کتاب بخوانید؛ مجانی سوار شوید
نگار حسینی
به نظر می‌رسد در نقاط مختلف دنیا سیاست‌هایی برای تشویق شهروندان به مطالعه انجام می‌شود. از قرار دادن کتاب در وسایل حمل‌و‌نقل عمومی تا چیزی که به‌تازگی در رومانی باب شده است:

جایزه سفر درون‌شهری مجانی بابت کتاب خواندن در وسایل نقلیه عمومی. در شهر کلوج ناپوکا، در شمال غربی رومانی، شهروندانی که در وسایل حمل‌و‌نقل عمومی مطالعه می‌کنند می‌توانند سفر درون‌شهری خود را مجانی انجام دهند. این جایزه‌ای است که شهرداری این شهر برای شهروندان کتابخوان در نظر گرفته است.

این حرکت شهرداری کلوج ناپوکا در حالی است که شهروندان رومانیایی در جدول‌های بیشترین سرانه مطالعه جایگاه درخور اعتنایی نداشته‌اند. ماجرای چنین ابتکاری از «ویکتور میرون» آغاز شد؛ یک شهروند رومانیایی عاشق مطالعه. اینکه شهروندانی که در طول سفر با وسایل نقلیه عمومی در حال مطالعه کتاب باشند می‌توانند کرایه مسیر را نپردازند. در واقع افرادی که در حال خواندن کتاب دیده می‌شوند، سفر درون‌شهری مجانی جایزه می‌گیرند. ویکتور میرون، مبتکر این طرح می‌گوید که دلش می‌خواسته به نحوی در مردمی که با وسایل نقلیه عمومی در داخل خیابان‌های شهر تردد می‌کنند، اشتیاق مطالعه ایجاد کند. او این پیشنهاد را به شهردار شهر، امیل موک داده و پس از آن با دنبال‌کننده‌هایش در فیس بوک در میان گذاشته است.

این پیشنهاد با استقبال گرمی مواجه شد آنچنان که بعد از یک سال امکان اجرایی شدن یافت. ویکتور میرون معتقد است به جای اینکه افرادی که کتاب نمی‌خوانند را نقد کنیم بهتر است به افرادی که کتاب می‌خوانند جایزه بدهیم. این اما تنها برنامه‌ای نبود که میرون برای تشویق هرچه بیشتر شهروندان به کتابخوانی پایه‌گذاری کرد. کمپین دیگری نیز در کار بود. میرون از دنبال‌کننده‌هایش در فیس بوک خواست که در وسایل حمل‌و‌نقل عمومی با کتابی که در حال خواندن آن هستند، عکس بگیرند و به جای عکس پروفایل در فیس بوک استفاده کنند. او به علاوه گفته است که در گام بعدی از مارک زاکربرگ خواهد خواست چنین عکسی بگیرد و به جای عکس پروفایلش در فیس‌بوک بگذارد.عام‌ترین تعریف از سرانه مطالعه، میانگین مدت زمان مطالعه یک نفر در یک شبانه‌روز است اما لزوما همیشه این تعریف صادق نیست و می‌توان به جای مدت زمان از تعداد کتاب‌های خوانده شده یا تعداد صفحات خوانده شده در طول روز نیز برای تعریف سرانه مطالعه استفاده کرد.

در ساده‌ترین حالت می‌توان میزان مطالعه همه افراد یک جامعه را با هم جمع و بر تعداد افراد آن جامعه و تعداد روزهای در نظر گرفته‌شده تقسیم کرد. برای اندازه‌گیری، متوسط مطالعه را در یک جامعه آماری محاسبه کرده و به تمام جامعه تعمیم می‌دهند. البته عوامل دیگری نیز همچون تیراژ کتاب‌ها بر اندازه‌گیری سرانه مطالعه اثر دارد. گفته می‌شود پایین بودن سرانه مطالعه بر تولیدات فرهنگی و نویسندگان نیز به‌صورت عرضه و تقاضا اثر می‌گذارد.به نظر می‌رسد استقبال از ایده ویکتور میرون و در پیش گرفتن چنین سیاست‌هایی توسط شهرداری شهر کلوج ناپوکا به دلیل پایین بودن سرانه مطالعه در رومانی است. پایین بودن سرانه مطالعه البته موضوعی است که در بسیاری از کشورهای جهان مورد توجه است و دولت‌ها در مورد آن نگران هستند. جدولی که بر اساس نتایج تحقیق موسسه شاخص‌های جهانی فرهنگ در سال ۲۰۱۴ منتشر شد نشان می‌داد که شهروندان هندی بیش از دیگر کشورهای دنیا مطالعه می‌کنند.

این تحقیق با استفاده از جامعه آماری حاصل از ۱۶۰۰ شهروند از ۳۰ کشور دنیا انجام شد. نتایج این تحقیق اندکی شگفت‌آور بود. در حالی که تصور عمومی بر آن است که مردم شمال اروپا بیش از دیگر نقاط دنیا مطالعه می کنند، بررسی‌ها نشان داد که شهروندان آسیایی بالاترین جایگاه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. هندی‌ها بیش از ۱۰ ساعت در هفته مطالعه می‌کنند. پس از این کشور شهروندان تایلند، چین و فیلیپین ایستاده‌اند.

جامعه آماری این تحقیق را البته نمی‌توان به همه جهان بسط داد و با توجه به اینکه داده‌ها بر اساس پرسش از افراد به دست آمده‌اند، ممکن است تا حدودی خطا داشته باشد.اما نتایج تحقیق‌های مختلف می‌تواند با هم متفاوت باشد. تحقیق دیگری در این زمینه نشان می‌دهد که کشورهای اسکاندیناوی و اساسا اروپایی به لحاظ سرانه مطالعه به نسبت دیگر مناطق دنیا وضعیت بهتری دارند. در این تحقیق، شهروندان فنلاند با ۴۴ دقیقه مطالعه در روز در صدر ایستاده‌اند. بلافاصله بعد از این کشور، استونیایی‌ها با ۳۶ دقیقه مطالعه در روز ایستاده‌اند. آلمان‌ها، هلندی‌ها، نروژی‌ها، سوئدی‌ها، لتونیایی‌ها، لهستانی‌ها، بلژیکی‌ها، لیتوانیایی‌ها، اسلوونیایی‌ها، انگلیسی‌ها، فرانسوی‌ها، استرالیایی‌ها، ژاپنی‌ها، ایتالیایی‌ها و بلغارستانی‌ها در این لیست در جایگاه با‌‌مطالعه‌ترین شهروندان دنیا قرار گرفته‌اند. در ایران آمارهای متعددی گفته می‌شود و اندازه‌های اعلام شده از ۲ دقیقه تا ۷۶ دقیقه متغیر است.