رشته‌های مهندسی؛ پر‌متقاضی اما بدون بازار کار
الهام رشیدی مهندس‌شیمی‌و‌استاد‌دانشگاه مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی عمران، مهندسی صنایع، مهندسی شیمی، مهندسی کامپیوتر، مهندسی مواد، مهندسی هوافضا، مهندسی معماری و مهندسی فناوری اطلاعات (IT) به‌عنوان پرطرفدارترین و پر‌کارترین رشته‌های حوزه مهندسی طی سال‌های اخیر هستند که به زعم بسیاری از کارشناسان آموزش عالی همچنان گرایش دانشجویان به این رشته‌ها زیاد است. امروزه عرض و طول مهندسی علاوه بر رشته‌های کلاسیک به کشاورزی و پزشکی نیز رسیده است. در عین حال مهندسی را می‌توان یکی از محورهای اصلی توسعه صنایع در کشور دانست که همواره در طول دهه‌های گذشته به آن توجه ویژه‌ای شده اما طی ۱۰ سال گذشته با پذیرش بیش از ظرفیت دانشجو در رشته‌های مهندسی، بازار کار در این رشته‌ها رشته‌ها اشباع شده است.
الهام رشیدی مهندس‌شیمی‌و‌استاد‌دانشگاه مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی عمران، مهندسی صنایع، مهندسی شیمی، مهندسی کامپیوتر، مهندسی مواد، مهندسی هوافضا، مهندسی معماری و مهندسی فناوری اطلاعات (IT) به‌عنوان پرطرفدارترین و پر‌کارترین رشته‌های حوزه مهندسی طی سال‌های اخیر هستند که به زعم بسیاری از کارشناسان آموزش عالی همچنان گرایش دانشجویان به این رشته‌ها زیاد است. امروزه عرض و طول مهندسی علاوه بر رشته‌های کلاسیک به کشاورزی و پزشکی نیز رسیده است. در عین حال مهندسی را می‌توان یکی از محورهای اصلی توسعه صنایع در کشور دانست که همواره در طول دهه‌های گذشته به آن توجه ویژه‌ای شده اما طی 10 سال گذشته با پذیرش بیش از ظرفیت دانشجو در رشته‌های مهندسی، بازار کار در این رشته‌ها رشته‌ها اشباع شده است. در سال های گذشته وقتی فردی در رشته‌ای مهندسی، فارغ‌التحصیل می‌شد سریعا جذب بازار کار می‌شد اما امروز باوجود پیشرفت‌ها و توسعه علمی کشور فارغ‌التحصیلان در این حوزه با مشکل جذب در بازار کار روبرو می‌شوند. عمده‌ترین دلیلی که می‌توان برای این مساله عنوان کرد عدم توجه به توسعه کمی و نیاز جامعه و بازار است.
متاسفانه در سال‌های گذشته تنها به توسعه کمی و جذب دانشجو توجه شده است. در حالی که اگر به شرایط کنونی فکر و نیاز بازار سنجیده می‌شد و به تربیت این همه دانشجو نیز توجه می‌شد، با این اوضاع روبه‌رو نبودیم.
اما امروز برای فردی که به یکی از رشته‌های مهندسی علاقه زیادی دارد یا می‌‌خواهد حتما بعد از فارغ‌‌التحصیلی در همان رشته تحصیلی مشغول به کار شود، انتخاب رشته دانشگاهی در حقیقت انتخاب یک بخش بسیار مهم از مسیر زندگی است که باید آگاهانه باشد. از طرفی حدود یک دهه است که کنکوری‌ها روی چند رشته خاص دست گذاشته‌اند و فهرست این رشته‌های پرطرفدار که عمدتا فنی و مهندسی هستند، ثابت مانده است.
می‌توان گفت سه عامل اصلی باعث می‌شود تا رشته‌ای در آموزش عالی پرطرفدار باشد. اولین عامل، بحث علاقه داوطلب است. عامل دوم بحث اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاه‌ها و عامل سوم نیز کاربردی بودن رشته‌ها در زندگی روزمره است که این عامل کمرنگ تر از دو عامل دیگر است.
در عین حال طبق اعلام سازمان سنجش برای آزمون سراسری سال 93، کمی بیش از یک میلیون نفر ثبت نام کرده‌اند و نسبت به سال قبل تعداد متقاضیان کاهش اندکی داشت. به گفته بسیاری از کارشناسان حوزه آموزش عالی، کنکور دیگر یک رویای بزرگ نیست چرا که طبق اعلام سازمان سنجش احتمال قبولی در کنکور سراسری سال 93 بالای 77 درصد است و این شانس در گروه‌‌های آزمایشی متعدد، متفاوت است. بنابر اعلام سازمان سنجش در گروه ریاضی و فنی شانس قبولی بیش از صد درصد است و تعداد مجازین به انتخاب رشته در گروه علوم ریاضی و فنی 191 هزار و 551 نفر بوده که ظرفیت پذیرش 254 هزار و 686 نفر برای این گروه اعلام شد.
