازار سهام
در صورت‌های مالی «فولاد» چه می‌گذرد؟
محصولات فولادمبارکه شامل محصولات گرم، محصولات سرد، محصولات پوشش‌دار و... است. سهامداران، این شرکت را با نماد «فولاد» می‌‌‌شناسند که در حال حاضر در بازار اول بورس دادوستد می‌شود. این نماد 530میلیارد برگه سهم دارد که آخرین قیمت آن 507تومان و ارزش بازاری آن معادل 268هزار میلیارد تومان است. همچنین بازدهی این نماد در یک‌ماه، سه‌ماه و یکسال اخیر به‌ترتیب منفی4، منفی5 و منفی8درصد بوده است. این در حالی است که بازده شاخص کل و بازدهی صنعت فلزات اساسی طی یکسال اخیر به‌ترتیب منفی8 و منفی14درصد بوده است که نشان می‌دهد، شرکت طی یکسال اخیر نسبت به صنعت خود و طبق آخرین صورت مالی شرکت، بازدهی بهتری داشته و حاشیه سود ناخالص آن 52درصد، حاشیه سود عملیاتی آن 50درصد و حاشیه سود خالص آن 58درصد بوده است. ارزش سهام شناور فولاد در حال حاضر 93هزار میلیارد تومان است که بعد از فارس، دومین شرکت در بازار سرمایه از لحاظ ارزش شناوری است. این شرکت، مواد اولیه بیش از 3هزار شرکت را در صنایع پتروشیمی، گاز و خودرو تامین می‌کند و به این وسیله، بخش بزرگی از اقتصاد کشور را با خود مرتبط کرده است. شرکت فولادمبارکه حدود یک‌درصد از تولید ناخالص داخلی ایران را در اختیار دارد و حدود 350هزار نفر را به طور مستقیم یا از طریق پیمانکاران به کار گماشته است. بیش از 3هزار شرکت بزرگ و کوچک دیگر در سراسر کشور به شرکت فولادمبارکه وابسته هستند.
سهامداران
سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران با 19/ 17درصد و شرکت توسعه سرمایه رفاه با 10درصد، سهامداران عمده شرکت فولادمبارکه اصفهان هستند.
فروش و قیمت‌گذاری
بررسی عملکرد شرکت فولادمبارکه نشان می‌دهد که از میزان کل فروش این شرکت در سال گذشته، حدود 83درصد داخلی بوده و 17درصد به خارج از کشور صادر شده است. فروش داخلی «فولاد» از طریق بورس‌کالا به‌صورت اعتبار اسنادی، نقدی یا دریافت ضمانت‌نامه انجام شده است. انتظار می‌رود در سال‌جاری سهم فروش داخلی نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کند. شرکت فولادمبارکه در سال گذشته 145هزار میلیارد تومان درآمد کسب کرد که نسبت به سال 1399 رشد 88درصدی داشت. این در حالی است که بهای تمام‌شده شرکت نسبت به سال 1399، حدود 72درصد افزایش داشت و عمده بهبود در روند حاشیه سودهای شرکت را می‌توان این عامل در نظر گرفت؛ اما پیش‌بینی می‌شود در سال‌جاری روند حاشیه سودهای شرکت نزولی باشد.
فولادمبارکه در سال گذشته سود خالص 84هزار میلیارد تومانی داشت که سود خالص شرکت نسبت به سود خالص 38هزار میلیارد تومانی سال 1399 حدود 120درصد رشد نشان می‌دهد. در سال 1400 «فولاد» توانست به‌ازای هرسهم 288تومان سود بسازد که با در نظر گرفتن 54هزار میلیارد تومان فساد قیمت‌گذاری دستوری طبق تحقیق و تفحص مجلس که افشا شد، با سرمایه جدید بعد از افزایش سرمایه به‌ازای هر سهم حدود 100تومان سود می‌توان در نظر گرفت. قیمت‌های دستوری و سیاست سرکوب قیمت‌ها در سه‌سال گذشته خارج از قواعد بوده است. به گفته کارشناسان، قیمت پایه محصولات فولادی باید تغییر کند. قیمت‌گذاری دستوری که در بورس‌کالا اعمال شده، طی سه‌سال اخیر، از فرمول خاصی تبعیت نکرده و حتی این عملکرد برای واحدهای تولیدی هم قابل فهم نبوده است.
به نظر می‌رسد، بورس‌کالا که مکانی برای انجام معاملات است، متاسفانه به محلی برای سیاستگذاری و قیمت‌گذاری دستوری تبدیل شده که ثمره آن در چند سال گذشته اختلاف 54هزار میلیارد تومانی از جیب سهامدار این شرکت به جیب دلال بوده است.
