سلیقه مردم افت‌کرده‌است

لی‌لا رضایی

علی تفرشی از معدود خوانندگانی است که هم در موسیقی کلاسیک و هم در حوزه موسیقی پاپ فعالیت کرده است و با انتشار آثارش توانسته مخاطبان قابل توجهی را جلب کند. او با تکیه بر تجربه‌اش در موسیقی کلاسیک توانسته تاکنون آلبوم‌هایی پاپ-کلاسیک تولید ومنتشر کند و همچنین یکی از سمفونی‌های معروف مجید انتظامی را اجرا کرده است تا نام خود را در کارنامه هنری این آهنگساز هم ثبت کند. تفرشی اکنون عضو شورای موسیقی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی است و سال گذشته هم آلبوم «سرت خوش باد من رفتم» را منتشر و راهی بازار موسیقی کشور کرده است. از این خواننده پیشترها آلبوم‌های «دیوانه شو،‌ شمارش،‌ تو کجایی همه عشق را» منتشر شده است.خانه سبز، بوی پیراهن یوسف ( مجید انتظامی)،‌ روبان قرمز (محمد رضا علیقلی)، خاک سرخ (محمد رضا علیقلی) نیز فیلم‌هایی هستند که او خواننده آنها بوده است.آنچه می‌خوانید گفت‌وگو با علی تفرشی خواننده و آهنگساز است.

قبل از هر چیز می‌خواهم بدانم در شورای موسیقی ارشاد چه می‌کنید ؟

همانطور که می‌دانید، عضو شورای موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستم. موزیک‌هایی را که برای دریافت مجوز به این مرکز می‌رسند گوش می‌کنیم و در صورتی که صلاحیت انتشار داشته باشند، تاییدشان می‌کنیم.

معمولا کدام موسیقی‌ها را تایید می‌کنید؟

این موضوع چون یک موضوع شخصی نیست، نمی‌توانم راجع به آن صحبت کنم. اگر اجازه بدهید راجع به موضوعات دیگر حرف بزنیم.

فکر می‌کنید دلیل تمایل به انتشار تک قطعه به جای انتشار آلبوم چه می‌تواند باشد؟ حتی دیده می‌شود که خوانندگان پیشکسوت نیز به این روند روی آورده‌اند.

امروزه دوستانی که در حوزه موسیقی پاپ فعالیت می‌کنند، به هیچ وجه دنبال هویت نیستند. اصلا چیزی به نام هویت نمی‌توانند بسازند چون سواد و تحصیلات کافی ندارند. به همین جهت هم نمی‌توانند صرفا از روی تقلید به جایی برسند. کسانی هم که حرفی برای گفتن ندارند، نمی‌توانند دربازار موسیقی با دیگران به رقابت بپردازند و با بازار پیش بروند. اما این نکته را نیز یادآور شوم که اغلب کسانی که در موسیقی پاپ، پیشکسوت هستند ترجیح می‌دهند به جای اینکه گاه به گاه تک آهنگ منتشر کنند، به انتشار آلبومی مملو از قطعاتی که رویشان زحمت کشیده شده است، اقدام کنند. حتی دیگر انتشار آلبوم نیز فایده‌ای ندارد.

