آزادکاری شیوه‌ای مناسب برای اشتغال افراد معلول

کمترین هزینه یا بیشترین دستمزد

مانی رضوی‌زاده* من یک معلول جسمی- حرکتی هستم که برای ترددم از ویلچر استفاده می‌کنم. رفت‌وآمدم به علت عدم مناسب‌سازی شهری و وجود پله‌ها کار آسانی نیست و عمده ساختمان‌های اداری و تجاری و دفاتر کاری هم شرایط خوبی از این نظر ندارند. شرایط فعلی من به‌گونه‌ای است که امکان کار هرروزه و تمام‌وقت را ندارم؛ درواقع به دلیل شرایط بدنی‌ام گاهی پیش می‌آید که دچار درد و اسپاسم می‌شوم و مثلا برای یکی - دو روز نمی‌توانم کار کنم. با این اوصاف من در جایی استخدام رسمی نیستم اما اگر یک لحظه فکر کردید که بیکارم، نخیر! درواقع آنقدر سرم شلوغ است که وقت سر خاراندن هم ندارم! من کار در منزل به شکل آزادکار یا فریلنسر را برگزیدم.

مانی رضوی‌زاده* من یک معلول جسمی- حرکتی هستم که برای ترددم از ویلچر استفاده می‌کنم. رفت‌وآمدم به علت عدم مناسب‌سازی شهری و وجود پله‌ها کار آسانی نیست و عمده ساختمان‌های اداری و تجاری و دفاتر کاری هم شرایط خوبی از این نظر ندارند.

شرایط فعلی من به‌گونه‌ای است که امکان کار هرروزه و تمام‌وقت را ندارم؛ درواقع به دلیل شرایط بدنی‌ام گاهی پیش می‌آید که دچار درد و اسپاسم می‌شوم و مثلا برای یکی - دو روز نمی‌توانم کار کنم. با این اوصاف من در جایی استخدام رسمی نیستم اما اگر یک لحظه فکر کردید که بیکارم، نخیر! درواقع آنقدر سرم شلوغ است که وقت سر خاراندن هم ندارم! من کار در منزل به شکل آزادکار یا فریلنسر را برگزیدم. به صورت پروژه‌ای و موردی،‌ طراحی وب و مدیریت وب‌سایت انجام می‌دهم. در مقاطعی هم کارهای پراکنده ویراستاری، طراحی گرافیکی، تدریس و برنامه‌نویسی فلش انجام داده‌ام. آزادکاری (Freelancing) «گونه‌ای قرارداد کارمزدی یا حق‌الزحمه‌ای است که بر پایه آن فرد قول انجام کاری را برای یک کارفرما در ازای دستمزدی مشخص می‌دهد. فریلنسر کسی است که سرویس‌ها یا خدمات خود را بدون تعهد درازمدت به کارفرما ارائه می‌کند. آنها معمولا ساعتی، روزانه یا پروژه‌ای دستمزد می‌گیرند و اساسا آزادکاری یک کسب‌و‌کار یک نفره است.» (مدخل کارمزدی در ویکی‌پدیا) در این یادداشت با بررسی مزایا و معایب این سبک کار می‌خواهم بگویم که آزادکاری برای معلولانی با شرایطی مشابه خودم، یک انتخاب شغلی مناسب است.

آزادکاری عمدتا میان برنامه‌نویسان و طراحان رایج است. هرچند فریلنسری در طبقه‌بندی خوداشتغالی می‌گنجد اما ماهیت کار با کامپیوتر و امکان مستقل و تک‌نفره کار کردن، این روش را انتخابی خوب برای شاغلان این بخش می‌کند. پیشرفت تکنولوژی و دسترسی به اینترنت موجب می‌شود انواع برنامه‌نویسی‌های دسک‌تاپ، تحت وب و موبایل، ورود اطلاعات و مدیریت محتوا، نویسندگی و ویراستاری، ترجمه، تایپ، صفحه‌آرایی، طراحی‌های گرافیکی، مولتی‌مدیا و معماری، نقشه‌کشی صنعتی و حتی فروش و بازاریابی به صورت آزادکاری ممکن باشند. یک دستگاه کامپیوتر رومیزی یا لپ‌تاپ و یک خط اینترنت گاهی تنها ملزومات سخت‌افزاری مورد نیاز هستند. ولی شاید مهم‌ترین نکته برای اینکه فرد در این راه موفق شود این است که باید در رشته خود از مهارت بالایی برخوردار باشد، زیرا دیگر شرکت و رییس و همکاری وجود ندارند که چم و خم کار را یاد دهند یا در هنگام مشکلات پروژه به یاری شما بشتابند. درست به همین دلیل فرد آزادکار باید زمان قابل توجهی را صرف توسعه مهارت‌ها و یادگیری نکات جدید کند تا از قافله عقب نماند. به خصوص در رشته‌های مرتبط با تکنولوژی وب و کامپیوتر که پیشرفت‌ها و امکانات جدید روزانه در حال وقوع است.

