خرید خودرو در ایران، زمانی پروسه‌ای طولانی داشت و مشتری‌ مجبور بود برای دریافت خودروی خود که غالبا پیکان بود، مدت‌ها در صفی طولانی قرار بگیرد، این در حالی بود که به مرور زمان و با عرضه خودروهای متنوع از سوی خودروسازان و همین‌طور افزایش تیراژ، این پروسه کوتاه‌ و کوتاه‌تر شد. تا آنجا که مشتری‌ها طی دهه گذشته، حتی موفق به خرید فوری خودرو هم شدند؛ یعنی با پرداخت مبلغ خودرو، می‌توانستند در مدت زمان کمی، پشت فرمان خودروی خود بنشینند. اما دوران طلایی مشتری‌‌ها در دریافت خودرو، این روزها و با اوج‌گیری بحران تولید، ظاهرا به پایان رسیده است. این اتفاق با افت تولید 45 درصدی خودروسازان در شش ماهه ابتدایی امسال که کمبود عرضه شدیدی را به همراه داشت، رخ داده است. به طوری که طی شش ماهه امسال و به دنبال کمبود عرضه از سوی خودروسازان، شاهد شکل‌گیری بازار سیاه خودروهای داخلی و افزایش قیمت شدید داخلی‌ها در بازار آزاد بودیم؛ اما کمبود عرضه خودرو در بازار را می‌توان به صورت محسوس در زمان پیش‌فروش‌ها مشاهده کرد. استقبال کم‌نظیری که از شرایط پیش‌فروش یا فروش فوری خودروسازان می‌شود، در‌واقع به کمبود خودرو در بازار بازمی‌گردد، تا جایی که در بسیاری از موارد به محض باز شدن سایت‌های فروش خودروسازان برای ثبت نام پیش‌فروش و فروش فوری، تنها بعد از نیم ساعت، شاهد پر شدن ظرفیت‌ها هستیم. این اتفاق، یعنی پر شدن ظرفیت ثبت‌نام طی مدت زمانی کوتاه، معمولا در حالی رخ می‌دهد که هنوز اطلاع‌رسانی چندانی هم در این زمینه از سوی خودروسازان صورت نمی‌گیرد، بنابراین دست مشتری‌های معمولی از این خودروها کوتاه می‌ماند. در عوض کسانی که در این میان از رانت اطلاعاتی برخوردار هستند، قبل از اینکه مشتری‌های معمولی با خبر شوند، این خودروها را خریداری می‌کنند. اما حالا و با ایجاد محدودیت کد ملی، می‌توان امیدوار بود که توزیع عادلانه‌تری در انتظار مشتریانی است که تا به حال از پیش‌فروش‌ها عقب می‌ماندند، زیرا با این روش هم مشتری‌ها و هم نمایندگی‌ها هرکدام تنها می‌توانند یک خودرو خریداری کنند. به این ترتیب خودروسازان امیدوارند که با فروش خودرو بر اساس کد ملی، از دلال‌گری در بازار جلوگیری کنند. این اقدام اولین بار از سوی ایران‌خودرو شکل گرفت، به این ترتیب که ایران‌خودرو پیش‌فروش خودروهای خود را در شرایطی آغاز کرد که برای جلوگیری از دلال‌گری در بازار خودرو، فروش محصولاتش را به صورت سهمیه‌بندی ارائه کرد.
به این شکل که در بازه زمانی پیش‌فروش خودرو توسط این شرکت، متقاضیان با ارائه کد ملی، تنها می‌توانند اقدام به ثبت‌نام یک خودرو کنند. این روشی است که سایپایی‌ها هم آن را اجرا می‌کنند، اما با توجه تمهیدات اندیشیده شده در این زمینه، برای جلوگیری از دلال‌گری در فروش خودرو، انتقاداتی نیز متوجه خودروسازان است، چرا که گفته می‌شود خودروسازان برای به سکوت کشاندن افکار عمومی، مدعی هستند که سایت‌های فروش نقدی خود را به روی مصرف‌کنندگان گشوده‌اند، در حالی که وقتی به‌عنوان یک شهروند به نمایندگی‌های فروش خودرو مراجعه می‌کنید، به شما گفته می‌شود سهمیه نمایندگی خاتمه یافته یا محدود بوده و بعضا به برخی نمایندگی‌ها به طور مثال تنها یک خودرو از یک مدل خاص تعلق می‌گیرد که این خودرو نیز به فروش رفته است.
وضعیت فروش در ایران‌خودرو
به گفته مدیر بازاریابی ایران‌خودرو در حال حاضر، فروش تمام محصولات این شرکت در وضعیت باز قرار دارد، اما این محصولات به صورت مدت‌دار عرضه خواهند شد، یعنی ثبت‌نام انجام می‌شود، اما اینکه چه زمانی به دست مشتری برسد، مشخص نیست.
