آغاز یک پایان - ۴ دی ۹۳
باراک اوباما سیاست تازه‌ای را در قبال کوبا در پیش گرفته است که بر مبنای آن قرار است یخ روابط پس از 56 سال آب شود. در شرایطی در جنگ سرد این روابط به سردی گرایید و حتی تا بحران موشکی هم پیش رفت، اما اوباما هفته جاری اعلام کرد که قصد دارد رابطه خود را با این کشور کمونیستی بهبود ببخشد. این موضوع تاکنون مورد بحث بسیاری در آمریکا واقع شده است و برخی آن را کژکاری در سیاست خارجی اوباما می‌دانند، اما اوباما گفته است که قصد دارد با ارتباط گرفتن با این کشور روی جوانان این کشور تاثیرگذار باشد و نسل بعدی را برای یک رابطه همه‌جانبه آماده کند.اوباما بعد از آزادی «آلن گراس» از زندان‌های کوبا اعلام کرد که ما در حال پایان دادن به رویکرد تاریخ گذشته با کوبا هستیم، در دهه‌های گذشته از دموکراسی و حقوق بشر در کوبا حمایت کردیم و حالا دوران جدیدی از روابط با کوبا را آغاز خواهیم کرد. رئیس‌جمهور آمریکا تحریم‌ها و سیاست انزوای کوبا را امری بدون ثمر و شکست خورده عنوان کرد که باید تغییر یابد. وی همچنین اعلام کرد که امروز، آمریکا روابط خود را با مردم کوبا تغییر می‌دهد و این چشمگیرترین تغییرات در سیاست آمریکا در بیش از پنجاه سال اخیر به شمار می‌آید. او گفت: ما به سیاست‌هایی که ده‌ها سال مانع از تامین منافع ما شده بودند پایان می‌دهیم و در عوض، روابط خود را با کوبا عادی می‌کنیم. در این تغییرات، ما می‌خواهیم فرصت‌های بیشتری را برای مردم آمریکا و کوبا فراهم کنیم و فصلی جدید برای دو مردم دو کشور قاره آمریکا باز کنیم». در این مقاله قصد داریم به چرایی این تغییر رویکرد آمریکا بعد از 5 دهه اشاره کنیم. به این منظور در ابتدا باید تاریخ روابط دو کشور را بررسی کنیم.
تاریخ روابط کوبا و آمریکا
اگر بخواهیم رابطه دو کشور را بررسی کنیم نباید از یاد ببریم که تخاصم دو کشور در اوج جنگ سرد آغاز شد؛ زیرا کوبا در جمع کشورهای بلوک شرق به رهبری شوروی قرار داشت و دو بلوک در دشمنی با یکدیگر هم قسم شده بودند. واشنگتن در ژانویه سال 1961 روابط دیپلماتیک با هاوانا (پایتخت کوبا) را پس از نزدیک شدن انقلابیون هوادار «فیدل کاسترو» رهبر وقت کوبا، به اتحادیه جماهیر شوروی قطع کرد و پس از آن بود که هاوانا نیز دستور به توقیف دارایی‌‌های آمریکا در خاک این کشور داد. در آوریل همان سال تلاش برای پیاده کردن تبعیدی‌های کوبایی تحت حمایت آمریکا در خلیج خوک‌ها با شکست رو‌به‌رو شد.در ماه فوریه سال 1962 «جان اف‌کندی» رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، برای اولین بار تحریم‌های تجاری علیه کوبا در نظر گرفت. در اکتبر همان سال، در پی استقرار موشک‌‌های هسته‌ای شوروی در کوبا، بحرانی بزرگ بین آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی به نام «بحران موشکی کوبا» به وجود آمد. بحرانی که گفته می‌شد دنیا را در آستانه یک جنگ هسته‌ای تمام عیار قرار خواهد داد.
در سال ۱۹۶۶ کنگره آمریکا قانونی را تصویب کرد که به کوبایی‌هایی که غیرقانونی به آمریکا مهاجرت کرده بودند حق پناهندگی و مجوز کار کردن در خاک آمریکا را بدهد. در سال ۱۹۷۷ دفتر حافظ منافع آمریکا در هاوانا در دوران ریاست‌جمهوری «جیمی کارتر» افتتاح شد. کارتر سعی کرد تحریم‌‌ها را علیه کوبا کاهش دهد.با فروپاشی شوروی، فرو ریختن دیوار برلین و به تبع آن پایان جنگ سرد در سال ۱۹۹۱ روابط دو کشور هم چنان به شکل دو دشمن قدیمی باقی ماند. در سال ۱۹۹۵ توافقنامه‌هایی در زمینه مهاجرت بین کوبا و آمریکا امضا شد. در سال ۱۹۹۶ تحریم‌های کوبا با قانون هلمز-برتون گسترش یافت. سال ۲۰۰۱ نیز «جرج دبلیو بوش» رئیس‌جمهوری سابق آمریکا با محدود کردن سفر به کوبا و انتقال پول به این کشور تحریم‌ها را علیه کوبا تقویت کرد. این در شرایطی است که در سال ۲۰۰۴، کوبا در اقدامی تلافی‌جویانه اعلام کرد که دیگر در روابط اقتصادی خود از دلار استفاده نخواهد کرد.
