کاستی‌ها و مشکلات بیمههای زندگی در صنعت بیمه کشور
اندیشه برقراری تأمین از راه بیمه ریشه در گذشته‌های دور دارد. یکی از ارزشمند ترین دستاوردهای بشر برای رویارویی با حوادث و تأمین برخی نیازهای اقتصادی، اجتماعی و روانی، پدیده بیمه است.
بیمههای عمر یکی از مهم ترین انواع بیمههای اشخاص است و بیمه عمر و پس انداز یکی از ابزارهای مهم پس‌اندازهای مالی به شمار می‌آید . میزان توسعه این نوع از بیمههای زندگی نقش قابل ملاحظه‌ای در دستیابی به اهداف توسعه اقتصادی کشورها دارد.
با بیمه مختلط عمر و پس انداز علاوه بر پوشش فوت بیمه شده موجبات تشکیل سرمایه برای آینده نیز فراهم می‌گردد و سرمایه مذکور می‌تواند برای تأمین منابع لازم برای مواردی از قبیل تهیه مسکن، هزینه ازدواج، هزینه تحصیل و .
بیمههای عمر یکی از مهم ترین انواع بیمههای اشخاص است و بیمه عمر و پس انداز یکی از ابزارهای مهم پس‌اندازهای مالی به شمار می‌آید . میزان توسعه این نوع از بیمههای زندگی نقش قابل ملاحظه‌ای در دستیابی به اهداف توسعه اقتصادی کشورها دارد.
با بیمه مختلط عمر و پس انداز علاوه بر پوشش فوت بیمه شده موجبات تشکیل سرمایه برای آینده نیز فراهم می‌گردد و سرمایه مذکور می‌تواند برای تأمین منابع لازم برای مواردی از قبیل تهیه مسکن، هزینه ازدواج، هزینه تحصیل و .
اندیشه برقراری تأمین از راه بیمه ریشه در گذشته‌های دور دارد. یکی از ارزشمند ترین دستاوردهای بشر برای رویارویی با حوادث و تأمین برخی نیازهای اقتصادی، اجتماعی و روانی، پدیده بیمه است.
بیمههای عمر یکی از مهم ترین انواع بیمههای اشخاص است و بیمه عمر و پس انداز یکی از ابزارهای مهم پس‌اندازهای مالی به شمار می‌آید . میزان توسعه این نوع از بیمههای زندگی نقش قابل ملاحظه‌ای در دستیابی به اهداف توسعه اقتصادی کشورها دارد.
با بیمه مختلط عمر و پس انداز علاوه بر پوشش فوت بیمه شده موجبات تشکیل سرمایه برای آینده نیز فراهم می‌گردد و سرمایه مذکور می‌تواند برای تأمین منابع لازم برای مواردی از قبیل تهیه مسکن، هزینه ازدواج، هزینه تحصیل و ... استفاده شود. بدین ترتیب ایفای تعهدات بیمه‌گر قطعی و حتمی است اعم از این که بیمه شده در طول مدت بیمه فوت نماید و یا در پایان مدت بیمه در قید حیات باشد . نکته حایز اهمیت برای بیمه گران نیز حتمی بودن ایفای تعهدات این نوع از بیمههای اشخاص است. این بخشی از گفته‌های معصوم ضمیری مدیرعامل بیمه پاسارگاد است . او که تجربه 22سال متوالی مدیریت دربیمه آسیا را درکارنامه خود دارد دردوره مدیریتش توانست بیمههای عمرو پس‌اندازرا احیا کند. گفت و گوی دنیای اقتصاد را با وی درادامه بخوانید:
با توجه به موضوع نوزدهمین همایش مبنی بر «راهکارهای توسعه بیمههای زندگی ،چالش‌ها و فرصت‌ها» به نظرجنابعالی بیمههای زندگی درکشورمان ازمنظر مسوولان و مردم چه جایگاهی دارد؟
اجازه دهید ابتدا نگاهی به وضعیت بیمههای زندگی در دو دهه اخیرداشته باشیم. روزهایی که
با تلاش شرکت‌های بیمه در سالهای۱۳۵۰- ۱۳۵۷( قبل از انقلاب اسلامی) گام‌های موثری در راه رشد و توسعه بیمههای زندگی برداشته شد ، زیرا پس از پیروزی انقلاب و ملی شدن شرکت‌های بیمه خصوصی و متعاقب آن توقف فعالیت اکثر آن‌ها، عملاً صدور بیمههای عمر و پس انداز به علت تردیدهای فقهی تا سال ۱۳۷۳ متوقف و عرضه بیمههای زندگی صرفاً به بیمههای عمر زمانی محدود شد.
آن زمان فقط چهارشرکت بیمه دولتی دربازاربودند ؟
بله چهارشرکت بیمه دولتی دربازارفعال بودند اما بیمه آسیا پیشتاز احیا و توسعه بیمههای زندگی پس از پیروزی انقلاب ودر سال۱۳۷۳ بود.
