اسباب‌بازی صنعتی که نداریم - ۲۹ تیر ۹۱
اسباب‌بازی در ایران مقوله‌ای است که بیشتر از آنکه بخواهیم به تولید و ایجاد صنعت آن فکر کنیم به نظارت بر واردات آن فکر کرده‌ایم.

از زمان آغاز به کار شورای نظارت بر اسباب‌بازی که مهم‌ترین وظیفه‌اش نظارت بر واردات اسباب‌بازی‌ها بوده ۱۰ سال می‌گذرد اما به نظر می‌رسد در ۱۰ سال گذشته اقدامی که در زمینه تولید اسباب‌بازی به صورت صنعتی و علمی به چشم بیاید انجام نشده است. این را فقط ما نمی‌گوییم بلکه محمد حسین فرجو، دبیر شورای نظارت بر اسباب‌بازی هم همین نظر را دارد. فرجو معتقد است در ایران صنعت اسباب‌بازی به معنای واقعی و آن طور که در سایر کشورها وجود دارد، ایجاد نشده است و ما هنوز در این زمینه مصرف کننده هستیم. او دلایل زیادی را در رابطه با این عقب‌ماندگی در تولید مؤثر می‌داند. فرجو در این رابطه می‌گوید: به عنوان یک نکته اصلی ما در کشور طراح اسباب‌بازی تحصیل کرده و نیروی انسانی متخصص در این زمینه نداریم.
تولیدات اسباب‌بازی به دلیل نداشتن پیش‌زمینه‌های کافی به‌قدری در کشور ناچیز هستند که تیراژ آن‌ها گاهی به ۲ هزار یا ۵ هزار در سال می‌رسد. این تیراژ ناچیز در حالی است که در ایران نزدیک به ۱۵ تا ۱۷ میلیون کودک و نوجوان وجود دارد که بیشتر از ۹۵ درصد از نیاز آنان به اسباب‌بازی از طریق واردات تأمین می‌شود و سهم تولیدات داخلی در این میان کمتر از ۵ درصد است.
اما با وجود تمام این مسائل گویا در چند سال گذشته از قالب نظارت بر ورود اسباب‌بازی به کشور بیرون آمده‌ایم و گام‌هایی زیرساختی برای ساختن صنعت اسباب‌بازی در ایران برداشته‌ایم، این را دبیر شورای نظارت بر اسباب‌بازی می‌گوید و ادامه می‌دهد: ما توان تولید مواد اولیه اسباب‌بازی را در کشور داریم. زیرا عمده این مواد از محصولات پتروشیمی هستند که می‌توانیم آن‌ها را در کشور تولید کنیم، اما طراح و ایده پرداز و سرمایه‌گذاری که ریسک تولید و عرضه را داشته باشد نداریم. این در شرایطی است که کشوری مثل چین که در حال حاضر به قطب تولیدکننده اسباب‌بازی در دنیا تبدیل شده است مواد پلاستیکی دست دوم را از سراسر دنیا جمع‌آوری می‌کند وبعد از فرآوری آن‌ها را در تولیدات خود به کار می‌بندد. اما در ایران تولیدکنندگانی داریم که با وجود اینکه تولیدات با کیفیتی هم دارند اما آن‌ها را در ایران توزیع نمی‌کنند. این تولیدکنندگان تمام محصولات خود را با عبارات لاتین بسته بندی می‌کنند و به کشورهایی مثل دبی صادر می‌کنند. زیرا متأسفانه این فرهنگ اشتباه در میان مردم جا افتاده است که جنس ایرانی کیفیت ندارد، اما همان محصول ایرانی با نوشته‌های لاتین از کشورهای دیگر به عنوان سوغاتی خریداری می‌شود و دوباره وارد ایران می‌شود. اما ما برای حل این مشکلات یک سند چشم‌انداز ۵ ساله در جلسات اخیر شورا تنظیم و تصویب کرده‌ایم که در آن موارد مختلفی برای ایجاد پیشرفت در این حوزه در نظر گرفته شده است.
