اولویت با مادر
یارانه به زنان؛زندگی بهتر نسل بعد
کاوه مجلسی، اقتصاددان ۳۴ ساله ایرانی و مدرس دانشگاه «لوند» سوئد است که در این دانشگاه به تدریس و تحقیق در زمینه اقتصاد توسعه اشتغال دارد. وی دکترای اقتصاد خود را از دانشگاه «تگزاس-آستین» و کارشناسی ارشد توسعه بین الملل را از دانشگاه «هاروارد» دریافت کرده، ضمن آنکه دانش‌آموخته کارشناسی مهندسی برق دانشگاه شریف است. * * * محروم کردن مادران از دریافت مستقیم یارانه‌های نقدی، به نظر من، غیرقابل توجیه است. به نظر می‌رسد دلیلی که از ابتدا در دفاع از واریز کل یارانه نقدی هر خانواده به حساب پدر خانواده مطرح شده این است که در کشور ما، به خصوص در بین برخی از مسوولان، این تلقی وجود دارد که سرپرست خانواده‌ها و کسی که قرار است همه تصمیم‌های نهایی مالی را بگیرد مرد خانواده است. این اولین بار نیست که در سیاست‌های اقتصادی کشور، نگاه «اولویت‌بخشی به مردان» غلبه پیدا می‌کند. در سال‌های اخیر سیاست‌های اقتصادی مختلفی با این پس‌زمینه ذهنی اجرا شده و این رویکرد را در جامعه تقویت کرده که، به طور مثال، در زمینه سیاست‌های تولید و اشتغال، ما باید موقعیت‌های کاری برای مردان را بهبود دهیم. در مورد بسیاری از موضوعات اقتصادی و شبه‌اقتصادی دیگر هم شاهد غلبه این تفکر هستیم که اگر باید انتخابی بین مردها و زن‌ها صورت بگیرد حق تقدم با مردها است. چنین تحلیلی، دست کم به نظر من، هیچ‌گونه مبنای اخلاقی ندارد و با این رویکردی که تا به حال در پیش گرفته‌ایم، فقط این ذهنیت که «مرد قیم زن است» را مدام تقویت می‌کنیم. دلیل دیگری که برای غیر اخلاقی بودن این تبعیض وجود دارد این است که مبلغی که در حال حاضر با عنوان یارانه نقدی پرداخت می‌شود، از یک ثروت ملی است و در این ثروت همه نقش برابر دارند و اینکه هر کدام اعم از زن یا مرد چگونه بخواهند این ثروت که حق آنهاست را مصرف کنند، فقط به خودشان مربوط می‌شود و نه همسران آنها. اگر فقط از همین وجه یعنی به لحاظ «اخلاقی» این مساله را در نظر بگیریم، به این نتیجه می‌رسیم که حداقل باید یارانه نقدی به شکل مساوی به زن و مرد پرداخت شود. اما این پایان ماجرا نیست و به نظر من حتی اگر تمام پول یارانه نقدی به زن‌ها پرداخت شود، به دلایلی بهتر است. یکی از دلایل من برای این مدعا، این است که کودکان نیزصاحب سهم جدی از این ثروت ملی هستند. همان‌طور که خود روزنامه دنیای اقتصاد هم قبلا در مقالاتی به این موضوع پرداخته، براساس تحقیقات انجام‌شده در حوزه «اقتصاد توسعه» و «اقتصاد فقر»، به نظر می‌رسد نوع هزینه‌کردی که زن‌ها و مردها انجام می‌دهند، متفاوت است. به عنوان مثال شواهد از کشورهای متفاوت نشان می‌دهد که پولی که در دسترس مادران خانوارهای کم‌درآمد قرار می‌گیرد، با احتمال بیشتری برای بهداشت و پوشاک بچه‌ها هزینه می‌شود. از طرف دیگر می‌دانیم سرمایه‌گذاری روی بهداشت و آموزش کودکان خانوارهای کم‌درآمد و محروم، سهم تعیین‌کننده‌ای در آینده آنها خواهد داشت. بنابراین اگر امید داریم که نسل بعدی این خانواده‌ها یا کودکان فعلی زندگی بهتری داشته باشند، دلیل قابل توجیهی خواهیم داشت که یارانه نقدی هر خانوار را به زنان تخصیص دهیم. دولت، به ویژه دولت بعد، باید از خودش بپرسد که ترجیحش برای هزینه‌کرد مبالغ پرداختی در چارچوب یارانه نقدی چیست؟ یعنی آیا ما (به عنوان دولت) می‌خواهیم این پول خرج نیازهای روزمره شود یا می‌خواهیم تاثیرات بلندمدتی در کاهش لطمات فقر در میان طبقات پایین داشته باشد؟ اگر به گزینه دوم معتقد هستیم، یعنی اگر می‌خواهیم که پرداخت یارانه‌ها در بلندمدت بتواند کمکی به خارج شدن از فقر برای خانواده‌های سطح پایین جامعه داشته باشد، می‌توان با قاطعیت بیشتری از منطقی بودن پرداخت همه یارانه نقدی به مادران خانوارها سخن گفت. نکته آخر، راجع به مشاهده شخصی من است که متاسفانه کار علمی در این زمینه نمی شناسم. این مشاهدات نشان می‌دهد در خانواده‌های کم‌درآمد، وقتی یارانه نقدی را به مردها پرداخت می‌کنیم، مشارکت مردها در بازار کار کم شده و آنها به یارانه‌ها تکیه می‌کنند؛ در حالی که به نظر می‌رسد درباره زن‌های خانوارهای کم‌درآمد ایرانی، دست کم تا چند سال آینده، این نگرانی وجود ندارد؛ زیرا ما به دلیل سیاست‌های اشتباهی که در گذشته داشتیم، دسترسی بسیاری از زن‌ها به بازار کار را بسیار محدود کرده‌ایم. بنابراین من نگران این نیستم اگر این پول‌ها به زنان خانواده پرداخت شود، عرضه نیروی کار در سطح خانوار پایین بیاید، اما درباره مردها این نگرانی را دارم. خلاصه اینکه، در شرایط ایده‌آل، اگر هیچ تبعیض اقتصادی علیه زنان وجود نداشت و فقر هم در جامعه ما وجود نداشت، فکر می‌کنم یارانه نقدی باید به شکل مساوی به زن و مرد پرداخت می‌شد و این حداقل توقع از دولت است. اما در شرایط فعلی، که هم تبعیض اقتصادی در مورد زنان داریم و هم فقر در جامعه حضور پررنگی دارد، به نظر می‌رسد اگر قرار باشد یارانه نقدی هر خانواده به یک نفر پرداخت شود، زنان مقدم‌ترند.
ارسال نظر