بیمههای زندگی با مطالعه و بررسی طرح جدید بیمههای عمر و پس‌انداز در شرکت بیمه آسیا در نیمه دوم سال1373 آغاز شد. در بررسی‌های اولیه، موانعی چون بالا بودن حق بیمه به دلیل پایین بودن نرخ سود فنی (6 درصد در سال)؛ کم بودن ارزش بازخرید بیمه نامه به علت پایین بودن نرخ سود فنی؛ در دسترس نبودن جدول محاسبات حق بیمه به علت پیچیدگی محاسبات فنی حق بیمه؛ سخت گیری‌های بی مورد در خصوص آزمایش‌های پزشکی بیمه شدگان؛ نبود شبکه فروش منسجم بیمههای عمر؛عدم تناسب بین نرخ تورم و نرخ سود فنی؛ مشکلات مربوط به نحوه وصول اقساط حق بیمه وبالا بودن نرخ سود وام پرداختی به بیمه گذاران دلایل عدم رشد و استقبال افراد از بیمه عمر و پس‌انداز بود که شناسایی شد.
شرکت بیمه آسیا با اتخاذ تدابیر مناسب علیرغم سوابق نه چندان موفق این رشته بیمه‌ای در صنعت بیمه کشور توانست با پیگیری‌های لازم و مستمر، طرحی را تهیه و عرضه نماید که خوشبختانه با موفقیت نیز همراه شد و اولین بیمه نامه عمر و پس انداز این طرح در تاریخ دهم اسفند ماه سال ۱۳۷۳ با سرمایه ۴۰ میلیون ریال صادر شد.
تجربه شرکت بیمه آسیا در طراحی و فروش بیمههای عمر و پس انداز در دهه هفتاد از تجربیات مثبت و درس‌های آموختنی برای توسعه بیمههای زندگی است و نشان از آن دارد که در دوره‌هایی که شرکت‌های بیمه توانسته اند نیازها و سلیقه‌های بیمه گذاران را بشناسند، موفق شده‌اند راه توسعه بیمههای زندگی را بگشایند. استقبال از طرح بیمه آسیا به حدی بود که بیمه نامه‌های فروخته شده طی 30 ماه اول اجرای این طرح با مجموعه بیمه نامه‌های عمر فروخته شده به صورت انفرادی در شرکت‌های بیمه کشور طی 50 سال گذشته برابر شد.
اهم اقدامات مؤثر در رشد و توسعه بیمههای زندگی سالهای اخیرچه بود؟
در دهه هشتاد و سالهای اخیر نیز اقدامات مؤثری در جهت رشد وتوسعه بیمههای زندگی انجام شد که می‌توان به تصویب قانون تأسیس مؤسسات بیمه غیر دولتی؛ اصلاح آیین نامه بیمههای زندگی، تصویب آیین نامه نمایندگی فروش بیمههای عمر، تصویب آیین نامه ذخایر مؤسسات بیمه، تصویب آیین نامه شماره 68 ، تدوین بسته سیاستی توسعه بیمههای زندگی و کاهش حق بیمه اتکایی اجباری بیمههای زندگی ازاقدامات موثری برای توسعه بیمههای زندگی بود.
آقای ضمیری وقتی با مردم صحبت می‌شود اطلاعات خوبی ازبیمه‌های زندگی ندارند اما اطلاعات جامعه ازبیمه‌های اتومبیل هم اندک است پس چرا سهم این رشته درپرتفوی بیمه‌ها قابل توجه است؟
برغم تلاش شرکت‌های بیمه در جهت رشد و توسعه بیمههای زندگی که خوشبختانه با همه کاستی‌های موجود از نتیجه خوبی برخوردار بود وموجب افزایش حق بیمه از 500ر61 میلیون ریال در سال 1374 به 903ر529ر7 میلیون ریال در سال 1390 (122 برابر) شد، لیکن سهم بیمههای زندگی از پرتفوی صنعت بیمه از 6/8 درصد در سال 1390 فراتر نرفت.
افزایش حق بیمه شخص ثالث ( به ترتیبی که متوسط حق بیمه شخص ثالث برای اتومبیل-های سواری که در سال۱۳۷۴، معادل ۰۰۰ر۲۰۰ ریال بود، در سال ۱۳۹۰ به بیش از ۰۰۰ر۰۰۰ر۳ ریال افزایش یافت - ۱۵ برابر) و افزایش تعداد وسائط نقلیه موتوری و توجه ویژه مسئولین به جبران خسارات ناشی از حوادث رانندگی از محل بیمه شخص ثالث سبب شد سهم حق بیمه اتومبیل از بازار بیمه به حدود ۶۰درصد افزایش یابد که همین موضوع سبب کاهش سهم سایر رشته‌های بیمه‌ای از جمله سهم بیمههای زندگی از پرتفوی صنعت بیمه‌گردیده است.
کاستی‌ها و مشکلات بیمههای زندگی در صنعت بیمه کشورفقط ریشه اقتصادی دارد؟
خیرکاستی‌ها و مشکلات بیمههای زندگی در صنعت بیمه کشور مربوط به مشکلات فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی و مشکلات ساختاری و مقرراتی دارد.
کنکاش در مجموعه رفتارهای جامعه که فرهنگ آن محسوب می‌شود، نشان می‌دهد علیرغم دور اندیشی و میل به پس انداز نزد ایرانیان، بیمههای زندگی به عنوان یک ابزار تأمینی و پس اندازی در زمان حیات و در نهایت پس از فوت برای بازماندگان مورد استقبال قرار نگرفته است. با توجه به باورهای جامعه که تقدیر گرایی را در مسایل اجتماعی مد نظر دارد، ترسیم وضعیت بازماندگان پس از مرگ در زمان حیات بیمه‌گذار، اطلاع رسانی و بازاریابی بیمههای عمر را از سایر بیمه‌ها متمایز می‌نماید. این نوع باورهای اجتماعی، مؤسسات بیمه را در عرضه و توسعه بیمههای زندگی با دشواری مواجه می‌سازد.