اما برای حوزه اشتغال فارغ‌التحصیلان که بسیار اهمیت دارد، می‌توان گفت دانشگاه‌ها در دامن زدن به ادامه روند بیکاری فارغ التحصیلان نقش دارند تا جایی که به دلیل عدم برقراری ارتباط بین دانشگاه و بازار کار، نه رشته‌های مورد نیاز شناسایی شدند و نه برای عدم پذیرش در رشته‌هایی که بازار کار ندارد، اصرار شد.
از طرفی تعداد کثیری از ایرانیان که در رشته‌های مهندسی تحصیل کرده‌اند متقاضی کار در بازار کشورهای حاشیه هستند، بنابراین با توجه به وجود 4.5 میلیون دانشجوی آماده ورود به بازار کار و اینکه نسبت قابل قبولی از آنها در مقطع تحصیلات تکمیلی تحصیل می‌کنند، در کشورهای در حال توسعه بالاترین پتانسیل برای اعزام نیروی کار وجود دارد اما این دغدغه وجود دارد که چرا برنامه‌ریزی آموزش عالی و بازار کار به گونه‌ای بوده که توانمندی‌های دانش آموختگان ایرانی نادیده گرفته شود و آنها را برای دستیابی به شغل همسو با تحصیلشان راهی کشورهای حاشیه کنیم. به گفته کارشناسان آموزش عالی، شرایط فعلی جامعه ما طوری است که دانش آموختگان رشته‌های پرطرفدار مهندسی، از حقوق و درآمد بالاتری نسبت به سایر رشته‌ها برخوردار هستند و همین مساله دلیل اقبال عمومی نسبت به این رشته‌ها است. از طرفی بازار خوب اشتغال این رشته‌ها عامل مهمی در پرطرفدار بودن آنهاست که امروزه در بسیاری از رشته‌های مهندسی این عامل نقش خود را از دست داده است.
اما باید بپذیریم که نظام آموزش عالی در کشور برای موضوع هدایت تحصیلی دانشجویان به خوبی عمل نکرده است، به‌عنوان نمونه با وجود آنکه رشته‌هایی مانند مدیریت و اقتصاد در دانشگاه‌های جهان، بسیار پرطرفدار است ولی در کشور ما طرفدار چندانی ندارد و دوره آنها پایان یافته است.با کمی توجه بیشتر به رشته‌های پرطرفدار متناسب با اولویت‌های جامعه می‌بینیم که این رشته‌ها دستخوش تغییراتی شده‌اند، به‌طوری که اگر رشته‌ای در سال‌های نه چندان دور طرفدار داشت و امروز نیز همین وضعیت را دارد، اصلا به این معنی نیست که در سال‌های آینده نیز به همین میزان طرفدار داشته باشد. در واقع پیش‌بینی کارشناسان آموزش عالی بر این است رشته‌های پرطرفدار اقبال خود را به مرور زمان از دست می‌دهند، در نهایت با نگاهی به رشته‌های پرطرفدار در سال‌های گذشته می‌بینیم که عمر این رشته ها، معمولا به چند دهه هم نمی‌رسد.
به‌عنوان نمونه، در دهه گذشته رشته‌هایی همچون زبان و مدیریت متقاضی زیادی داشت که به دلیل نیاز جامعه و کمبود دانش آموختگان زبان انگلیسی و حتی مدیریت این رشته‌ها به‌عنوان پرطرفدار محسوب می‌شدند، اما هم اکنون با اشباع بازار کار این رشته‌های دانشگاهی، گرایش به سمت آموختن آنها نیز کمتر از گذشته است.
در واقع بعید نیست تا چند سال آینده نیز با توجه به بازار خاموش رشته‌های مهندسی، نامی از برخی رشته‌های فنی و مهندسی باقی نماند و با گذشت زمان، رشته‌هایی که هم‌اکنون پرطرفدار هستند، بدون اقبال بمانند.
متاسفانه در سال‌های گذشته تنها به توسعه کمی و جذب دانشجو توجه شده است. در حالی که اگر به شرایط کنونی فکر و نیاز بازار سنجیده می‌شد و به تربیت این همه دانشجو نیز توجه می‌شد، با این اوضاع روبه‌رو نبودیم.
اما امروز برای فردی که به یکی از رشته‌های مهندسی علاقه زیادی دارد یا می‌‌خواهد حتما بعد از فارغ‌‌التحصیلی در همان رشته تحصیلی مشغول به کار شود، انتخاب رشته دانشگاهی در حقیقت انتخاب یک بخش بسیار مهم از مسیر زندگی است که باید آگاهانه باشد. از طرفی حدود یک دهه است که کنکوری‌ها روی چند رشته خاص دست گذاشته‌اند و فهرست این رشته‌های پرطرفدار که عمدتا فنی و مهندسی هستند، ثابت مانده است.
