اصفهان؛ دچار بی نظمی افسار گسیخته‌

علیرضا پویانسب - اصفهان، نصف جهان شهری بزرگ، مهم و ارزشمند در طول تاریخ ایران؛ شهری بر هامون نهاده که امروز به عنوان میراثی گران بها در جهان مطرح است. اصفهان را به موزه ای هنری، تاریخی و طبیعی تشبیه می کنند که بازدید از آن آرزوی گردشگران فرهنگ دوست در سراسر جهان است.

اصفهان امروز می تواند به واسطه داشتن گنجینه هایی با این عظمت به عنوان مرکز اقتصادی و ارز آور مهم ایران و حتی قطب توسعه اقتصادی منطقه به شمار آید. یادگارهای پیشینیان ما در این نقطه از کشورمان حاصل موجودیت تاریخی و فرهنگی است که سال ها پیش مردمانی خلاق ایجاد کرده اند. اما امروز اصفهان حالش خوب نیست، اصلاً مثل اینکه درون و بطن اصفهان با آنچه در پوسته و ظاهر عنوان می شود تفاوتی دارد از زمین تا آسمان. یعنی در واقع توسعه این شهر که صدها سال همانند نگینی بر تارک کشور ایران و جهان می درخشید در دوران معاصر ناپایدار شده و امروز مشکلاتی نه کوچک، بلکه عظیم را ایجاد کرده است، تا جایی که پیروز حناچی دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری با اشاره به گزارش سال ۱۹۶۷ میلادی یونسکو درباره اصفهان گفت: در گزارشی که پیش از تدوین طرح جامع اصفهان نگاشته شده بود، قطارهای شهری اصفهان، دانشگاه‌های اصفهان و تمام تأسیسات زیربنایی این شهر مکان‌یابی و عنوان شده پس نباید تراکم در این شهر بالا برود و یا صنایع در آن مستقر شود و حتی از این اطلاعات بعدها در طرح جامع استفاده شده است. او ادامه می دهد، امروز اصفهان از شرایطی رنج می‌برد که ناشی از انباشت صنایع حاضر در این کلان‌شهر است. صنایعی که ناشی از دوره‌های رقابت صنعتی شدن اصفهان است و هرکجا صنعتی در کشور شکل می‌گرفت ناچار باید در اصفهان نیز نمونه‌ای مستقر می‌شد، این در حالی است که صنعتی بودن، خصیصه اول شهر اصفهان نبوده است.

دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری با اشاره به گفته استاندار اصفهان با این عنوان که "هرکس بخواهد صنایع را از اصفهان ببرد آماده‌ایم به او تحویل دهیم" افزود: باید از نقاط ضعف در اصفهان جلوگیری کنیم و بدانیم حل مشکل اصفهان در محدوده قانونی این شهر امکان‌پذیر نیست.حناچی ادامه داد: لایحه منابع مالی توسعه پایدار شهرها را به مجلس شورای اسلامی ارائه داده‌ایم که در صورت تصویب می‌تواند زیرساخت‌های توسعه پایدار کشور را تغییر و بهبود دهد. در این لایحه آمده است که برای حل مشکل شهرهایی همچون اصفهان باید نگاه ها سیستماتیک و حوزه‌ای باشد و نگاه‌های نقطه‌ای پاسخ‌گو نخواهد بود. وی خاطرنشان کرد: توجه به حمل و نقل یکی از الزامات توسعه پایدار شهر اصفهان است و در کنار این مهم باید لایه اقتصادی نیز مورد توجه قرار گیرد. وی در ادامه می گوید: "هرکسی کو دور ماند از اصل خویش/ بازجوید روزگار وصل خویش" اصفهانی که از اصل خود دور مانده است باید به اصل خود بازگردد. اصفهان شهری با قدمت پیش از اسلام با دو هسته اولیه است که با پیشرفت این دو هسته در دوره سلجوقیه تشکیل شده و قرابتی با زاینده‌رود نداشته است و حتی توسعه‌ای به سمت این رود در افق آن مد نظر نبوده است.