از فاکتورهای مهم در بررسی‌های اقتصادی می‌توان به نرخ ارز، قیمت طلا، نرخ سود سپرده‌های بانکی و نرخ تورم اشاره نمود که هر یک به نوعی درتوسعه بیمههای زندگی تاثیر مستقیم دارد.
افزایش نرخ رسمی ارز در سالهای اخیر و چند نرخی شدن آن در سال 1391 از عوامل مؤثر در کاهش ارزش اقتصادی سرمایه‌های بیمه عمر محسوب می‌شود. افزایش نرخ رسمی ارز سبب می‌شود تا رتبه جهانی صنعت بیمه نیز سیر نزولی داشته باشد.
همچنین افزایش ارزش طلا که با توجه به نرخ‌های جهانی آن و نرخ ارز در داخل تعیین می‌شود از عوامل مؤثر در عدم توسعه بیمههای زندگی در ایران محسوب می‌شود. ارزش طلا علاوه بر آثار روانی نزد ایرانیان، در همه ادوار نقش تضمین عدم کاهش قدرت خرید را بازی نموده است، به همین دلیل و به هنگام عرضه بیمههای زندگی، جدای از پوشش بیمه عمر آن، بیمه گذاران سرمایه‌گذاری خود را با خرید طلا مقایسه می‌نمایند.
آقای ضمیری سپرده‌های بانکی نیز یکی ازرقبای بیمههای عمر به حساب می‌آید،چرا؟
نوسانات مربوط به نرخ سود سپرده‌های بانکی در سالهای اخیر سبب شده است تا بیمه‌گران با احتیاط بیشتری نرخ سود فنی بیمههای عمر را در محاسبات خود اعمال نمایند و این امر موجب شده است تا بیمه نامه‌های عمر از جذابیت کمتری برخوردار شوند . از طرف دیگر افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی بیمه گذاران را ترغیب می‌نماید تا به جای خرید بیمه نامه عمر نسبت به سپرده گذاری نزد بانک‌ها اقدام نمایند.
درعین حال نرخ تورم پایدار و مستمر در اقتصاد ایران، کاهش ارزش اقتصادی سرمایه‌های بیمه عمر را در پی دارد و این مهم رشد و توسعه بیمههای عمر بلند مدت را با مشکل اساسی روبرو می‌نماید. در مقایسه بین سود فنی بیمههای زندگی با بازده منابع قابل سرمایه گذاری بیمه گذاران باید به این موضوع نیز توجه داشت که بیمه‌گران نسبت به خالص منابع پس از کسر هزینه‌های بیمه‌گری، حق بیمه فوت و کارمزد نمایندگان، سود پس انداز را محاسبه می‌نمایند و به این ترتیب نرخ بازده واقعی نسبت به مبالغ پرداختی کاهش می‌یابد (به جای 15درصد به حدود 12درصد کاهش یابد).
آیا وعده بیمه‌گران برای محاسبه و توزیع مشارکت درمنافع به درستی اجرا می‌شود؟
مشارکت در منافع بیمه گذاران از ابزارهای مهم در حفظ ارزش سرمایه بیمه عمر در مقابله با پدیده تورم است. فعالیت همزمان شرکت‌های بیمه در دو بخش اموال و اشخاص و عدم تفکیک واقعی حساب‌های این دو فعالیت سبب می‌شود، سود حاصل از منابع ذخایر ریاضی به طور دقیق محاسبه نشده و به تبع آن اختصاص سود مشارکت در منافع متناسب با نرخ تورم و بازده منابع حاصل از ذخایر ریاضی بیمه‌گذاران به شکل واقعی صورت نپذیرد.
توجه داشته باشید ،عدم ثبات اقتصادی و اقتصاد متکی بر درآمدهای نفتی و نوسانات قیمت نفت در جهان و آثار ناشی از تحریم و محاصره اقتصادی کشور، عدم امنیت شغلی را در اکثر مشاغل سبب می‌شود. عدم اطمینان بیمه گذاران نسبت به تداوم دستیابی به منابع قابل پس انداز، یکی از علت‌های عدم تمایل به خرید بیمههای عمر محسوب می‌شود و در بسیاری از موارد در صورت خرید بیمه عمر، در سالهای بعد از صدور بیمه نامه نیز سبب عدم پرداخت اقساط حق بیمه و حتی بازخرید آن قبل از اتمام دوره قرارداد می‌گردد.
لطفا کاستی‌ها و مشکلات ساختاری و مقرراتی را هم توضیح دهید؟
امروزه در بسیاری از کشورهای جهان، شرکت‌های بیمه با توجه به نوع عملیات بیمه‌ای که انجام می‌دهند به صورت تخصصی تأسیس و فعالیت می‌نمایند که نتیجه آن علاوه بر مصون ماندن ذخائر بیمههای زندگی از ریسک‌های مربوط به بیمههای غیر زندگی، بکار گیری مستقل ذخایر در سرمایه گذاری‌های دارای بازده مناسب است. بخش عمده سازمان و تشکیلات شرکت‌های بیمه فعال در کشور برای فروش بیمههای اموال و مسئولیت طراحی شده است که خود از عوامل مهم باز دارنده رشد و توسعه بیمههای زندگی محسوب می‌شود.
