افق‌های جدید خودکفایی در پارس جنوبی
صنعت نفت ایران طی بیش از یک دهه گذشته، ضمن طراحی یک نقشه راه جدید، تمرکز ویژه ای در بهره برداری سریع از میدان مشترک پارس جنوبی به عمل آورده است. حاصل این تلاش، توسعه بیش از 10 پروژه بزرگ گازی به ارزش سرمایهگذاری بیش از 40میلیارد دلار بوده که سطح وسیعی از بهبود شاخص های اقتصادی و توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز را در بر داشته است. به منظور ارزیابی برنامه توسعه این میدان بزرگ هیدرو کربوری و برنامه های جاری و آتی این حوزه با دکتر محمد رضا زهیری، مدیر عامل شرکت نفت و گاز پارس گفت و گویی اختصاصی انجام داده ایم.
آقای دکتر، روند اجرای طرح های جدید پارس جنوبی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا سپردن کار به سازندگان و پیمانکاران ایرانی پس از یک دوره حضور فراگیر شرکت های خارجی در پارس جنوبی نتیجه بخش بوده است؟
پارس جنوبی در تاریخ صنعت نفت از منظر تلاش برای ورود به مولفه های مهم و راهبردی وتامین نیازهای اساسی این صنعت بسیار با اهمیت است. سپردن کار به سازندگان و پیمانکاران ایرانی تصمیمی تاریخی و سرنوشت ساز بود که دولت خدمتگزار با شجاعت و درایت در تاریخ 25/3/1389 به آن مبادرت ورزید. در هیچ برهه ای از تاریخ صنعت نفت، این حجم فعالیت توسعه ای به طور همزمان و توسط پیمانکاران و سازندگان ایرانی در حال انجام نبوده است. مطمئنا این تصمیم دشواری های خود را نیز دارد، ولی بازدید تاریخی و سرنوشت ساز مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در هشتم فروردین 1390 از منطقه اقتصادی-تولیدی پارس جنوبی و رهنمودهای ایشان در مورد تلاش برنامه ریزی شده و هدفمند برای تولید علمی و تولید دانش بنیان و برتر دانستن سرمایه انسانی در مقایسه با ثروت گاز و نفت نقطه عطفی در اجرای طرح های پارس جنوبی ، باعث ایجاد روحیه‌ای دوچندان در کارکنان، مدیران و فعالان اقتصادی شاغل در منطقه گردید و راهگشای مشکلات اجرایی، عملیاتی و مدیریتی فراوان شد. ایشان اتکا به استعداد و توانمندی نیروهای متخصص و گسترش روحیه ابتکار و نوآوری را راهگشای تسریع در پیشرفت کشورخواندند و سخنان ایشان باعث افزایش انگیزه و بهبود سرعت کارها و تمرکز و توجه بیشتر مسئولان به پارس جنوبی شده است.
به طور کلی در بخش های مختلف رهنمودهای ایشان وارد مراحل اجرایی شده‌ و نتایج درخشانی در بخش های مختلف حتی در حوزه سلامت و محیط زیست حاصل گردیده است.
گرچه در ابتدا مشکلات، تنگناها و موانع فراوانی در راه انجام طرح ها و پروژه ها در فازهای مختلف وجود داشت، اما بتدریج وبا گذشت زمان و توجه بیشتر مسئولان به پارس جنوبی، ارتقای اراده و عزم ملی، استفاده بیشتر از توانمندیها و تجارب متخصصان و صنعتگران داخلی، مدیریت برنامه ریزی شده و عملکرد برتر و متعهدانه، سرمایه های انسانی و سرمایه های سازمانی، بسیاری از این مشکلات و تنگناها رفع گردید و تجارب گرانبهایی در زمینه مدیریت فرآیندهای مهندسی، طراحی، تدارک و اجرای یکپارچه پروژه های نفت و گاز بویژه در بخش فراساحل در مدت زمان کوتاهی بدست آمد.