فرجو در این رابطه مهمترین گام را تشکیل مقطع کارشناسی ارشد اسباب‌بازی در رشته‌های طراحی صنعتی و هنر می‌داند که البته مجوزش را ۵ سال پیش از شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم گرفته‌اند. اما دانشگاه تهران که قرار بوده برنامه‌ریزی‌های مربوط به این رشته را انجام بدهد تا آموزش این رشته در این دانشگاه انجام شود تا حالا پاسخ مشخصی به شورا نداده است. به همین دلیل هم شورای نظارت بر اسباب‌بازی بعد از رایزنی با دانشکده هنر دانشگاه الزهرا گروه برنامه‌ریزی برای این رشته را در این دانشکده شکل داده است تا به این ترتیب اولین قدم‌های زیرساختی برای آموزش آکادمیک در حوزه اسباب‌بازی، هرچند دیر اما برداشته شود. دبیر شورای نظارت علاوه بر نبود نیروی انسانی متخصص عدم ثبات قیمت مواد اولیه در بازار را هم یکی دیگر از مشکلات می‌داند. این عدم ثبات خصوصا در این اواخر به‌قدری بوده است که گاهی همین اندک تولیدات را هم دچار نوسان می‌کند. از طرفی تعداد ارگان‌هایی که یک تولیدکننده باید برای تولید با آن‌ها هماهنگ باشد به‌قدری زیاد است که گاهی تمام مشغله یک تولیدکننده می‌شود پاسخگویی به این ارگان‌ها. اما فرجو با توضیح تمام این مسائل می‌گوید: از طرفی شورای نظارت با علم بر اینکه این صنعت در ایران وجود ندارد، نمی‌تواند بچه‌ها را از اسباب بازی‌هایی که می‌شود وارد کرد و استفاده از آن‌ها با فرهنگ ما مغایرتی ندارد محروم کند. این درحالی است که ما باید در سیستم آموزشی هم برای تفهیم بیشتر مطالب از اسباب‌بازی استفاده کنیم ، همان‌طور که این اتفاق در کشورهای زیادی رخ داده است به گونه‌ای که دانش‌اموزان دبستانی با شوق زیادی به مدرسه می‌روند زیرا طی ساعاتی که در مدرسه هستند احساس می‌کنند که با آموزگار خود در حال بازی هستند. از طرفی این اتفاق باعث می‌شود که یادگیری با سرعت و ماندگاری بیشتری انجام شود. اما متأسفانه سرانه مصرف اسباب‌بازی به همین دلایلی که گفتیم در ایران بسیار پایین است. بنابراین واردات اسباب‌بازی در سال ۸۱ و با نظارت شورا آزاد اعلام شد. اما اگر آمارها را بررسی کنیم متوجه می‌شویم که در ابتدا کمتر از یک درصد محموله‌های وارداتی وسایل آموزشی و خلاقانه و فکری بودند اما در سال گذشته این مقدار به ۱۲ درصد نزدیک شد. این آمار به این معنا است که سلیقه و انتخاب مصرف کننده هم آرام آرام در حال شکل‌گیری است و سطح توقع خانوادده‌ها از یک اسباب‌بازی خیلی بیشتر از قبل شده است. فرجو در انتها و با تأکید بر اینکه تلاش زیادی برای تبدیل تولیدات فعلی اسباب‌بازی در ایران به شکل یک صنعت لازم است به پتانسیل‌های موجود در این زمینه اشاره می‌کند و می‌گوید: در ۱۰ سال گذشته ما نزدیک به هزار و۲۰۰ طرح اسباب‌بازی را ثبت کرده‌ایم. در‌واقع ثبت این اسباب بازی‌ها کاری است که شورا برای حفظ حقوق طراحان انجام می‌دهد. علاوه بر این با توزیع هولوگرام‌هایی که شماره گواهی ثبت بر روی آن نقش بسته است به خریدار هم این اطمینان را می‌دهیم که محصولی را که خریده است شناسنامه‌ای دارد و تأیید شده است، علاوه بر این با ارسال پیامک به شماره ۳۰۰۰۷۴۰۱۰ مشخصات بیشتری از اسباب‌بازی خریداری شده به خریدار ارسال می‌شود. شورای نظارت بر اسباب بازی سال گذشته ۳۰۰ هزار عدد هولوگرام در میان تولیدکنندگان توزیع کرده است که با وجود مراجعین جدید می‌تواند امیدی باشد برای اینکه بدانیم با وجود وارداتی که داریم هنوز تولید در داخل ادامه دارد و در حال پا گرفتن است.