آیا بخشی از مشکلات ساختاری به بیمه مرکزی مربوط نمی‌شود؟
عدم به روز رسانی مصوبات شورای عالی بیمه متناسب با تغییرات و تحولات اقتصادی یکی از همان مشکلات ساختاری است. نگاهی به مصوبات شورای عالی بیمه نشان می‌دهد که اولین مصوبه این شورا در خصوص بیمههای زندگی در تاریخ ۲۶/۰۳/۱۳۵۳ تحت عنوان «آیین نامه بیمههای زندگی» به تصویب رسیده و دو تغییر جزیی را در سالهای ۱۳۵۸ و ۱۳۷۱ تجربه کرده است.
با گذشت 29 سال از تصویب آیین نامه بیمههای زندگی، شورای عالی بیمه در تاریخ14/11/1382 اصلاحاتی را در آن اعمال کرد و سرانجام در تاریخ 22/09/1390، آیین نامه شماره 64 را جایگزین آیین نامه شماره 13 بیمههای زندگی و اصلاحات بعدی آن نمود. سیر تحولات مربوط به بیمههای عمر در ایران خصوصاً نوسانات اقتصادی موجود نشان می‌دهد ضرورت بازنگری و اصلاح آیین نامه‌های جاری منتفی نشده است.
آیا از واگذاری‌های اتکایی اجباری به بیمه مرکزی نیز می‌توان به عنوانیک مشکل ساختاری نام برد؟
واگذاری اجباری بیمههای زندگی به میزان 50 درصد به بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران هرچند از منظر ایجاد اعتماد و اطمینان نزد بیمه گذاران مثبت ارزیابی می‌شود لیکن به لحاظ واگذاری منابع حاصل از فروش بیمههای عمر تأثیر منفی بر عملکرد و تلاش شرکت‌های بیمه دارد. به این لحاظ بخش عمده‌ای از منابع قابل سرمایه گذاری بیمههای زندگی خارج از اراده و تصمیم شرکت‌های بیمه قرار دارد.
در سال ۱۳۹۱ بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران در راستای اجرای ماده ۱۱۴ قانون برنامه پنجم توسعه کشور مبنی براصلاح نظام نظارت تعرفه‌ای و کاهش تدریجی حق بیمههای اتکایی اجباری در صنعت ، سهم اتکایی اجباری را به ۴۵درصد کاهش داد، که به نظر می‌رسد ادامه آن تاثیر مثبتی بر توسعه بیمههای زندگی خواهد داشت.
شبکه فروش چه نقشی درتوسعه بیمههای عمردارد؟
عرضه خدمات بیمه‌ای، به خصوص بیمههای زندگی از پیچیدگی ویژه‌ای برخوردار است و بر خلاف سایر کالاها و خدمات ، بسیار ناملموس بوده و بدون فعالیت‌های بازاریابی و تماس‌های مستقیم با مردم، احتمال متقاعد کردن آنان به خرید این خدمات اندک است. با مراجعه به جوامعی که در آن‌ها بیمه عمر رشد مطلوبی داشته، به نظر می‌رسد یکی از ضروریات توسعه بیمه عمر وجود سازمان فروش ویژه و توانمند برای عرضه این بیمه‌هاست. در کشور ما علی رغم تلاش‌های انجام شده، توجه کافی به استقرار سازمان فروش و عرضه بیمه عمر نشده است.
بررسی کلی نشان می‌دهد در توفیق نسبی برخی از شرکت‌های بیمه در عرضه و فروش بیمههای عمر، توجه آنان به تربیت فروشندگان متخصص و طراحی سازمان فروش مناسب نقش اساسی داشته است.
آیا محصولات ارایه شده ازتنوع لازم برخورداراست؟
خریداران بیمههای زندگی برخلاف خریداران بیمههای غیر زندگی از نیازها و سلایق متنوعی برخوردارند که شرکت‌های بیمه برای تأمین نظر آنان محصولات متنوع بیمههای زندگی را عرضه می‌نمایند. بنا به دلایل مختلف که بررسی آن‌ها در مجال این مقاله نمی‌گنجد در کشور ما توجه و تلاش کافی به تهیه و ارائه محصولات بیمه‌ای متنوع نشده است.
علاوه بر آن بررسی محصولات شرکت‌های بیمه بین المللی نشان می‌دهد نه تنها انعطاف و تنوع در محصولات آنان در انطباق با درخواست و نیاز بیمه گذاران به قدر کفایت وجود دارد بلکه به کار گیری ذخایر ریاضی بیمه نامه‌ها در سالهای اخیر نیز با انتخاب و تعیین بیمه گذاران صورت می‌پذیرد و بدین ترتیب بیمه‌گذاران متناسب با انتخاب خود از بازده سرمایه‌گذاری مورد نظر خویش منتفع و در ریسک‌های سرمایه گذاری بیمه‌گر شریک می‌شوند.