اما نشانه‌های بهبود روابط دو کشور را باید بعد از سال 2008 جست‌وجو کنیم. زمانی که باراک اوباما، آمریکا را از دست بازها تحویل گرفت و سعی کرد که روابط خارجی ایالات‌متحده را دگرگون کند. آنچنان که شعار وی در زمان تبلیغات ریاست‌جمهوری بر «تغییر» استوار بود، سیاست‌های خارجی ایالات‌متحده نیز زیر بار این تئوری رفت. در این سال اما کشورهای آمریکای لاتین که سران آنها در نشستی گردهم آمده بودند، لغو تحریم علیه کوبا را خواستار شدند.
در سال ۲۰۰۹ «باراک اوباما» تنها یک سال بعد از روی کار آمدن به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا، همه محدودیت‌ها را در مورد سفر کوبایی- آمریکایی‌ها را به کوبا و فرستادن پول از سوی این افراد را به این جزیره لغو کرد. در نشست سران کشورهای آمریکایی، او گفت می‌خواهد «روابط آمریکا و کوبا را در مسیر جدیدی قرار دهد». نمایندگان آمریکایی و کوبایی ماه آوریل همان سال گفت‌وگوهایی غیررسمی را به منظور تلاش برای از سرگیری گفت‌وگو بین دو کشور آغاز کردند.
واشنگتن در ماه مه ‌از سرگیری گفت‌وگوها در باره مهاجرت را که از سال 2003 به حال تعلیق در آمده بود، پیشنهاد کرد و کوبا با آن موافقت کرد. اگرچه نشانه‌هایی از بهبود رابطه پدیدار شده بود؛ اما سوم دسامبر، «آلن گراس» پیمانکار وزارت امور خارجه آمریکا، به اتهام جاسوسی در کوبا بازداشت شد. در سال 2011 آلن گراس به جرم وارد کردن تجهیزات دریافت و پخش ماهواره‌‌ای ممنوعه به این جزیره کمونیستی به 15 سال زندان محکوم شد. در مقابل کاخ سفید از کوبا خواست او را فورا آزاد کند که این خواسته مورد مخالفت کوبا واقع شد و گراس تا سال 2014 در زندان باقی ماند. در سال 2012 پاپ بندیکت شانزدهم در سفر به هاوانا با اشاره به تحریم‌‌های آمریکا علیه کوبا، تدابیر اقتصادی محدودکننده را که از خارج به کوبا تحمیل شده بود محکوم کرد. اما در سال 2013 «باراک اوباما» و «رائول کاسترو» رهبر فعلی کوبا در مراسم خاکسپاری «نلسون ماندلا» در سووتو (آفریقای جنوبی) با یکدیگر دست دادند و امیدها برای از سرگیری رابطه دو کشور افزایش یافت.
در سال ۲۰۱۴ تلاش‌ها برای تجدیدنظر در روابط دو کشور افزایش یافت. در نهم ژانویه کوبا و آمریکا دوباره گفت‌وگو درباره سیاست مهاجرت را از سرگرفتند. «سی‌می» رئیس اتاق بازرگانی آمریکا، به مقامات هاوانا گفت زمان گشودن فصلی جدید بین دو کشور فرا رسیده است. در ۱۷ اکتبر «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا، از کوبا برای کمک به مبارزه بین‌المللی با ویروس ابولا تشکر کرد. فیدل‌کاسترو نیز همکاری در این زمینه را به واشنگتن پیشنهاد داد. در سوم دسامبر همان سال واشنگتن ذوب شدن یخ روابط با کوبا را به آزادی گراس منوط کرد. موردی که در نهایت در هفته گذشته به‌وقوع پیوست و کوه یخی روابط بین دو کشور در حال ذوب شدن است. پرسشی که اینجا می-توان مطرح کرد این است: آیا دشمنان ارتباط بین دو کشور مانع این اتفاق خواهند شد یا اینکه خیابان‌های کوبا دوباره به رنگ اتومبیل‌های آمریکایی در خواهد آمد و مک‌دونالد شعبه‌ای تازه در هاوانا باز خواهد کرد؟