از شهریه‌های 8 میلیونی تا سفرهای خارجی - ۵ مرداد ۹۱
زهرا جعفرزاده
سیزدهم اسفند ماه سال ۶۷، اعضای هیات وزیران گرد هم آمدند تا بر اساس پیشنهاد وقت وزیر آموزش و پرورش، آیین نامه اجرایی قانون تاسیس مدارس غیرانتفاعی را تصویب کنند، شاید آن زمان هیچ یک از تصویب‌کنندگان طرح، تصور نمی‌کردند ۲۴ سال بعد، هزینه ثبت نام در این مدارس از ۲ میلیون تومان شروع می‌شود.

میزان شهریه مدارس غیردولتی همان روند صعودی را دنبال می‌کند که گوشت و مرغ و کرایه تاکسی! البته اگر افزایش کرایه تاکسی 200 و 300 تومان باشد مدارس غیرانتفاعی سالانه کمتر از 500 هزار تومان به شهریه‌ها اضافه نمی‌کنند. این موضوع البته با محدود شدن امکانات نیز همراه است، یعنی اگر تا قبل از آن هزینه برخی کلاس‌های آموزشی از شهریه کم می‌شد اینک اما شهریه کلاس‌ها جداگانه دریافت می‌شود، این موضوع نیز بدون در نظر گرفتن سرویس مدرسه است که خود کمتر از 500 هزار تومان هزینه بر نمی‌دارد. سال به سال رقم‌ها نجومی‌تر می‌شود، به طوری که برای ثبت‌نام در یک دبیرستان برای یک سال تحصیلی، آن‌هم در مرکز شهر بدون سرویس ایاب و ذهاب و ناهار و کلاس‌های فوق برنامه، 8 میلیون تومان باید هزینه کرد. هر چه از مرکز شهر دور شده و به سمت شمال پایتخت برویم، بر میزان شهریه‌ها اضافه می‌شود، کلاس‌های آموزشی وخدمات نیز عجیب‌تر!
۸ میلیون تومان برای ۹ ماه
بهاره احمدی، مادر یکی از دانش آموزان کلاس پنجم ابتدایی است، با اینکه امکانات آموزشی مدرسه را رضایت بخش نمی‌داند اما برای ثبت نام، این مدرسه را انتخاب کرد، دلیلش نیز نزدیکی مسافت مدرسه به خانه است. او درباره شهریه این مدرسه با امکانات آموزشی محدود، به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «سال گذشته به این مدرسه که در منطقه 6 قرار دارد، یک میلیون و 900 هزار تومان شهریه پرداخت کردیم، اما امسال زمانی‌که برای ثبت نام پایه پنجم مراجعه کردیم، شهریه 600 هزار تومان افزایش یافته و به 2 میلیون و 500 هزار تومان رسید.»
او کیفیت آموزشی این مدرسه غیرانتفاعی را به میزان شهریه دریافتی مطلوب نمی‌داند. «در این مدرسه کار خاصی برای آموزش دانش آموزان صورت نمی‌گیرد، کلاس‌های زبان و رباتیک و شنا و... برگزار می‌شود، بابت هر کدام نیز جداگانه پول دریافت می‌کنند اما این کلاس‌ها کیفیت لازم را ندارند.»
به گفته مادر این دانش‌آموز، 2 میلیون و 500 هزار تومان شهریه بدون سرویس مدرسه است، که اگر آن را هم اضافه کرد، میزان 500 هزار تومان افزایش می‌یابد. او درباره برگزاری کلاس‌های متعدد آموزشی در مدارس غیرانتفاعی معتقد است که این کلاس‌ها کارآیی لازم را ندارند، دوره‌های آموزشی آزاد، نتایج بهتری می‌دهد. در این میان اما شقایق کاظمی نظر دیگری دارد. او که دخترش را در پیش دبستانی یکی از مجتمع‌های آموزشی معروف در شهرک قدس ثبت نام کرده، از کلاس‌ها و امکانات آموزشی این مدرسه راضی است. او می‌گوید:« در این مجتمع آموزشی شهریه دوره پیش دبستانی، به صورت ترمی محاسبه می‌شود، به این صورت که برای هر ماه 395 هزار تومان در نظر گرفته شده که با احتساب 12 ماه، مبلغی معادل 4 میلیون و 800 هزار تومان می‌شود.»