آیا فروش بیمههای عمردرایران همچنان سنتی است ؟
فقدان سیستم‌های رایانه‌ای مناسب با توجه به شرایط خاص و بومی کشور در بخش‌های طراحی، فروش، عملیات مالی، اتکایی و نگهداری اطلاعات بلند مدت بیمههای زندگی نیز یکی دیگر ازمشکلات ساختاری است. توفیق در عرضه بیمههای زندگی مستلزم انجام محاسبات فنی دقیق، انجام عملیات اجرایی مطمئن و تهیه سیستم نگهداری اطلاعات برای دوره‌های بلند مدت می‌باشد. بنابراین دستیابی به تولید بیمههای زندگی به طور وسیع، بدون در اختیار داشتن سیستم‌های رایانه‌ای مناسب و کارآ میسر نمی‌باشد. در نتیجه به نظر می‌رسد برنامه‌های رایانه‌ای که نسبت به انجام دقیق محاسبات فنی بیمههای زندگی بپردازد، عملیات اجرایی مربوط به صدور بیمه نامه، وصول حق بیمه، و عملیات مالی و اتکایی را نیز به درستی انجام دهد و در نگهداری اطلاعات و محاسبات ذخایر فنی توانمند باشد، یکی از ضروریات بازار بیمه کشور است.
با توجه به هزینه‌های سنگین تهیه و تدارک این گونه سیستم‌ها، همکاری مشترک شرکت‌های بیمه و بیمه مرکزی در دستیابی به آن توصیه می‌شود.
بیمههای عمر یکی از مهم ترین انواع بیمههای اشخاص است و بیمه عمر و پس انداز یکی از ابزارهای مهم پس‌اندازهای مالی به شمار می‌آید . میزان توسعه این نوع از بیمههای زندگی نقش قابل ملاحظه‌ای در دستیابی به اهداف توسعه اقتصادی کشورها دارد.
با بیمه مختلط عمر و پس انداز علاوه بر پوشش فوت بیمه شده موجبات تشکیل سرمایه برای آینده نیز فراهم می‌گردد و سرمایه مذکور می‌تواند برای تأمین منابع لازم برای مواردی از قبیل تهیه مسکن، هزینه ازدواج، هزینه تحصیل و ... استفاده شود. بدین ترتیب ایفای تعهدات بیمه‌گر قطعی و حتمی است اعم از این که بیمه شده در طول مدت بیمه فوت نماید و یا در پایان مدت بیمه در قید حیات باشد . نکته حایز اهمیت برای بیمه گران نیز حتمی بودن ایفای تعهدات این نوع از بیمههای اشخاص است. این بخشی از گفته‌های معصوم ضمیری مدیرعامل بیمه پاسارگاد است . او که تجربه 22سال متوالی مدیریت دربیمه آسیا را درکارنامه خود دارد دردوره مدیریتش توانست بیمههای عمرو پس‌اندازرا احیا کند. گفت و گوی دنیای اقتصاد را با وی درادامه بخوانید:
با توجه به موضوع نوزدهمین همایش مبنی بر «راهکارهای توسعه بیمههای زندگی ،چالش‌ها و فرصت‌ها» به نظرجنابعالی بیمههای زندگی درکشورمان ازمنظر مسوولان و مردم چه جایگاهی دارد؟
اجازه دهید ابتدا نگاهی به وضعیت بیمههای زندگی در دو دهه اخیرداشته باشیم. روزهایی که
با تلاش شرکت‌های بیمه در سالهای۱۳۵۰- ۱۳۵۷( قبل از انقلاب اسلامی) گام‌های موثری در راه رشد و توسعه بیمههای زندگی برداشته شد ، زیرا پس از پیروزی انقلاب و ملی شدن شرکت‌های بیمه خصوصی و متعاقب آن توقف فعالیت اکثر آن‌ها، عملاً صدور بیمههای عمر و پس انداز به علت تردیدهای فقهی تا سال ۱۳۷۳ متوقف و عرضه بیمههای زندگی صرفاً به بیمههای عمر زمانی محدود شد.
آن زمان فقط چهارشرکت بیمه دولتی دربازاربودند ؟
بله چهارشرکت بیمه دولتی دربازارفعال بودند اما بیمه آسیا پیشتاز احیا و توسعه بیمههای زندگی پس از پیروزی انقلاب ودر سال۱۳۷۳ بود.
بیمههای زندگی با مطالعه و بررسی طرح جدید بیمههای عمر و پس‌انداز در شرکت بیمه آسیا در نیمه دوم سال1373 آغاز شد. در بررسی‌های اولیه، موانعی چون بالا بودن حق بیمه به دلیل پایین بودن نرخ سود فنی (6 درصد در سال)؛ کم بودن ارزش بازخرید بیمه نامه به علت پایین بودن نرخ سود فنی؛ در دسترس نبودن جدول محاسبات حق بیمه به علت پیچیدگی محاسبات فنی حق بیمه؛ سخت گیری‌های بی مورد در خصوص آزمایش‌های پزشکی بیمه شدگان؛ نبود شبکه فروش منسجم بیمههای عمر؛عدم تناسب بین نرخ تورم و نرخ سود فنی؛ مشکلات مربوط به نحوه وصول اقساط حق بیمه وبالا بودن نرخ سود وام پرداختی به بیمه گذاران دلایل عدم رشد و استقبال افراد از بیمه عمر و پس‌انداز بود که شناسایی شد.
شرکت بیمه آسیا با اتخاذ تدابیر مناسب علیرغم سوابق نه چندان موفق این رشته بیمه‌ای در صنعت بیمه کشور توانست با پیگیری‌های لازم و مستمر، طرحی را تهیه و عرضه نماید که خوشبختانه با موفقیت نیز همراه شد و اولین بیمه نامه عمر و پس انداز این طرح در تاریخ دهم اسفند ماه سال ۱۳۷۳ با سرمایه ۴۰ میلیون ریال صادر شد.