شرکت فولادمبارکه در سال گذشته، فروش 4/ 7میلیون تن محصول را به ثبت رساند و انتظار می‌رود در سال‌جاری بتواند 2/ 8میلیون تن از محصولات خود را به فروش برساند و از محل میزان فروش محصولات، رشد 10درصدی را تجربه کند. این در حالی است که در پنج‌ماه اول سال 1401 میزان فروش شرکت نسبت به پنج‌ماه سال 1400 رشد 14درصدی داشته است. باید توجه کنیم که در سال‌جاری، سهم فروش داخلی شرکت نسبت به سال گذشته افزایش 30درصدی و سهم فروش صادراتی شرکت کاهش 140درصدی نسبت به پنج‌ماه مشابه سال گذشته داشته است. با توجه به چشم‌انداز فروش 2/ 8میلیون تن محصول در سال‌جاری، این شرکت تا مردادماه سال‌جاری توانسته است 41درصد میزان کارشناسی سال‌جاری را محقق کند؛ این در حالی است که 94درصد از ارزش فروش 70هزار میلیارد تومانی شرکت مربوط به فروش داخلی و 5درصد آن مربوط به فروش صادراتی بوده است. این امر نشان می‌دهد که فولادمبارکه در داخل، نسبت به روند معمول سال گذشته، سهم فروش بیشتری را ثبت کرده است. کل فروش «فولاد» در مردادماه سال‌جاری نسبت به سال 1400 رشد 31درصدی داشته است. برآورد ترکیب فروش داخلی و صادراتی هم نسبت به ترکیب فروش سال‌جاری در نظر گرفته شده است. میزان تولید محصولات گرم طی سال 1401که حدود 70درصد از ارزش تولید و فروش شرکت را دارد، 3/ 5میلیون تن فروش داخلی و 800تن فروش صادراتی در نظر گرفته شده است که شرکت می‌تواند 126هزار میلیارد تومان فروش داخلی و صادراتی محصولات گرم را به ثبت برساند.
نرخ دلار و قیمت‌های جهانی، تاثیر زیادی بر سود‌سازی شرکت فولادمبارکه دارد. با توجه به وجود شرایط رکودی در بازار کامودیتی‌ها، انتظار تعدیل حاشیه سودهای شرکت نسبت به سال‌های اخیر وجود دارد. این شرکت در پنج‌ماه سال‌جاری توانسته است 39درصد پیش‌بینی فروش 178هزار میلیارد تومانی منتهی به سال جاری را محقق کند.
نرخ فروش
میانگین نرخ فروش محصولات شرکت فولادمبارکه در پنج‌ماه سال‌جاری 820دلار به‌ازای هر تن بوده است. نرخ دلاری ورق گرم هم برای ادامه سال 840دلار برآورد شده است که نسبت به پنج‌ماه سال گذشته رشد 14درصدی نشان می‌دهد. با توجه به افت شدید قیمت‌های جهانی در چند ماه اخیر و بهبود نسبی شرایط انتظار می‌رود در 6ماه آتی، میانگین نرخ فروش محصولات تا حدودی شرایط بهتری را نسبت به چند ماه اخیرا تجربه کند. بنابراین با توجه با کاهش رشد اقتصادی چین و شرایط رکودی در این کشور، به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده جهان و کاهش تقاضا نمی‌توانیم انتظار رشد زیادی داشته باشیم.
زنجیره تولید
زنجیره تولید فولاد، به فرآیند تولید این محصول از استخراج سنگ‌آهن تا تولید شمش فولاد گفته می‌شود. به طور کلی، این زنجیره شامل استخراج سنگ‌آهن از معدن، سپس تبدیل آن به کنسانتره و ورود آن به بخش فولاد‌سازی و در نهایت ورود به بخش نورد است. سنگ‌آهن بعد از استخراج از معدن و انجام عملیات تغلیظ (کنسانتره‌سازی) در محل معدن، از طریق جاده، راه‌آهن یا دریا یا ترکیبی از روش‌های حمل به واحد انباشت و برداشت و از طریق نوار نقاله به کارخانه‌های گندله‌سازی منتقل شده و به گلوله‌های کوچکی به نام گندله تبدیل می‌شود. گندله‌ها بعد از انجام عملیات پخت در کوره احیای مستقیم با استفاده از گازهای احیایی که از ریفرمرهای گاز طبیعی به دست می‌آیند، احیا می‌شوند. محصول این عملیات، آهن‌اسفنجی نام دارد که در کوره‌های قوس الکتریکی (در بستری از قراضه مذاب) ذوب شده و بعد از پالایش و آلیاژ‌سازی به فولاد مذاب تبدیل می‌شود. فولاد مذاب تهیه‌شده توسط ماشین‌های ریخته‌گری مداوم به بیلت، بلوم و اسلب تبدیل می‌شود.