او درباره کیفیت آموزشی این مجتمع ادامه می‌دهد: «کیفیت آموزش پیش دبستانی این مجتمع بالا است، کلاس‌های مجسمه‌سازی، ارف، رباتیک، ژیمناستیک، حرکات موزون و شنا در این دوره توسط اساتید برجسته آموزش داده می‌شود.» به اعتقاد مادر این نوآموز، بسیاری از مدارس غیرانتفاعی هستند که مبالغ فراوانی دریافت می‌کنند اما در مقابل امکانات آموزشی در اختیار قرار نمی‌دهند. شقایق درباره دلیل انتخاب نکردن پیش دبستانی دولتی می‌گوید: «مدارس دولتی کیفیت لازم را ندارند، کلاس‌ها شلوغ است و تاکیدی بر نظم و انضباط دانش‌آموزان نمی‌شود.»
نازنین دانش‌آموز سال سوم دبیرستان است، او از ابتدا در مدرسه غیرانتفاعی تحصیل کرده، با اینکه والدینش سالانه 3 میلیون تومان شهریه پرداخت می‌کنند اما به اعتقاد او کیفیت آموزشی چندان هم بالا نیست. او مدرسه‌ای را در شمال شهر می‌شناسد که سالانه 12 میلیون تومان شهریه دریافت می‌کنند، سفرهای خارجی برای بازدید از برخی نمایشگاه‌ها نیز یکی از امکانات آن به شمار می‌رود.
یگانه نیز سال چهارم دبیرستان را در مدرسه‌ای غیرانتفاعی ثبت‌نام کرده، او که برای اولین بار تجربه حضور در مدرسه غیرانتفاعی را پیدا می‌کند، می‌گوید: «امسال باید برای کنکور آماده می‌شدم به همین خاطر به درخواست والدینم، دراین مدرسه ثبت نام کردم، کادر آموزشی این مدرسه بسیار معروف است و نحوه آموزش به گونه‌ای است که اعلام می‌شود تست‌زنی در کنکور صددرصد تضمینی است.» او شهریه این مدرسه را ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان اعلام می‌کند و ادامه می‌دهد: «این مدرسه در حد خود شهریه قابل قبولی دریافت می‌کند، برخی مدارس در همین منطقه ۶، بالای ۸ میلیون تومان شهریه می‌گیرند، تمام آن نیز به‌دلیل کادر آموزشی پیشرفته است.»
شهریه چگونه تعیین می‌شود؟
شهریه مدارس غیرانتفاعی براساس گزارشی که موسس و صاحب مدرسه بر مبنای پنج محور نیروی انسانی، امکانات و برنامه‌های آموزشی، امکانات و برنامه‌های تربیتی، فضا و تجهیزات و کاربری مدرسه ارائه می‌دهد، توسط کمیسیون ثبت نام و شهریه مدارس غیرانتفاعی تعیین می‌شود. بر اساس بخشنامه‌ای که به مدارس غیرانتفاعی کشور ابلاغ شده است، برای بررسی پیشنهاد موسس درباره میزان شهریه اعم از ثابت، فوق برنامه و فعالیت تابستانی، کمیسیونی تحت نظر مدیر یا رییس آموزش و پرورش مرکب از یکی از معاونان اداره به انتخاب رییس آموزش و پرورش و کارشناس غیرانتفاعی بر اساس دوره تحصیلی به عنوان دبیر کمیسیون و کارشناس انجمن اولیا و مربیان و یک نفر از موسسان مدارس غیرانتفاعی به انتخاب شورای هماهنگی موسسان تشکیل و میزان شهریه هر مدرسه بر اساس مفاد بخشنامه پس از تایید مدیر یا رییس آموزش و پرورش تعیین می‌شود. در هیچ یک از مفاد این بخشنامه اشاره‌ای به مبلغ پایه‌ای نشده است و تعیین آن به طور تمام و کمال بر عهده افراد کمیسیون تعیین شهریه و موسسان مدارس گذاشته شده است. شاید همین موضوع باعث شده تا بسیاری از مدارس غیرانتفاعی بتوانند با استفاده از نفوذ و رابطه ‌های خود، شهریه‌های میلیونی را قانونی کنند و خانواده‌های دانش آموزان هم برای عقب نماندن از قافله، شهریه را تامین کنند.