تجربه شرکت بیمه آسیا در طراحی و فروش بیمههای عمر و پس انداز در دهه هفتاد از تجربیات مثبت و درس‌های آموختنی برای توسعه بیمههای زندگی است و نشان از آن دارد که در دوره‌هایی که شرکت‌های بیمه توانسته اند نیازها و سلیقه‌های بیمه گذاران را بشناسند، موفق شده‌اند راه توسعه بیمههای زندگی را بگشایند. استقبال از طرح بیمه آسیا به حدی بود که بیمه نامه‌های فروخته شده طی 30 ماه اول اجرای این طرح با مجموعه بیمه نامه‌های عمر فروخته شده به صورت انفرادی در شرکت‌های بیمه کشور طی 50 سال گذشته برابر شد.
اهم اقدامات مؤثر در رشد و توسعه بیمههای زندگی سالهای اخیرچه بود؟
در دهه هشتاد و سالهای اخیر نیز اقدامات مؤثری در جهت رشد وتوسعه بیمههای زندگی انجام شد که می‌توان به تصویب قانون تأسیس مؤسسات بیمه غیر دولتی؛ اصلاح آیین نامه بیمههای زندگی، تصویب آیین نامه نمایندگی فروش بیمههای عمر، تصویب آیین نامه ذخایر مؤسسات بیمه، تصویب آیین نامه شماره 68 ، تدوین بسته سیاستی توسعه بیمههای زندگی و کاهش حق بیمه اتکایی اجباری بیمههای زندگی ازاقدامات موثری برای توسعه بیمههای زندگی بود.
آقای ضمیری وقتی با مردم صحبت می‌شود اطلاعات خوبی ازبیمه‌های زندگی ندارند اما اطلاعات جامعه ازبیمه‌های اتومبیل هم اندک است پس چرا سهم این رشته درپرتفوی بیمه‌ها قابل توجه است؟
برغم تلاش شرکت‌های بیمه در جهت رشد و توسعه بیمههای زندگی که خوشبختانه با همه کاستی‌های موجود از نتیجه خوبی برخوردار بود وموجب افزایش حق بیمه از 500ر61 میلیون ریال در سال 1374 به 903ر529ر7 میلیون ریال در سال 1390 (122 برابر) شد، لیکن سهم بیمههای زندگی از پرتفوی صنعت بیمه از 6/8 درصد در سال 1390 فراتر نرفت.
افزایش حق بیمه شخص ثالث ( به ترتیبی که متوسط حق بیمه شخص ثالث برای اتومبیل-های سواری که در سال۱۳۷۴، معادل ۰۰۰ر۲۰۰ ریال بود، در سال ۱۳۹۰ به بیش از ۰۰۰ر۰۰۰ر۳ ریال افزایش یافت - ۱۵ برابر) و افزایش تعداد وسائط نقلیه موتوری و توجه ویژه مسئولین به جبران خسارات ناشی از حوادث رانندگی از محل بیمه شخص ثالث سبب شد سهم حق بیمه اتومبیل از بازار بیمه به حدود ۶۰درصد افزایش یابد که همین موضوع سبب کاهش سهم سایر رشته‌های بیمه‌ای از جمله سهم بیمههای زندگی از پرتفوی صنعت بیمه‌گردیده است.
کاستی‌ها و مشکلات بیمههای زندگی در صنعت بیمه کشورفقط ریشه اقتصادی دارد؟
خیرکاستی‌ها و مشکلات بیمههای زندگی در صنعت بیمه کشور مربوط به مشکلات فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی و مشکلات ساختاری و مقرراتی دارد.
کنکاش در مجموعه رفتارهای جامعه که فرهنگ آن محسوب می‌شود، نشان می‌دهد علیرغم دور اندیشی و میل به پس انداز نزد ایرانیان، بیمههای زندگی به عنوان یک ابزار تأمینی و پس اندازی در زمان حیات و در نهایت پس از فوت برای بازماندگان مورد استقبال قرار نگرفته است. با توجه به باورهای جامعه که تقدیر گرایی را در مسایل اجتماعی مد نظر دارد، ترسیم وضعیت بازماندگان پس از مرگ در زمان حیات بیمه‌گذار، اطلاع رسانی و بازاریابی بیمههای عمر را از سایر بیمه‌ها متمایز می‌نماید. این نوع باورهای اجتماعی، مؤسسات بیمه را در عرضه و توسعه بیمههای زندگی با دشواری مواجه می‌سازد.
از فاکتورهای مهم در بررسی‌های اقتصادی می‌توان به نرخ ارز، قیمت طلا، نرخ سود سپرده‌های بانکی و نرخ تورم اشاره نمود که هر یک به نوعی درتوسعه بیمههای زندگی تاثیر مستقیم دارد.
افزایش نرخ رسمی ارز در سالهای اخیر و چند نرخی شدن آن در سال 1391 از عوامل مؤثر در کاهش ارزش اقتصادی سرمایه‌های بیمه عمر محسوب می‌شود. افزایش نرخ رسمی ارز سبب می‌شود تا رتبه جهانی صنعت بیمه نیز سیر نزولی داشته باشد.