آزادکاری یعنی اینکه شما رییس خودتان هستید! این خیلی جذاب است. درست است که شما مدتی برای یک کارفرما پروژه‌ای را انجام می‌دهید ولی ساعات کار، شکل دفتر یا اتاق کار و ساعات تفریح (!) در اختیار خودتان است. شما می‌توانید میز کاری رؤیایی در گوشه‌ای از منزل داشته باشید یا حتی گاهی در کافی‌شاپ و کتابخانه کار کنید! این مزیت بزرگ آزادکاری گاهی می‌تواند علیه خودش وارد عمل شود... اینکه لازم نیست هر روز صبح در ساعت مشخصی کارت ورود بزنید می‌تواند خوب باشد، اما اینکه مدیریت زمان از دست برود و ساعات کاری مفیدی نداشته باشید یا سر وقت نتوانید به قول‌های خود عمل کنید، کابوس محتمل آزادکاری است. یک تلفن، شنیدن صدای تلویزیون منزل، چرخ زدن در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، گفت‌وگو با اعضای خانواده و عوامل متعدد دیگر به سادگی می‌تواند حواس شما را از کار پرت کند. به جز از دست دادن زمان‌های مفید، تخمین نادرست زمان مورد نیاز یک فعالیت هم می‌تواند مشکل‌ساز باشد. بارها شده است که کارفرمایی درخواست یک کار به ظاهر کوچک را دارد و با خودم می‌گویم: «اینکه کاری نداره! دو ساعته انجامش می‌دم!» ولی انجام آن کار به دلیل یک مشکل اجرایی ۶ ساعت زمان می‌برد. به هر حال ایجاد لیست‌های انجام کار (To Do List) و استفاده از دفتر یادداشت و اپلیکیشن‌های برنامه‌ریزی می‌تواند تاحدودی کار را زمان‌بندی کند و جلوی اشتباهات و فراموش‌کاری‌ها را بگیرد و به کار نظم ببخشد.

بحث مهم دیگر مساله درآمد است. وقتی در یک جایی استخدام می‌شویم خیالمان راحت است که هر ماه حقوق ثابت و مشخصی داریم و اگر قرارداد خوبی داشته باشیم از بیمه و اضافه‌کاری و احیانا پاداش برخورداریم. سابقه کار رسمی و بازنشستگی هم چیزی است که تضمین‌کننده آینده و آرامش شما است. بگذارید خیالتان را راحت کنم: آزادکاری هیچ‌کدام از اینها را ندارد! اما دورنمای آن خیلی هم تاریک نیست. برای بیمه می‌شود از راه‌های جایگزین مثل خویش‌فرما (یا در مورد افراد دارای معلولیت از تسهیلات حمایتی سازمان بهزیستی) اقدام کرد. اما درآمد ثابت یک بحث جدی است. کسی که می‌خواهد چنین سبک کاری را برگزیند ‌باید انعطاف و آمادگی لازم برای متغیر بودن درآمدش را داشته باشد. ممکن است یک ماه پروژه‌ای نداشته باشید یا پول کارهای قبلی را به‌موقع دریافت نکرده باشید.

اینجا باید کمی ریسک کرد. درست است که در ابتدای کار ناامنی شغلی و مالی، سایه ترسناک خودش را به شما نشان می‌دهد اما در صورتی که در کار جا بیفتید و به قول معروف اسمتان سر زبان‌ها بیفتد درآمدی قابل‌قبول و چه بسا رویایی خواهید داشت! من برای اینکه حداقلی از درآمد را برای خودم حفظ کنم همیشه با دو- سه جا قرار کاری بلندمدت‌تر دارم و هر ماه کارهایشان را انجام می‌دهم. همچنین با یک دفتر تبلیغاتی نیز ارتباط نزدیک برقرار کردم تا سفارش‌های کار طراحی وب خود را به من ارجاع بدهند. به این ترتیب حتی اگر از طرق دیگر هم برای مدتی پروژه‌ای نداشته باشم، همیشه کاری برای انجام دادن و درآمدی حداقلی دارم.

در مورد تعیین میزان دستمزد هم باید به عرف فضای کسب‌وکار نگاه کرد و شاید برای شروع - برای جلب مشتری بیشتر- دستمزد کمتری را درنظر گرفت. اما فراموش نکنید که درست است شما هزینه‌های جانبی کمتری را متحمل می‌شوید و مثلا به محل کار رفت‌وآمد نمی‌کنید ولی امنیت شغلی پایین‌تری هم دارید و درضمن اگر دستمزد بسیار پایینی را هم طلب کنید کار شما بی‌ارج و قرب جلوه می‌کند. شما برای کسب دانش و مهارت موردنیاز آن کار، روزها و ساعت‌ها تلاش کرده‌اید و حال زمان آن رسیده که میوه به‌دست‌آمده را برداشت کنید.

ذکر موضوعی دیگر هم خالی از لطف نیست که چگونه کار پیدا کنیم؟! ایجاد ارتباطات خوب و موثر، داشتن یک وب‌سایت یا کارت‌ویزیت مناسب، ارسال رزومه و معرفی به شرکت‌ها و دفاتر کاری، آگهی روزنامه و نیز وب‌سایت‌هایی که بازار کار آنلاین ایجاد کرده‌اند و کارفرما و نیروی کاری را به صورت مجازی به هم معرفی می‌کنند، از مهم‌ترین روش‌ها هستند. در زمینه وب‌سایت‌های بازار کار آنلاین می‌توان پارس کدرز (parscoders.com) و پونیشا (ponisha.ir) را نام برد که شیوه موثری برای این کار دارند و اعتماد کارفرمایان و آزادکاران بسیاری را جلب کرده‌اند. برای شروع از صفر و انجام چند کار آزمایشی حتما در میان دوستان و آشنایان و فامیل، کار خود را معرفی کنید. از نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی هم نباید غافل شد.

مجموع مواردی که برشمردم باعث می‌شود در حال حاضر آزادکاری را برای خودم- و افراد دارای معلولیتی که شرایطی مشابه دارند- گزینه بسیار مناسبی بدانم. هرچند شاید زمانی دیگر با تغییر شرایط رفت و آمد یا یک پیشنهاد مالی وسوسه‌برانگیز که وضعیت فیزیکی و توان کاری‌ام در آن لحاظ شود، تصمیم جدیدی بگیرم!

*رئیس هیات مدیره انجمن باور

[e-mail]