خواننده‌ای مثل شما چرا دست به این کار نمی‌زند؟

ببینید! من همان روزی که آلبومم منتشر شد، دیدم که کل قطعات آلبوم سر از چند سایت دانلود موسیقی در آوردند و همه مردم به جای اینکه آلبوم را تهیه کنند و بهای آن را بپردازند، آن را به‌صورت رایگان از این سایت‌ها دانلود کردند. خب وقتی خواننده‌ای مثل من می‌بیند که این همه بابت تولید و انتشار آلبومی هزینه کرده است و با هزینه شخصی آن را به بازار رسانده است، به راحتی آهنگ هایش از اینترنت دانلود می‌شود، چرا باید بعداز آن به خودش فشار بیاورد و با این همه هزینه سرسام آور، آلبوم منتشر کند که به لحاظ مالی متضرر شود؟ چرا من باید۱۰-۹ قطعه آهنگ منتشر کنم و به یکباره در بازار بریزم تا به راحتی مورد سواستفاده قرار بگیرد. مثل این است که شما به‌عنوان تولیدکننده، کالایی را تولید کنید و آن محصول را به جای اینکه از یک فضا و ویترین مناسب به دست مردم برسانید، در پیاده‌روی بازار روی زمین بریزید و دستفروشی کنید و هر کسی هم هرچه دوست داشت بردارد. واقعا چه حمایتی از موسیقی این شکلی می‌شود؟ آیا این کار توجیه اقتصادی خواهد داشت یا خیر؟ وقتی خوانندگان با این روال مواجه شوند، ترجیح می‌دهند به جای صرف این همه هزینه سنگین، اقدام به انتشار تک قطعات خود در فضای مجازی کنند. چون انتشار تک قطعه نه زمانبر است و نه سختی‌های آنچنانی دارد و دیگر اینکه به راحتی در دسترس همگان قرار می‌گیرد.

چنین روندی به بدنه اصلی اقتصاد موسیقی در ایران ضربه نمی‌زند؟

امروزه این نحوه از انتشار موسیقی امری بدیع و گسترده است که همه از آن استقبال کرده‌اند. اما صد در صد به بدنه اقتصادی صنعت موسیقی ضربه‌های جبران ناپذیری می‌زند، همان‌طور که به مقوله فرهنگی و هنری موسیقی نیز ضربه می‌زند. چرا که انتشار آلبوم به‌صورت حرفه‌ای بسیار کم شده است و در واقع آلبومی منتشر نمی‌شود و اغلب آنهایی هم که هستند، در سطحی بسیار نازل و سخیف کار تولید می‌کنند.

با این اوصاف عطای موسیقی پاپ را به‌زودی باید به لقایش ببخشیم.

متاسفانه مجبورم بگویم که به زودی همین اتفاق می‌افتد و موسیقی پاپ راه به جایی نخواهد برد. روزبه روز هم اوضاع بدتری نسبت به قبل پیدا می‌کند. چراکه هرکس به راحتی با تولید و انتشار یک آهنگ در فضای مجازی، اینترنت و ماهواره می‌تواند به شهرت سریع و زیاد دست یابد. بعداز مدتی هم به راحتی می‌تواند کنسرتی بگذارد که جمعیت بسیاری از آن استقبال می‌کنند

الان چطور؟ وضعیت موسیقی بسامان است یا خیر؟

درحقیقت درصد بسیار زیادی از موسیقی پاپ، آن چیزی که باید باشد، نیست. امروزه آنچه به اسم موسیقی پاپ به خورد مردم داده می‌شود، به جای اینکه سازنده باشد، مخرب است. وقتی درفضای مجازی به راحتی با یک قطعه می‌توان به شهرت رسید و با انتشار و پخش یک کلیپ کل ایران تو را می‌شناسند، و بعدهم ممنوع‌الکار می‌شوند و پس از مدتی از ممنوع‌الکاری در می‌آیند، چه نیازی به هزینه‌های کلان است؟ بعدهم با یک ارکستر کوچک و یک کنسرت معمولی به راحتی کسب درآمد می‌کنند.

خب چنین چیزی در واقع یک جور چرخه اقتصادی در عرصه موسیقی است و به نظر نمی‌رسد که چندان هم بدون منفعت در این حوزه باشد؟

بیشتر مخرب است تا سازنده! وقتی با یک نگاه اقتصادی با این مقوله برخورد کنیم، می‌بینیم که متاسفانه مردم ما بسیار کم توجه هستند و موسیقی خوبی انتخاب نمی‌کنند. بلکه بیشتر موج سواری می‌کنند و به‌دنبال موجی می‌روند که در جامعه است. این درحالی است که لباسی که می‌پوشند را با دقت فراوان انتخاب می‌کنند. در موسیقی همه چیز را گوش می‌دهند و اصلا به‌دنبال این نیستند که با کلام آن ارتباط برقرار کنند یا موسیقی آن را سبک و سنگین کنند! مردم به دنبال مفهوم موسیقی و کلام هستند و نه دنبال هویت آن.