همچنین افزایش ارزش طلا که با توجه به نرخ‌های جهانی آن و نرخ ارز در داخل تعیین می‌شود از عوامل مؤثر در عدم توسعه بیمههای زندگی در ایران محسوب می‌شود. ارزش طلا علاوه بر آثار روانی نزد ایرانیان، در همه ادوار نقش تضمین عدم کاهش قدرت خرید را بازی نموده است، به همین دلیل و به هنگام عرضه بیمههای زندگی، جدای از پوشش بیمه عمر آن، بیمه گذاران سرمایه‌گذاری خود را با خرید طلا مقایسه می‌نمایند.
آقای ضمیری سپرده‌های بانکی نیز یکی ازرقبای بیمههای عمر به حساب می‌آید،چرا؟
نوسانات مربوط به نرخ سود سپرده‌های بانکی در سالهای اخیر سبب شده است تا بیمه‌گران با احتیاط بیشتری نرخ سود فنی بیمههای عمر را در محاسبات خود اعمال نمایند و این امر موجب شده است تا بیمه نامه‌های عمر از جذابیت کمتری برخوردار شوند . از طرف دیگر افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی بیمه گذاران را ترغیب می‌نماید تا به جای خرید بیمه نامه عمر نسبت به سپرده گذاری نزد بانک‌ها اقدام نمایند.
درعین حال نرخ تورم پایدار و مستمر در اقتصاد ایران، کاهش ارزش اقتصادی سرمایه‌های بیمه عمر را در پی دارد و این مهم رشد و توسعه بیمههای عمر بلند مدت را با مشکل اساسی روبرو می‌نماید. در مقایسه بین سود فنی بیمههای زندگی با بازده منابع قابل سرمایه گذاری بیمه گذاران باید به این موضوع نیز توجه داشت که بیمه‌گران نسبت به خالص منابع پس از کسر هزینه‌های بیمه‌گری، حق بیمه فوت و کارمزد نمایندگان، سود پس انداز را محاسبه می‌نمایند و به این ترتیب نرخ بازده واقعی نسبت به مبالغ پرداختی کاهش می‌یابد (به جای 15درصد به حدود 12درصد کاهش یابد).
آیا وعده بیمه‌گران برای محاسبه و توزیع مشارکت درمنافع به درستی اجرا می‌شود؟
مشارکت در منافع بیمه گذاران از ابزارهای مهم در حفظ ارزش سرمایه بیمه عمر در مقابله با پدیده تورم است. فعالیت همزمان شرکت‌های بیمه در دو بخش اموال و اشخاص و عدم تفکیک واقعی حساب‌های این دو فعالیت سبب می‌شود، سود حاصل از منابع ذخایر ریاضی به طور دقیق محاسبه نشده و به تبع آن اختصاص سود مشارکت در منافع متناسب با نرخ تورم و بازده منابع حاصل از ذخایر ریاضی بیمه‌گذاران به شکل واقعی صورت نپذیرد.
توجه داشته باشید ،عدم ثبات اقتصادی و اقتصاد متکی بر درآمدهای نفتی و نوسانات قیمت نفت در جهان و آثار ناشی از تحریم و محاصره اقتصادی کشور، عدم امنیت شغلی را در اکثر مشاغل سبب می‌شود. عدم اطمینان بیمه گذاران نسبت به تداوم دستیابی به منابع قابل پس انداز، یکی از علت‌های عدم تمایل به خرید بیمههای عمر محسوب می‌شود و در بسیاری از موارد در صورت خرید بیمه عمر، در سالهای بعد از صدور بیمه نامه نیز سبب عدم پرداخت اقساط حق بیمه و حتی بازخرید آن قبل از اتمام دوره قرارداد می‌گردد.
لطفا کاستی‌ها و مشکلات ساختاری و مقرراتی را هم توضیح دهید؟
امروزه در بسیاری از کشورهای جهان، شرکت‌های بیمه با توجه به نوع عملیات بیمه‌ای که انجام می‌دهند به صورت تخصصی تأسیس و فعالیت می‌نمایند که نتیجه آن علاوه بر مصون ماندن ذخائر بیمههای زندگی از ریسک‌های مربوط به بیمههای غیر زندگی، بکار گیری مستقل ذخایر در سرمایه گذاری‌های دارای بازده مناسب است. بخش عمده سازمان و تشکیلات شرکت‌های بیمه فعال در کشور برای فروش بیمههای اموال و مسئولیت طراحی شده است که خود از عوامل مهم باز دارنده رشد و توسعه بیمههای زندگی محسوب می‌شود.
آیا بخشی از مشکلات ساختاری به بیمه مرکزی مربوط نمی‌شود؟
عدم به روز رسانی مصوبات شورای عالی بیمه متناسب با تغییرات و تحولات اقتصادی یکی از همان مشکلات ساختاری است. نگاهی به مصوبات شورای عالی بیمه نشان می‌دهد که اولین مصوبه این شورا در خصوص بیمههای زندگی در تاریخ ۲۶/۰۳/۱۳۵۳ تحت عنوان «آیین نامه بیمههای زندگی» به تصویب رسیده و دو تغییر جزیی را در سالهای ۱۳۵۸ و ۱۳۷۱ تجربه کرده است.
با گذشت 29 سال از تصویب آیین نامه بیمههای زندگی، شورای عالی بیمه در تاریخ14/11/1382 اصلاحاتی را در آن اعمال کرد و سرانجام در تاریخ 22/09/1390، آیین نامه شماره 64 را جایگزین آیین نامه شماره 13 بیمههای زندگی و اصلاحات بعدی آن نمود. سیر تحولات مربوط به بیمههای عمر در ایران خصوصاً نوسانات اقتصادی موجود نشان می‌دهد ضرورت بازنگری و اصلاح آیین نامه‌های جاری منتفی نشده است.