ایران‌خودرو بعد از افت تولید محصولاتش، سیستم فروش خاص در پیش گرفت. آنها عقیده دارند که در این سیستم جدید فروش، خودروها در اختیار دلالان قرار نمی‌گیرد و امکان خرید عمده متوقف شده است. به این ترتیب احتمال اینکه خودروها به دست مصرف‌کننده نهایی برسد از قبل خیلی بیشتر شده است. اما آخرین فروش فوری ایران‌خودرو مربوط به پیش‌فروش عید غدیر خم بود که ظرفیت این پیش‌فروش هم که شامل پژو پارس و تندر E1 و E2 می‌شد به سرعت و حتی قبل از درج شدن در روزنامه‌ها به پایان رسید.
ظاهرا، ایران‌خودرو پیش‌فروش دیگری هم دارد که تحویل آن در دی، بهمن و اسفندماه پیش‌بینی شده است. یک پیش‌فروش دیگر هم در ایران‌خودرو وجود دارد که زمان تحویل آن فروردین ۹۲ خواهد بود. این پیش‌فروش هم شامل دو مدل تندر ۹۰ و پژو پارس خواهد بود که البته تمام آن‌ها به قیمت روز خواهند بود.
در حال حاضر، ایران‌خودرو مشغول انجام تعهدات قبلی خود است که مربوط به تحویل رانا است، گویا قرار است تا اوایل آذر راناهایی که قرار بوده مهر ماه تحویل صاحبانشان شوند، با تاخیری یک ماهه به دست صاحبانشان برسند.
از سایپا چه خبر؟
در حال حاضر، خودروهای خانواده X100 و تیبا هم در نمایندگی‌های شرکت سایپا پیش‌فروش می‌شوند. این خبر از سوی فروزان‌مهر، مدیر بازاریابی و فروش محصولات خانواده X100 سایپا در گفت‌وگو با خبرنگار ما اعلام شد. او در ادامه می‌گوید که پیش‌فروش تیبا و خانواده X100 برای سه ماه پایانی سال باز است. اما امیر حسن امیری، مدیر بازاریابی و فروش محصولات شرکای تجاری گروه خودرو‌سازی سایپا خبر می‌دهد که تندر سایپا این روزها فروش ندارد و سایپا مشغول تکمیل تعهدات قبلی خود است.
گفته‌های امیری در حالی است که چند روز پیش از این رنو، شریک فرانسوی ایرانی‌ها اعلام کرد که در صورت عدم پرداخت طلب‌های این شرکت، اقدام به قطع رابطه با ایران خواهد کرد. رنویی‌ها علاوه بر این یک اخطار دیگر هم داده‌اند که مربوط می‌شود به افزایش قیمت‌ها، گویا رنو خواستار افزایش قیمت قطعاتش است و در صورت انجام نشدن این افزایش قیمت، ممکن است به همکاری‌اش با شرکای ایرانی پایان دهد.
اما پارس خودرو، زیرمجموعه شرکت سایپا در تولید خودروهای خارجی ۱۴۰۰ دستگاه مگان را نیز برای ماه‌های پایانی سال پیش‌فروش کرده است. ۲۵۰ تیانا و ماکسیما هم از ۱۵ آبان در نمایندگی‌های سایپا و به صورت فروش فوری آغاز شد.
بشنوید از مدیران خودرو
نمایندگی‌های شرکت مدیران خودرو نیز این روزها مملو از مشتریانی است که از خرید خودروهای داخلی ناامید و به سراغ چینی‌ها رفته‌اند. این شرکت نیز هم‌اکنون طبق سهمیه‌بندی نمایندگی‌های خود مشغول عرضه خودروهای تولیدی است، این در حالی است که این خودروساز در قالب سهمیه نمایندگی‌ها، خودروهای خود را عرضه می‌کند.MVM 315 ، X33 ، 530 و 110 سه سیلندر و چهار سیلندر این روزها از سوی شرکت مدیران خودرو قابل عرضه است.


توزیع نامناسب پیش‌فروش‌ شده‌ها
استقبال کم‌نظیری که از شرایط پیش‌فروش یا فروش فوری خودروسازان می‌شود، در‌واقع به کمبود خودرو در بازار بازمی‌گردد، تا جایی که در بسیاری از موارد به محض باز شدن سایت‌های فروش خودروسازان برای ثبت نام پیش‌فروش و فروش فوری، تنها بعد از نیم ساعت، شاهد پر شدن ظرفیت‌ها هستیم این در حالی است که خبر پیش‌فروش‌ها هنوز به گوش مشتری‌های عادی نرسیده است.