در حال حاضر شرکت های داخلی در مراحل ساخت و اجرای طرح های پارس جنوبی چه سهمی دارند و هدف گذاری شرکت نفت و گاز پارس در این خصوص چیست؟ اهمیت توجه به شرکت های ایرانی چه دستاوردها و چالش هایی را در بر داشته است؟
امروزه در حوزه صنعت نفت وگاز بویژه صنایع فراساحل، شرکت های ایرانی متعددی در داخل کشور به طور کامل و در تمام حوزه ها وارد عمل شده اند و ضمن کسب توانمندیها و تجارب ارزشمند و موفقیت های بزرگ، تعدادی از آنها همچون شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی ایران، شرکت صدرا، شرکت پتروپارس، شرکت صف وایزوایکو وچند شرکت زیر مجموعه پیمانکاران عمومی پارس جنوبی به رقبای خوبی برای شرکت های خارجی تبدیل شده اند.
البته در بعضی قسمت های فراساحل همچنان نیاز به تلاش بیشتری احساس می شود که می‌بایست با برنامه‌ریزی، پژوهش و جهاد مداوم و خستگی ناپذیر این نیاز را رفع کرد.
اما در مجموع در شرایط کنونی پیمانکاران ایرانی در فرآیند برنامه ریزی و مدیریت فرآیندهای طراحی، تدارکات، ساخت و اجرا و همچنین حمل و نقل دریایی و نصب تاسیسات و سازه های عظیم دریایی کارنامه خوب و قابل قبولی دارند. مثلث اصلی مدیریت پروژه یعنی مدیریت زمان، هزینه و کیفیت جایگاه و اهمیت خود را در بخش فراساحل ایران یافته است و فرهنگ مدیریت پروژه و پایبندی به تعهدات قراردادی به خوبی جای خود را نزد مدیران و کارشناسان بخش فراساحل ایران باز کرده و در حال توسعه و ارتقای مستمر و نهادینه شدن است.
میزان سرمایه گذازی در پارس جنوبی در سال ۱۳۹۱ چقدر بوده و فکر می‌کنید در سال جاری تا چه میزان در این میدان مشترک سرمایه گذاری شود؟
در حوزه منابع مالی، استراتژی تنوع اساس فعالیت های عملیاتی و اجرایی این شرکت است. بدین منظور علاوه بر برنامه ریزی و استفاده وهدایت اثربخش منابع داخلی شرکت ملی نفت ایران، تنوع بخشی هرچه بیشتر منابع داخلی و خارجی مانند انتشار اوراق مشارکت ارزی و ریالی، تامین منابع مالی از بانک های مختلف، راه اندازی بورس نفت و بازار سلف در دستور کار این شرکت و صنعت نفت قرار گرفته است. شایان ذکر است که استفاده از روش تنوع بخشی در تامین منابع داخلی طی سال گذشته، نتایج ارزشمندی به دست داده او حدود 10 میلیارد دلار منابع مالی یرای پروژه ها وطرح های توسعه میدان پارس جنوبی تامین کرده و در سال جاری نیز با تاکید خاص مقام عالی وزارت نفت و پشتیبانی ویژه ایشان بودجه مناسبی در جهت ادامه سریع روند توسعه در نظر گرفته شده است.
همچنین طبق پیش بینی های صورت گرفته، در سال آتی نیز سالانه به طور متوسط حدود ۱۴ میلیارد دلار به مدت ۵ سال برای طرح های توسعه میدان مشترک پارس جنوبی سرمایه گذاری خواهد شد. به عبارتی برنامه پنجم توسعه اقتصادی ایران بر سرمایه گذاری ۶۸ میلیارد دلاری برای تسریع در توسعه این میدان بزرگ مشترک نفت و گاز تاکید کرده و تمام ظرفیت های داخلی صنعت نفت و منابع مالی و اعتباری کشور در زمینه تحقق این اهداف بسیج شده است.
