دعوت به صرفه‌جویی یا محاسبه؟ - ۲۳ آذر ۹۱
یاسر میرزایی دبیر گروه اندیشه
مصرف گاز در کشور دوباره اوج گرفته است. تحلیل‌گران این مساله را به اجرا نشدن فاز دوم طرح هدفمندسازی یارانه‌ها و البته افزایش نرخ ارز طی چند ماه اخیر مربوط می‌دانند. در ابتدای هفته جاری، اما از زبان برخی از مسوولان انرژی کشور باز هم توصیه‌هایی برای صرفه‌جویی مردم در مصرف گاز و روش‌های این صرفه‌جویی شنیدیم. در‌واقع، موعظه‌هایی برای چطور مصرف کردن انرژی.
برای آنکه در یک جامعه هدفی خاص محقق شود، دو مسیر وجود دارد: اول، نصیحت، تهدید یا تطمیع کنشگران آن جامعه برای انجام دادن کنشی که منجر به تحقق آن هدف شود؛ دوم، سامان‌بخشیدن نظام ارزشی جامعه بر اساسی که کنشگران خود با توجه به ترجیحاتشان، آن کنشی را انجام دهند که هدف مورد نظر ما در جامعه محقق شود. شاید بتوان گفت تمام تلاش علم اقتصاد و سیاست در چند قرن اخیر، رفتن هر چه بیشتر از مسیر اول به سمت مسیر دوم بوده است؛ بنابراین، می‌توان به جد ادعا کرد که هر چه لحن سیاست‌گذاران جامعه‌ای نصیحت گرایانه باشد، تطابق برنامه‌ریزی‌ها و تصمیمات کلان آن جامعه از مضمون علم اقتصاد و سیاست دورتر است. واقعی‌سازی قیمت‌های انرژی که تصمیمی صحیح و مبتنی بر علم اقتصاد است، نمونه‌ای از انتخاب مسیر دوم به جای مسیر نخست است. حل معضل مصرف بی‌رویه انرژی در کشور از مسیر دعوت به صرفه‌جویی، هر چند یک ظاهر اخلاقی دارد، اما در‌واقع، عدم پایبندی به علم را نشان می‌دهد که به جد یک حرکت غیراخلاقی است. عمل بر اساس محاسبه ترجیحات، ویژگی طبیعی انسان است و واقعی‌سازی قیمت‌های انرژی؛ یعنی دست‌یابی به صرفه‌جویی از مسیر همین ویژگی طبیعی انسان. بهتر نیست که به طبیعت انسان‌ها احترام بیشتری بگذاریم؟