قدم‌هایتان شل می‌شود، احساس می‌کنید عضلاتتان را می‌کشند، دل درد می‌گیرید و سرگیجه. این‌ها عوارضی است که ممکن است یک روز گرم تابستان سراغ هرکسی بیاید. تا اینجایش خطری متوجه تان نیست، گرمازده شده‌اید.

گرمازدگی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های فصل گرما است و البته می‌تواند یکی از خطرناک‌ترین آنها هم باشد. علائمی که گفته شد، در گرمازدگی خفیف سراغتان می‌آید، اما اگر کسی به نوع شدید این بیماری مبتلا شود، ممکن است قلبش آسیب ببیند، دچار شوک مغزی شود و حتی جانش را از دست بدهد.
اگر بخواهیم علمی تعریف کنیم، زمانی که یک فرد بیش از حد معمول در معرض گرما قرار بگیرد، رگ‌های نزدیک به سطح پوستش گشادتر می‌شوند و به دلیل گرمای زیاد، آب و املاح بیشتری را از بدن خارج می‌کنند. به زبان ساده هم گرمازدگی وقتی است که فرد بیشتر از حد معمول عرق می‌کند و آب بدنش کم می‌شود. همانطور که گفته شد نوع خفیف این بیماری شایع و زود درمان است، اما نوع شدید آن ممکن است دوره درمانش طولانی‌تر باشد و آسیب‌های جدی‌تر به قلب و مغز بیمار بزند، بنابراین باید گرمازدگی را جدی گرفت، آنقدر جدی که در روزهای گرم لازم است کمی هندوانه یا شربت آبلیمو بخوریم.
گرمازدگی لعنتی!
گرمازدگی در زبان پزشکی بیماری‌ای است که در آن سیستم تنظیم کننده دمای بدن، به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در هوای گرم یا تولید بیش از حد گرما در بدن یا وجود هر دو حالت، از کار می‌افتد.
در این حالت بدن قادر نیست گرمای اضافه خود را دفع کند، در نتیجه دمای بدن تا حدی بالا می‌رود که می‌تواند به اندام‌های اصلی آسیب بزند.
این بیماری دو نوع کلاسیک و فعالیتی دارد که نوع اول بیشتر در سنین بالا و در بیماران قلبی عروقی، بیماری‌های مزمن، بیماری‌های روانی، معلولان، افراد چاق، افرادی که به هر دلیل دچار کاهش آب بدن شده اند، افراد الکلی و استفاده‌کنندگان از بعضی داروها (آرامبخش و خواب‌آور، آنتی کولینرژیک، آنتی هیستامین و داورهای مدر) پس از چند روز تماس با هوای گرم که امکان تهویه مناسب محیط هم نباشد اتفاق می‌افتد.
اما نوع دوم در افرادی با سن پایین‌تر و به دنبال فعالیت‌ها و ورزش‌های سنگین در آب و هوای گرم و در شرایط کمبود آب بدن اتفاق می‌افتد.
کسی که گرمازده شده، اغلب خسته و گیج می‌شود و ممکن است دچار سردرد، گرفتگی عضلات، پوست خشک و داغ، تهوع یا استفراغ، سنکوپ، تشنج، اختلالات ریتم قلب، اختلال تکلم، افت فشار خون، رنگ‌پریدگی، نبض ضعیف، هذیان، کاهش حجم ادرار و در موارد پیشرفته از دست دادن هوشیاری شود که در این موارد می‌تواند کشنده هم باشد.
در مراحل پیشرفته و تشخیص داده نشده گرمازدگی، این بیماری در نهایت باعث نارسایی کلیه، مشکلات تنفسی، عوارض مغزی، عوارض قلبی - عروقی، شوک و اختلالات انعقادی، عوارض کبدی و گوارشی و اختلالات الکترولیتی و مرگ و میر می‌شود.
چکار کنیم؟
شاه بیت کمک به افراد گرمازده، بردن بیمار به جای خنک و دادن مایعات مفید به اوست. البته این کارها بیشتر در نوع خفیف جواب می‌دهد، چرا که اگر سعی کنید به فردی که به دلیل گرمازدگی بیهوش شده، مایعات بدهید، ممکن است بیمار دچار خفگی شود.