طی سال گذشته مخاطبان صنعت نفت شاهد رکورد زنی های متعدد در اجرای طرح های جدید پارس جنوبی به ویژه در مراحل حفاری و توسعه شتابان در بخش خشکی بوده اند. این روند محصول اجرای چه فاکتورهایی در امور مدیریت پروژه بوده است؟
مهم ترین عوامل بروز این موفقیت را باید حاصل مدیریت اثربخش فرآیند بومی سازی، به کارگیری نیروهای انسانی متخصص، ارتقاء دانش فنی و حمایت از ساخت داخل با تکیه بر خودباوری، برنامه ریزی ومهندسی معکوس دانست.
در مجموع پیشرفت فیزیکی طرح ها و پروژه ها به عوامل متعددی وابسته است که می توان به تامین به موقع منابع مالی، تامین کالا، برنامه ریزی علمی و اجرای اثر بخش، توانمندی و انگیزه بالای دست اندرکاران در تمام بخش ها و شیوه های مدیریت پروژه اشاره نمود.
افق های اقتصادی راه اندازی کامل طرح های پارس جنوبی را چگونه می بینید؟ به نظرشما این طرح چه تفاوت هایی از لحاظ بازده سرمایه گذاری نسبت به سایر طرح های موجود در ایران و منطقه دارد؟
در حال حاضر در شرکت نفت و گاز پارس بالغ بر 68 میلیارد دلار پروژه در حال اجرا است که این رقم در تاریخ توسعه صنعتی کشور بی سابقه است.
بودجه سالانه این شرکت حدود ۲۲ میلیارد دلار است که با بهره برداری از هریک از فازهای پارس جنوبی تولید ناخالص ملی داخلی را به میزان یک درصد افزایش می دهد. بررسی مقیاس این اعداد نشان می دهد که هیچ یک از حوزه های اقتصادی کشور از چنین تاثیری بر اقتصاد ملی برخوردار نیستند. به همین جهت انجام هر گونه سرمایه گذاری و چشم انداز آینده درپارس جنوبی به ویژه با ملاحظه سطوح تقاضا و روند قیمت های جهانی انرژی به خوبی نمایان می شود.
ارزیابی های ما نشان می دهد که در سال های 1392 و 1393 با بهره برداری از 29 فاز استاندارد توسعه(معادل 24 فاز اسمی) در میدان مشترک پارس جنوبی، میزان ثروت آفرینی پارس جنوبی به سرعت افزایش یافته به گونه ای که افزایش تولید ناخالص داخلی کشور از این میدان حداقل به میزان 110 میلیارد دلار در سال (با نرخ 50 دلاری برای معادل هر بشکه نفت خام) و به احتمال زیاد بیش از 220 میلیارد دلار در سال( با نرخ هر بشکه 100 دلار) خواهد بود.
با راه اندازی کامل طرح های پارس جنوبی چه دستاوردهایی به مجموع ظرفیت های علمی و تجربی و توان دانشی صنعت نفت ایران اضافه خواهد شد؟
گرچه تکنولوژی های موجود در صنعت نفت نظیر مراحل مهندسی و انجام عملیات در حوزه فراساحل به خصوص در زمینه حفاری و بهره برداری در دریا اندکی دشوار و پیچیده تر از خشکی است، اما تجارب ما در این میدان نشان داده است که منحنی دانش اندوزی مبتنی بر خلق فناوری در میان شرکت های فعال در این حوزه عملیاتی رشد چشمگیری داشته و اهداف مورد نظر صنعت نفت ایران را به میزان زیادی محقق نموده است. درعین حال با انجام تحقیقات گسترده و بر اساس یک نقشه راه و سرمایه گذاری کافی می توان سطح بالاتری از دانش فنی، تجربه، توانمندی و فناوری مورد نیاز در دریا را به دست آورد. پیمانکاران و جوانان ایرانی تا کنون نشان داده اند که توانا هستند و می توانند با روحیه خوب و خودباوری و عملکرد خلاقانه و راه های میانبر، دستیابی به این اهداف راقطعا امکان پذیر نمایند.