صنعت فولاد در خاورمیانه و کشور
فولاد یکی از صنایع زیربنایی است که در توسعه کشور نقش اساسی دارد. به‌طور کلی با توجه به شرایط بازار جهانی آهن و فولاد و نیاز روزافزون دنیا به محصولات فولادی و در کنار آن، طولانی‌بودن بازده سرمایه‌گذاری در بخش معدن، به‌ویژه صنعت فولاد، سرمایه در کشور ما طی سال‌های گذشته، بنگاه‌های بزرگ و فعال در بخش معدن و صنایع معدنی اقدامات موثری را در جهت گسترش و حفظ بازارهای جهانی انجام داده‌اند، به طوری که ایران در حال حاضر جزو ۱۰کشور برتر تولیدکننده فولاد خام در جهان است. مصرف فولاد در منطقه خاورمیانه از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۹ تغییر چشمگیری نداشته و با کاهش 5/ 3درصدی از 3/ 54میلیون تن به 3/ 52میلیون تن رسیده است. مصرف فولاد در این منطقه 3درصد از کل مصرف در جهان را به خود اختصاص داده است. مقایسه میزان مصرف و تولید نشان می‌دهد که منطقه خاورمیانه به طور خالص واردکننده فولاد است. کشورهای ایران، عربستان‌سعودی و امارات متحده‌عربی، در عین حال که از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد محسوب می‌شوند، بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان فولاد نیز هستند. همان‌طور که پیداست، دسترسی به انرژی ارزان و نبود منابع زغال‌سنگ در این مناطق باعث شده است تا بیشتر کارخانه‌های فولاد این منطقه برپایه کوره قوس‌الکتریکی تولید کنند که از این نظر در مقایسه با سایر تولیدکنندگان دارای مزیت نسبی هستند. کشورهای ایران، عربستان‌سعودی، امارات متحده عربی و قطر، تولیدکنندگان عمده فولاد در منطقه خاورمیانه هستند. ایران با تولید 5/ 28میلیون تن در سال ۲۰۲۱ سهم حدود ۷۰درصدی از تولید فولاد منطقه دارد. لازم به ذکر است، از آنجا که کشورهای این منطقه نفت‌خیز و دارای گاز طبیعی ارزان‌قیمت هستند، بیش از ۹۴درصد فولاد به روش کوره قوس‌الکتریکی تولید می‌شود. عربستان تا سال ۲۰۳۰ برنامه‌های زیادی را برای گسترش و تولید فولاد‌سازی خود دارد که از این میان می‌توان به همکاری با باو استیل، بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد در سال ۲۰۲۱ اشاره کرد. همچنین طرح توسعه شرکت آرامکو با پوسکوی کره‌جنوبی که خود یکی از ورق‌های فولادی باکیفیت را در سطح جهان تولید می‌کند، بسیار حائز اهمیت است.
چالش‌ها و ریسک‌ها
یکی از چالش‌های اصلی صنعت فولاد، تامین مواد اولیه است. امروزه ذخیره قطعی سنگ‌آهن کشور 8/ 2میلیارد تن است که طی سال‌های گذشته به میزان یک‌میلیارد تن به ذخایر کشور اضافه شده است؛ اما این میزان نیز پاسخگوی نیاز کشور نخواهد بود. در حال حاضر، در سی استان کشور بیش از ۶۴۰هزار کیلومتر معدن در حال اکتشاف است، این در حالی است که افزایش ذخایر معدنی کشور مستلزم حفر عمیق‌تر معادن زیرزمینی است. یکی دیگر از چالش‌های مهم پیش‌روی این صنعت، تامین انرژی واحدهای فعال در این صنعت است.