می‌توان گفت سه عامل اصلی باعث می‌شود تا رشته‌ای در آموزش عالی پرطرفدار باشد. اولین عامل، بحث علاقه داوطلب است. عامل دوم بحث اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاه‌ها و عامل سوم نیز کاربردی بودن رشته‌ها در زندگی روزمره است که این عامل کمرنگ تر از دو عامل دیگر است.
در عین حال طبق اعلام سازمان سنجش برای آزمون سراسری سال 93، کمی بیش از یک میلیون نفر ثبت نام کرده‌اند و نسبت به سال قبل تعداد متقاضیان کاهش اندکی داشت. به گفته بسیاری از کارشناسان حوزه آموزش عالی، کنکور دیگر یک رویای بزرگ نیست چرا که طبق اعلام سازمان سنجش احتمال قبولی در کنکور سراسری سال 93 بالای 77 درصد است و این شانس در گروه‌‌های آزمایشی متعدد، متفاوت است. بنابر اعلام سازمان سنجش در گروه ریاضی و فنی شانس قبولی بیش از صد درصد است و تعداد مجازین به انتخاب رشته در گروه علوم ریاضی و فنی 191 هزار و 551 نفر بوده که ظرفیت پذیرش 254 هزار و 686 نفر برای این گروه اعلام شد.
اما برای حوزه اشتغال فارغ‌التحصیلان که بسیار اهمیت دارد، می‌توان گفت دانشگاه‌ها در دامن زدن به ادامه روند بیکاری فارغ التحصیلان نقش دارند تا جایی که به دلیل عدم برقراری ارتباط بین دانشگاه و بازار کار، نه رشته‌های مورد نیاز شناسایی شدند و نه برای عدم پذیرش در رشته‌هایی که بازار کار ندارد، اصرار شد.
از طرفی تعداد کثیری از ایرانیان که در رشته‌های مهندسی تحصیل کرده‌اند متقاضی کار در بازار کشورهای حاشیه هستند، بنابراین با توجه به وجود 4.5 میلیون دانشجوی آماده ورود به بازار کار و اینکه نسبت قابل قبولی از آنها در مقطع تحصیلات تکمیلی تحصیل می‌کنند، در کشورهای در حال توسعه بالاترین پتانسیل برای اعزام نیروی کار وجود دارد اما این دغدغه وجود دارد که چرا برنامه‌ریزی آموزش عالی و بازار کار به گونه‌ای بوده که توانمندی‌های دانش آموختگان ایرانی نادیده گرفته شود و آنها را برای دستیابی به شغل همسو با تحصیلشان راهی کشورهای حاشیه کنیم. به گفته کارشناسان آموزش عالی، شرایط فعلی جامعه ما طوری است که دانش آموختگان رشته‌های پرطرفدار مهندسی، از حقوق و درآمد بالاتری نسبت به سایر رشته‌ها برخوردار هستند و همین مساله دلیل اقبال عمومی نسبت به این رشته‌ها است. از طرفی بازار خوب اشتغال این رشته‌ها عامل مهمی در پرطرفدار بودن آنهاست که امروزه در بسیاری از رشته‌های مهندسی این عامل نقش خود را از دست داده است.
اما باید بپذیریم که نظام آموزش عالی در کشور برای موضوع هدایت تحصیلی دانشجویان به خوبی عمل نکرده است، به‌عنوان نمونه با وجود آنکه رشته‌هایی مانند مدیریت و اقتصاد در دانشگاه‌های جهان، بسیار پرطرفدار است ولی در کشور ما طرفدار چندانی ندارد و دوره آنها پایان یافته است.با کمی توجه بیشتر به رشته‌های پرطرفدار متناسب با اولویت‌های جامعه می‌بینیم که این رشته‌ها دستخوش تغییراتی شده‌اند، به‌طوری که اگر رشته‌ای در سال‌های نه چندان دور طرفدار داشت و امروز نیز همین وضعیت را دارد، اصلا به این معنی نیست که در سال‌های آینده نیز به همین میزان طرفدار داشته باشد. در واقع پیش‌بینی کارشناسان آموزش عالی بر این است رشته‌های پرطرفدار اقبال خود را به مرور زمان از دست می‌دهند، در نهایت با نگاهی به رشته‌های پرطرفدار در سال‌های گذشته می‌بینیم که عمر این رشته ها، معمولا به چند دهه هم نمی‌رسد.
به‌عنوان نمونه، در دهه گذشته رشته‌هایی همچون زبان و مدیریت متقاضی زیادی داشت که به دلیل نیاز جامعه و کمبود دانش آموختگان زبان انگلیسی و حتی مدیریت این رشته‌ها به‌عنوان پرطرفدار محسوب می‌شدند، اما هم اکنون با اشباع بازار کار این رشته‌های دانشگاهی، گرایش به سمت آموختن آنها نیز کمتر از گذشته است.
در واقع بعید نیست تا چند سال آینده نیز با توجه به بازار خاموش رشته‌های مهندسی، نامی از برخی رشته‌های فنی و مهندسی باقی نماند و با گذشت زمان، رشته‌هایی که هم‌اکنون پرطرفدار هستند، بدون اقبال بمانند.
ارسال نظر