در نوع خفیف گرمازدگی، باید قبل از هر چیز فرد را به مکان خنک منتقل کنید، به او مایعات خنک بدهید و سعی کنید دمای بدنش را پایین بیاورید. ساده‌ترین راه برای این کار، خیس کردن یک حوله یا پارچه خیس و مالیدن آن به پیشانی، گردن و بدن بیمار است. در حالتی که فرد گرمازده دچار گرفتگی در عضلات شدن، خنک کردن عضلات با همین روش و ماساژ دادن هم می‌تواند جواب دهد. حالا شما با بیماری روبه‌رو هستید که کمی سرحال‌تر است، اما آب و املاح بدنش را از دست داده. اگر به پودر او آر اس دسترسی داشتید که محلول کردن این پودر و نوشیدن آن بهترین راه است. اما در غیر این صورت می‌توانید یک قاشق آبلیمو و کمی نمک به یک لیوان آب اضافه کنید و به او بنوشانید. ماندن در محیط خنک، دوش آب سرد و بقیه راه‌های خنک ماندن هم فراموش نکنید.
اما کمک به گرمازده متوسط یا شدید کمی جدی‌تر است. ممکن است در این شرایط مجبور شوید از کپسول اکسیژن یا تنفس مصنوعی هم استفاده کنید. در بیشتر این مواقع لازم است با اورژانس هم تماس بگیرید، اما قبل از آن باید همه اقدام‌ها پیش گفته را انجام دهید، علاوه بر آن اگر لازم بود به بیمار تنفس مصنوعی بدهید، او را بخوابانید، پاهایش را در ارتفاع بالاتری از بدنش قرار دهید و مرتب دمای بدنش را اندازه بگیرید. تا زمانی که دمای بدن بیمار به حالت عادی بازگردد. البته باید مراقب باشید اگر بیمار را در وان یا آب خنک قرار می‌دهید، این کار را فقط باید تا زمانی ادامه دهید که دمای بدن او به ۳۹ درجه و نیم برسد. هیچ وقت هم سعی نکنید به گرمازده بیهوش مایعات بنوشانید یا قرص تب بر به او بدهید.
بخور و نمیر!
جلوگیری از گرمازدگی همانقدر ساده است که این بیماری می‌تواند خطرناک باشد. به سادگی خوردن یک شربت آبلیمو، یک قاچ هندوانه یا یک جرعه آب خنک.
اول اینکه تا جایی که می‌توانید- مخصوصا سالمندان و کودکان ـ در ساعات جهنمی (۱۱تا ۱۶) زیر تابش مستقیم نور آفتاب قرار نگیرید. اگر قرار گرفتید، مخصوصا زمانی که به سفر رفته‌اید یا محیط‌تان را عوض کرده‌اید، منتظر نمانید تشنه شوید، مرتب آب یا مایعات خنک بنوشید. تمام راه‌هایی هم که در ادامه و برای درمان پیشنهاد می‌شود، می‌توانید برای پیشگیری از گرمازدگی استفاده کنید.
مثلا سکنجبین را فراموش نکنید و اگر گیرتان می‌آید کمی هم درآن خیار رنده کنید تا سلامتتان را بیمه کنید. بعدی شربت عناب است، همه دانایان طب سنتی اجماع دارند که شربت عناب جوشانده با کمی شکر، یکی از بهترین درمان‌های گرمازدگی است.
اگر شربت عناب گیرتان نیامد، لیوان یک خاکشیر یا شربت آبلیمو بنوشید. شربت سفارش شده دیگر، به لیمو و تخم شربت است. آب هندوانه یا خود هندوانه هم توصیه شده است. اگر هیچ کدام از این‌ها هم نبود، سراغ گلاب بروید، گلاب را یخ بنوشید. اگر بعد از خوردن گلاب خالص هم حالت تهوع گرفتید و بالا آوردید، نترسید، درونتان خنک شده و صفرایتان را دفع کرده‌اید.