در بخش طراحی و ساخت پالایشگاه های گازی وتاسیسات خشکی، توانمندی ها، ظرفیت ها و قابلیت های شرکت های ایرانی مشابه شرکت های خارجی بخش قطر است و تفاوت چندانی وجود ندارد. پیمانکاران ایرانی در این بخش پیشرفت های خیلی خوبی کرده و نوآوری های ارزشمندی داشته اند.
در زمینه فناوریهایی نظیر ساخت جکتر و سکو توانسته‌اند بسیاری از روش های استاندارد و روزآمد را به دست آورند و اجرایی کنند. امیدواریم شرکت های ایرانی در این حوزه‌ها نیز ورود ‌کنند و سلطه و انحصار سلطه گران را شکسته و کالاها و خدماتی ارزان تر و با کیفیت به بازارهای تولید و طرح های توسعه ارایه دهند.
با توجه به برگزاری هجدهمین نمایشگاه بین المللی نفت تهران و حضور شرکت های داخلی و خارجی، ضمن ارزیابی آثار مطلوب برپایی این رویداد سالانه در ایران، آیا پارس جنوبی راهبرد مشخصی برای توسعه همکاری های بین المللی دارد؟ پارس جنوبی در چه بخش هایی از مشارکت کمپانی های خارجی استقبال می کند؟
ایران حدود 10 درصد ذخایر اثبات شده نفت جهان و همچنین حدود 17 درصد از ذخایر گاز جهان را دارد. کشورمان با تولید روزانه حدود 4 میلیون بشکه نفت و سالانه 120 میلیارد متر مکعب گاز، به ترتیب 4 و 5 درصد از تولید نفت و گاز جهان را به عهده دارد. موقعیت ایران به ویژه در بخش گازاهمیت لیشتری دارد زیرا از یک سو گاز در راهبرد امنیت انرژی مصرف کنندگان آسیایی جایگاه ویژهای یافته و از دیگر سو، ایران دومین منابع گاز جهان و از موقعیت جغرافیایی برتر در منطقه غرب آسیا برخوردار است.
در همین راستا، سند چشم انداز ۲۹ ساله جمهوری اسلامی، جهت گیری کلان کشور در ۲ دهه آینده را در مسیر توسعه مبتنی بر تعامل سازنده با جهان معین کرده است. در این میان، انرژی و امنیت آن یکی از مهم ترین محمل های پیوند ایران با اقتصادها، بازارها و کشورهای در حال توسعه به ویژه در آسیا و اروپا و به طور کلی با جهان است و کمک بسیار موثری به تحقق الزامات سند چشم انداز وتوسعه کشور می کند.
بنابراین برپایی گردهمایی ها و به خصوص نمایشگاه های تخصصی بین المللی، یکی از راهکارهای موثر برای تامین کنندگان کالا و خدمات است.برگزاری نمایشگاه بین المللی نفت و گاز نیزاز یک سوبا توجه به حضور فعال شرکت های مختلف خارجی، جایگاه استراتژیک جمهوری اسلامی ایران و کمرنگ شدن هرچه بیشتر سیاست های تحریمی را نشان می دهد و از سوی دیگر، حضور فعال شرکت های ایرانی نشانگر توان بسیار بالای سازندگان ایرانی و بی نیازی ما در مورد بسیاری از کالاهای خارجی مورد استفاده در صنعت نفت و گاز است.
شرکت نفت و گاز پارس نیزبا توجه به تعهدات خود در زمینه تولید صیانتی هرچه بیشتر و سریعتر از میدان گازی پارس جنوبی و به خصوص تامین بخشی ازگاز سوخت کشور، ضمن تمرکز براستفاده از توان بالای سازندگان داخلی به ویژه در سالی که توسط مقام معظم رهبری سال حماسه اقتصادی نامگذاری شده، از مشارکت شرکت های خارجی به خصوص در بخش های مختلف زنجیره بالا دستی و در تامین برخی کالاها و تجهیزات، دکل های حفاری و تجهیزات درون چاهی استقبال کرده و زمینه را برای انجام مشارکت های اقتصادی دو یا چند جانبه میان شرکت های دولتی و خصوصی ایرانی بین المللی در پارس جنوبی فراهم می کند.