راه‌حل پیشنهادی شما در این زمینه چیست؟ فکر می‌کنید بتوان موسیقی پاپ و مخاطبان موج زده آن را از این قهقرا نجات داد؟

بخش اعظم موسیقی به سلیقه مخاطبان تولید می‌شود. این درحالی است که کمترین اطلاعاتی در این زمینه ندارند. پس لازم است اطلاعات موسیقایی خود را بالا ببرند و کمی درباره موسیقی تحقیق کنند تا راجع به آن بدانند و آن را بهتر بشناسند. آن وقت متوجه می‌شوند که چه کسی دارد ادا در می‌آورد و تقلید می‌کند و چه کسی خواننده خوبی است و حس ناب خواندن دارد. این را مردم با آگاهی و علم و دانش در زمینه موسیقی می‌توانند کسب کنند. در واقع خودشان باید برای خودشان ارزش قایل شوند و به موسیقی‌ای که گوش می‌دهند، اهمیت بدهند و برای انتخابی که می‌کنند، ارزش قا‌‌یل شوند.

متاسفانه در مملکت ما موسیقی برای کسی ارزش ندارد. حتی نمی‌توان برای موسیقی در این کشور جایگاه ویژه‌ای عنوان کرد چون نه جایگاهی دارد و نه کسی به ارزش آن واقف است. من وقتی آلبوم «شبت خوش باد، من رفتم» را منتشر و به بازار موسیقی عرضه کردم، گفتم که این آخرین آلبومی است که از من منتشر خواهد شد. فعلا یک سال از تاریخ انتشار آن می‌گذرد و من نه قصد انتشار آلبوم دیگری را دارم و نه انگیزه آن را که کار جدید تولید و منتشر کنم. چون وقتی مردم فرق موسیقی خوب از بد را متوجه نیستند، حضور و عدم حضور کسانی مثل ما هیچ توفیری به حال جامعه موسیقی ندارد و نخواهد داشت.

به چه دلیل فکر می‌کنید توفیری ندارد حضور یا عدم حضور خوانندگانی چون شما؟

موسیقی باید بر گوش، روح و جسم انسان تاثیربگذارد. شنیدن موسیقی مثل دیدن یک منظره باید تاثیرگذار باشد. متاسفانه سطح سلیقه مردم به مرور افت کرده است و دیگر قابلیت تشخیص موسیقی خوب از بد را ندارند. من کنسرتهای بسیاری رفته ام که اتفاقا شلوغ و پرمخاطب نیز بوده‌اند و در این میان طرفدارانی را دیده ام که در عین حالی که به دیدن و شنیدن کنسرت خواننده محبوبشان آمده بودند، با ادای جملاتی طنز وی را مورد تمسخر قرار می‌دادند و با هم می‌خندیدند. واقعا تعجب می‌کردم که اینها علاقه مندان خواننده‌ای هستند که برای دیدن او و شنیدن کارهایش هزینه کرده و بلیت خریده‌اند، زمان گذاشته‌اند و از انرژی‌شان مایه گذاشته‌اند، اما او را مسخره می‌کنند!

از این همه تناقض حیرت می‌کنم که مردم ما بعداز این همه سال هنوز آداب کنسرت رفتن را نمی‌دانند و اصلا متوجه نیستند که برای چه به کنسرت می‌روند. می‌آیند موسیقی گوش کنند یا انرژی خود را تخلیه کنند یا صرفا وقتشان را بگذرانند؟ چه کار می‌خواهند بکنند و اصلا هدفشان از آمدن به کنسرت چیست؟ می‌بینم که در سالن کنسرت، ساندویچ می‌خورند، خوب معلوم است که اینها برای تفریح و گذران وقت به کنسرت می‌آیند. متاسفانه حتی کنسرت‌روهای ما نیز ارزشی برای موسیقی‌ای که بابت آن هزینه کرده‌اند، قائل نیستند. البته چنین چیزی بیشتر در موسیقی پاپ مشهود است و من در موسیقی سنتی و کلاسیک چنین چیزهایی را ندیده ام یا کمتر با آنها مواجه شده ام. خوشبختانه کنسرتهای کلاسیکی رفته ام که صدا از صندلی در آمده ولی از کسی در نیامده است. موسیقی و مخاطب موسیقی یعنی این!