با تخلف‌ها برخورد می‌شود
شهریه‌های غیرانتفاعی هر سال نجومی‌تر می‌شود. البته وزارت آموزش و پرورش نیز کوتاهی نکرده و هر سال مبلغی به آن اضافه می‌کند، بر اساس اعلام این وزارتخانه شهریه این مدارس امسال با افزایش ۱۵ درصدی مواجه بود. فرشته حشمتیان، رییس مدارس و مراکز آموزشی غیردولتی آموزش و پرورش در گفت‌وگو با دنیای‌اقتصاد، به این میزان افزایش اشاره کرده و می‌گوید: «میزان شهریه با توجه به درجه و امتیاز هر‌ مدرسه، متغیر است، با این شرط که از ۱۰ درصد کمتر و از ۱۵‌ درصد بیشتر نشود.» او همچنین به ابلاغ بخشنامه افزایش شهریه این مدارس به استان‌ها اشاره می‌کند تا ثبت‌نام‌ها بر اساس آن انجام شود. این در حالی است که در تماس با تعدادی از این مدرسه‌ها، اعلام کردند که هنوز بخشنامه آموزش و پرورش به دستشان نرسیده از این رو شهریه‌ها تقریبی عنوان می‌شود. با اینکه حشمتیان دریافت هر گونه چک مسافرتی، چک حامل و وجه نقد از اولیا را ممنوع اعلام کرده، اما در گفت‌وگو با والدینی که فرزندانشان را در مدارس غیرانتفاعی ثبت‌نام کرده اند، عکس این موضوع اتفاق می‌افتد به این معنی که در بسیاری از مدارس به دلیل بالا بودن شهریه، مبلغ در قالب چندین چک گرفته می‌شود. بسیاری از مدارس غیرانتفاعی بدون توجه به دستورها و بخشنامه‌های آموزش و پرورش اقدام به اخذ شهریه می‌کنند، که جای خالی نظارت بازرسان این وزارتخانه را پررنگ می‌کند، با این حال رییس مدارس غیردولتی آموزش و پرورش بر نظارت مستمر بر این مدارس تاکید می‌کند.« هر مدرسه در هر حوزه آموزشی که قرار دارد، شکایت‌ها و نظارت و ارزیابی از سوی همان حوزه انجام می‌شود.» او وجود کلاس‌های تضمینی در مدارس غیرانتفاعی را خلاف قوانین این مدرسه‌های می‌داند. «برگزاری هرگونه کلاس تضمینی یا هر نوع تبلیغ برای اینگونه کلاس‌ها خلاف قانون است و با متخلفان برخورد می‌شود.» به گفته حشمتیان، هر نوع کلاس آموزشی و یا ساعت‌های تدریس باید با آموزش و پرورش هماهنگ شود، این مدرسه‌ها نمی‌توانند خودسرانه ساعت کلاس‌ها را افزایش دهند یا کلاس‌های خاصی برگزار کنند. این مسوول در آموزش و پرورش با بیان اینکه طرح نظارت جامع بر مدارس غیرانتفاعی سه بار در سال انجام می‌شود ادامه می‌دهد:«جذب حداکثری دانش آموز، فضای فیزیکی، میزان موفقیت، برنامه‌های آموزشی مدرسه و... بررسی می‌شود که طی آن شهریه‌ای پیش بینی می‌شود که باید در آموزش و پرورش تصویب، اعلام و در اختیار اولیا قرار گیرد.» او از اظهار نظر درباره بالاترین و پایین‌ترین شهریه مدارس غیرانتفاعی خودداری می‌کند با این توضیح که شرایط مدارس در مناطق و استان‌ها یکسان نیست و متفاوت است. البته این موضوع نیز دلیلی بر گرفتن شهریه‌های گزاف نمی‌شود.
حشمتیان، در پاسخ به اینکه بیشترین شکایت والدین از مدارس غیرانتفاعی چیست، نیز پاسخ مشخصی نمی‌دهد و تنها به بیان این جمله بسنده می‌کند که: «شهریه یکی موارد شکایت در مدارس غیرانتفاعی است اما نمی‌توانم عدد و رقمی ارائه دهم.» بر اساس لایحه اصلاح مدارس غیرانتقاعی قرار بود صندوق کمک به این مدارس تشکیل شود و دولت اعتباری برای آن در نظر گیرد، با گذشت مدت زمان طولانی از تصویب آن، رییس مدارس غیردولتی آموزش و پرورش از راکد بودن آن خبر می‌دهد: «این موضوع قبلا در دولت بررسی شده، اما هنوز خبری اعلام نشده است.» هر که ساز خود را می‌زند، مدارس غیرانتفاعی به دلخواه بدون توجه به قوانین تعرفه تعیین می‌کنند، آموزش و پرورش از نظارت‌های مستمر خبر می‌دهد و والدین که باید این پول‌ها را پرداخت کنند، در این میان تنها اتفاقی که می‌افتد عمیق تر شدن فاصله طبقاتی و نابرابری در برخورداری از کیفیت آموزشی یکسان است! موضوعی که هیچ گاه مورد توجه قرار نمی‌گیرد.