بهای تمام‌شده و مواد اولیه
نرخ خرید کنسانتره سنگ‌آهن، گندله و آهن اسفنجی براساس توافق شرکت‌های فولادی و معدنی به صورت ضریبی از قیمت شمش فولاد خوزستان که در دوره‌های سه‌ماهه اعلام می‌شود، محاسبه می‌شود. براساس توافق انجام‌شده، سقف قیمت کنسانتره سنگ‌آهن در سال1400 برمبنای 9درصد شمش فولاد خوزستان، سقف نرخ گندله بر مبنای 26درصد شمش فولادخوزستان و آهن اسفنجی برمبنای 58درصد شمش فولاد خوزستان بوده است. پارامترهای متعددی همچون قیمت فولاد، نفت‌خام، آلومینیوم، طلا، شاخص تولید ناخالص داخلی، نرخ بهره، نرخ تورم، ارزش دلار، ارزش سهام و میزان تولید آهن و فولاد، بر قیمت جهانی سنگ‌آهن موثرند. همچنین با توجه به اهمیت این فلز در دنیا میزان عرضه و تقاضا بر قیمت جهانی سنگ‌آهن اثرگذار است. در ایران قیمت‌گذاری دستوری از اوایل دهه ۸۰ در زنجیره آهن و فولاد متداول شد. از آنجا که کل زنجیره، از سنگ‌آهن تا فولاد و حتی محصولات نهایی دولتی بود و به نوعی داخل بنگاهی محسوب می‌شد، این مدل محل اعتراض قرار نمی‌گرفت. در اواسط دهه ۸۰ که صادرات به چین رونق گرفت و فعالیت معادن خصوصی و کوچک توسعه یافت، اختلاف قیمت بازار داخلی و صادراتی به چشم آمد و به‌تدریج تلاش برای تاثیرگذاری و ترمیم فاصله قیمتی آغاز شد. فرآیند قیمت‌گذاری مهم‌ترین جزء از مدل هر کسب‌وکار است و تصمیم‌گیری در خصوص آن تاثیر زیادی بر سودآوری بنگاه می‌گذارد. هر بنگاه اقتصادی باید محصولات خود را به‌گونه‌ای قیمت‌گذاری کند که بتواند درآمدهایی متناسب با ارزش ارائه‌شده به مشتری به دست آورد و از این طریق، موقعیت آن را نسبت به مشتریان، کالاهای مکمل، رقبا و تازه‌واردان بالقوه حفظ کند.
سود‌سازی
باید در نظر داشت که برای پیش‌بینی سود سال‌جاری مفروضات و عوامل تاثیر‌گذار محتاطانه در نظر گرفته شده‌اند. تغییرات نرخ جهانی فولاد و دلار بیشترین تاثیر را بر وضعیت مالی شرکت می‌گذارد. همچنین قابل ذکر است که با توجه به محدوده قیمت فعلی سهم با سود پیش‌بینی‌شده 138تومانی به ازای هر سهم برای سال مالی 1401، می‌توان گفت در حال حاضر یکی از نسبت‌های P/ E پایین بازار سرمایه است. با توجه به شرایط فعلی و چشم‌انداز قیمت‌های جهانی، سهم به‌منظور سرمایه‌گذاری بلندمدت دارای پتانسیل مناسبی برای رشد با ریسک بسیار پایین است. از مهم‌ترین متغیر‌هایی که سود شرکت را در سال‌های آتی تحت تاثیر قرار می‌دهند، علاوه بر نرخ دلار و نرخ محصولات، بحث قطع‌شدن گاز در زمستان و همچنین موضوع تامین کنسانتره، سنگ‌آهن، گندله و آهن اسفنجی باکیفیت است. فولادمبارکه از شرکت‌هایی است که تقریبا به بلوغ رسیده و پس از اتمام طرح‌های توسعه خود در دوسال آینده انتظار می‌رود سیاست تقسیم سود خود را تغییر دهد و عمده سود خود را بین سهامداران تقسیم کند. نکته مهم دیگر این است که فولادمبارکه در مجمع عمومی عادی سالانه خود با رأی حداکثری سهامداران، حدود 50هزار میلیارد تومان (۱۷۰تومان به ازای هر سهم) سود تقسیم کرد که بیش از میانگین دوسال اخیر بود. این نکته را نیز باید در نظر گرفت که اگر سیاست تقسیم سود بالا باعث شود سهامداران عمده شرکت بتوانند طرح‌های توسعه جدید ایجاد کنند و شرکت‌های زیرمجموعه پرپتانسیل و در راستای حمایت از شرکت باشند، می‌توان چشم‌انداز خوبی در راستای این سیاست داشت؛ در غیر این‌صورت، اگر سودهای نقدی توسط سهامداران عمده در مسیر بهبود و توسعه شرکت نباشد، ممکن است ضربه بزرگی در چند سال آینده به سرمایه در گردش شرکت وارد شود. در آخر «فولاد» با پیش‌بینی سود 138تومانی برای سال‌جاری و نسبت P/ E آینده‌نگر 4واحدی شرایط خوبی دارد؛ اما با توجه به ارزش بازار بالا و شرایط بهتر شرکت‌های هم‌گروه با ارزش بازار معمول و با توجه به نبود جریان‌های نقدینگی بزرگ در بازار سرمایه، این شرکت نمی‌تواند گزینه جذابی برای سرمایه‌گذاران میان‌مدت و کوتاه‌مدت باشد.