آیا از واگذاری‌های اتکایی اجباری به بیمه مرکزی نیز می‌توان به عنوانیک مشکل ساختاری نام برد؟
واگذاری اجباری بیمههای زندگی به میزان 50 درصد به بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران هرچند از منظر ایجاد اعتماد و اطمینان نزد بیمه گذاران مثبت ارزیابی می‌شود لیکن به لحاظ واگذاری منابع حاصل از فروش بیمههای عمر تأثیر منفی بر عملکرد و تلاش شرکت‌های بیمه دارد. به این لحاظ بخش عمده‌ای از منابع قابل سرمایه گذاری بیمههای زندگی خارج از اراده و تصمیم شرکت‌های بیمه قرار دارد.
در سال ۱۳۹۱ بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران در راستای اجرای ماده ۱۱۴ قانون برنامه پنجم توسعه کشور مبنی براصلاح نظام نظارت تعرفه‌ای و کاهش تدریجی حق بیمههای اتکایی اجباری در صنعت ، سهم اتکایی اجباری را به ۴۵درصد کاهش داد، که به نظر می‌رسد ادامه آن تاثیر مثبتی بر توسعه بیمههای زندگی خواهد داشت.
شبکه فروش چه نقشی درتوسعه بیمههای عمردارد؟
عرضه خدمات بیمه‌ای، به خصوص بیمههای زندگی از پیچیدگی ویژه‌ای برخوردار است و بر خلاف سایر کالاها و خدمات ، بسیار ناملموس بوده و بدون فعالیت‌های بازاریابی و تماس‌های مستقیم با مردم، احتمال متقاعد کردن آنان به خرید این خدمات اندک است. با مراجعه به جوامعی که در آن‌ها بیمه عمر رشد مطلوبی داشته، به نظر می‌رسد یکی از ضروریات توسعه بیمه عمر وجود سازمان فروش ویژه و توانمند برای عرضه این بیمه‌هاست. در کشور ما علی رغم تلاش‌های انجام شده، توجه کافی به استقرار سازمان فروش و عرضه بیمه عمر نشده است.
بررسی کلی نشان می‌دهد در توفیق نسبی برخی از شرکت‌های بیمه در عرضه و فروش بیمههای عمر، توجه آنان به تربیت فروشندگان متخصص و طراحی سازمان فروش مناسب نقش اساسی داشته است.
آیا محصولات ارایه شده ازتنوع لازم برخورداراست؟
خریداران بیمههای زندگی برخلاف خریداران بیمههای غیر زندگی از نیازها و سلایق متنوعی برخوردارند که شرکت‌های بیمه برای تأمین نظر آنان محصولات متنوع بیمههای زندگی را عرضه می‌نمایند. بنا به دلایل مختلف که بررسی آن‌ها در مجال این مقاله نمی‌گنجد در کشور ما توجه و تلاش کافی به تهیه و ارائه محصولات بیمه‌ای متنوع نشده است.
علاوه بر آن بررسی محصولات شرکت‌های بیمه بین المللی نشان می‌دهد نه تنها انعطاف و تنوع در محصولات آنان در انطباق با درخواست و نیاز بیمه گذاران به قدر کفایت وجود دارد بلکه به کار گیری ذخایر ریاضی بیمه نامه‌ها در سالهای اخیر نیز با انتخاب و تعیین بیمه گذاران صورت می‌پذیرد و بدین ترتیب بیمه‌گذاران متناسب با انتخاب خود از بازده سرمایه‌گذاری مورد نظر خویش منتفع و در ریسک‌های سرمایه گذاری بیمه‌گر شریک می‌شوند.
آیا فروش بیمههای عمردرایران همچنان سنتی است ؟
فقدان سیستم‌های رایانه‌ای مناسب با توجه به شرایط خاص و بومی کشور در بخش‌های طراحی، فروش، عملیات مالی، اتکایی و نگهداری اطلاعات بلند مدت بیمههای زندگی نیز یکی دیگر ازمشکلات ساختاری است. توفیق در عرضه بیمههای زندگی مستلزم انجام محاسبات فنی دقیق، انجام عملیات اجرایی مطمئن و تهیه سیستم نگهداری اطلاعات برای دوره‌های بلند مدت می‌باشد. بنابراین دستیابی به تولید بیمههای زندگی به طور وسیع، بدون در اختیار داشتن سیستم‌های رایانه‌ای مناسب و کارآ میسر نمی‌باشد. در نتیجه به نظر می‌رسد برنامه‌های رایانه‌ای که نسبت به انجام دقیق محاسبات فنی بیمههای زندگی بپردازد، عملیات اجرایی مربوط به صدور بیمه نامه، وصول حق بیمه، و عملیات مالی و اتکایی را نیز به درستی انجام دهد و در نگهداری اطلاعات و محاسبات ذخایر فنی توانمند باشد، یکی از ضروریات بازار بیمه کشور است.
با توجه به هزینه‌های سنگین تهیه و تدارک این گونه سیستم‌ها، همکاری مشترک شرکت‌های بیمه و بیمه مرکزی در دستیابی به آن توصیه می‌شود.
ارسال نظر