پس لابد موسیقی پاپ چیزی کم دارد که نمی‌تواند به جذب مخاطبش منجر شود؟

بله دقیقا همین طور است. بسیاری از کنسرتهای پاپ نه نور درست و حسابی دارند و نه صدای خوبی به گوش مردم می‌رسانند.حتی صدای خواننده هم دراغلب موارد خوب نیست. هدفمان از شنیدن موسیقی چیست؟ با خود که تعارف نداریم! فقط دنبال ژست و ادا در آوردن هستیم و دنبال اینکه موسیقی‌ای دم دستی و پیش پا افتاده را به خورد مردم بدهیم.

در واقع منظورتان موسیقی مصرفی است؟

بله ومتاسفانه موسیقی مصرفی این روزها باب شده است. ولی مردم آنچه را در ذهن خود دوست دارند دنبال نمی‌کنند بلکه همین موسیقی‌های مصرفی‌ای که در طول روز منتشر می‌شود و به خوردشان داده می‌شود را دنبال می‌کنند. برایشان فرقی ندارد که خواننده چه کسی باشد و چه چیزی را بخواند. پاپ امروز موسیقی سر و صداست. نه موسیقی‌ها زیباست و نه خواننده‌ها صدای درست و حسابی و خوب دارند. صرفا یک سری اصوات را سرهم کرده‌اند.

پس زیبایی اصوات و کلام چه می‌شود؟

متاسفانه دیگر این چیزها در موسیقی اهمیت ندارند. چطور دوست داریم وقتی فیلم می‌بینیم، یک چیز با ارزش از تماشای آن یادبگیریم و یک صحنه از آن را ممکن است بارها تصور کنیم؟ فیلم که می‌بینیم در انتها یاد می‌گیریم که مثلا فلان کار را نکنیم و این تفکری بوده که پشت ذهن نویسنده آن بوده و به فیلم منتقل شده است. بعداز تماشای آن نیز برخی از پلان‌ها در خاطرت می‌ماند. کلا قرار بر این بوده که شما بعداز تماشای آن فیلم به تفکر واداشته شوی و راجع به آن فکر کنی. موسیقی هم باید همین گونه باشد و از این قاعده مستثنی نیست که متاسفانه اصلا اینگونه نیست.کسی که مولف موسیقی است، فکر می‌کند و به شما القا می‌کند. وقتی موسیقی باکلام فارسی ما می‌تواند اینقدر پرمحتوا باشد که کار این فیلم‌ها را بکند، چرا این کار را نمی‌کنیم؟ چرا اینقدر ترانه‌ها سطحی و عقب افتاده‌اند و موسیقی بی کیفیت و دم دستی شده است؟ چرا از صداهای خوب استفاده نمی‌شود و ساز دیگر نقشی در موسیقی ندارد؟ چون سرو صداها از بیان احساسات خالق موسیقی عاجزند. به همین دلیل است که می‌بینیم همه این روزها در خانه موسیقی ضبط می‌کنند و خواننده شده‌اند چون نیازی به حضور این همه ملزومات را حس نمی‌کنند. گوش دادن به موسیقی هم که دیگر خودتان بهتر می‌دانید در چه وضعیت بحرانی به سر می‌برد. اصلا این طور نیست که کسی در یک روز، بخشی را به آن اختصاص بدهد و بنشیند و لم بدهد و با فراغ بال موسیقی گوش کند بلکه بیشتر در ماشین ها، میهمانی‌ها و جاهای شلوغ موسیقی به گوش می‌رسد. آیا موسیقی همین یک مدل است و به درد همین جور مواقع می‌خورد؟

با این حساب دیگر شاهد آلبومی از شما نخواهیم بود.

مساله این است که ما موظفیم مردم را با موسیقی خوب آشنا کنیم و متاسفانه این بستر فراهم نمی‌شود. در آخر هم لازم می‌بینم بگویم که تا اطلاع ثانوی خبری از تولید و انتشار آلبوم با صدای علی تفرشی نیست مگر اینکه شرایط متفاوتی فراهم شود.