حناچی ادامه داد: به نظر می‌رسد معماران قدیم بهتر از معماران و شهرسازان امروز عمل می‌کرده‌اند و در دورانی که نه نفت داشتیم و نه امکانات و حمل و نقل و ابزار پیشرفته امروز را، آب انبارهایی داشتیم که در گرمای ۵۰ درجه بدون هیچ مصرف انرژی آب سرد به مردم هدیه می‌دادند و این مفهموم بارز دوستی با طبیعت بوده و هست. این صحبت ها فقط به اینجا ختم نمی شود بلکه رسول زرگرپور به عنوان مدیر ارشد استان درخواست کرده که صنایع اصفهان را با یک شاخه گل تحویل هر استانداری که بخواهد می کند. استاندار اصفهان می گوید: به استانداران دیگر استان‌ها اعلام می‌کنم که صنایع استان اصفهان را با یک شاخه گل تحویل شما می‌دهم؛ زیرا صنعت برای اصفهان نه تنها نعمتی نداشته، بلکه نقمت آور بوده است.معتقدم کارشناسان و دوستداران در مورد چالش‌ها نباید فقط صورت مسئله را مطرح کنند بلکه باید گریه و زاری را تمام، و با قدرت و قوت به ارائه راه حل و انجام آن بپردازند. وی با اشاره به رویکردهای متعدد استانداری اصفهان در قبال معضلات استان افزود: در سال‌های گذشته دو رویکرد برای مشکلات ارائه می‌شد اول اینکه عده‌ای دلسوز و امیدوار که برای حل مسائل فقط طرح مسئله می‌کردند و دوم گروهی بودند که ندای نابودی سر می‌دادند و هر روز برای اصفهان مراسم ختم می‌گرفتند.

اما شهردار اصفهان پا را فراتر گذاشته و مدت ها است از بیماری و یا سندرمی در اصفهان صحبت به میان می آورد که موجب گسترش بی حدو حصر این شهر شده است. مهدی جمالی نژاد می گوید: چرا باید نیمی از جمعیت استان در کلان‌شهر اصفهان سکونت داشته باشند؟ علت خالی از سکنه شدن بسیاری از شهر‌های خوش آب و هوای شرق، غرب و جنوب اصفهان را کجا باید جست‌وجو کنیم؟ وی ادامه داد: تا پیش از سال ۱۳۰۰ نظام کهکشانی متناسب و متوازنی بر اصفهان حاکم بود اما با برهم خوردن این نظام امروزه شاهد یک نظام نامتوازن و زنجیره‌ای در اصفهان هستیم. اصفهانی که دارای یک آتروپی منفی بوده است و رو به نظم و تعالی پیش می‌رفته امروز دچار بی نظمی افسار گسیخته‌ای شده است که باعث شده تمام سر ریز جمعیت به سمت شهر اصفهان سوق پیدا کند. شهردار اصفهان با اشاره به ۱۴ سیاست مدنظر رهبر جمهوری اسلامی ایران در خصوص سیاست‌های افزایش جمعیت گفت: از این چهارده اصل همه مدیران تنها به اصل اول یعنی "افزایش جمعیت" توجه می‌کنند؛ در حالی که در بندهای دیگر آمده است که سیاست افزایش جمعیت همزمان با بازتوزیع فضایی و جغرافیایی جمعیت، متناسب با ظرفیت زیستی و با تأکید بر تأمین آب با هدف توزیع متعادل و کاهش فشار جمعیتی صورت گیرد.

جمالی‌نژاد ادامه داد: حفظ و جذب جمعیت در روستاها و مناطق کم ‌تراکم و ایجاد مراکز جدید جمعیتی از اصول مد نظر رهبر معظم انقلاب است. همچنین تشویق به سرمایه‌گذاری و ایجاد فضای کسب و کار در روستاها و شهرهای کوچک و میانه در کنار مدیریت مهاجرت به داخل و خارج مقارن با سیاست‌های جمعیت از دیگر اصول مدنظر ایشان است. وی افزود: بیانات رهبر عنوان می‌کند اگر قرار است توزیع متعادل جمعیت در کشور و تحقق شهرهای پایدار صورت گیرد، باید یقیناً توزیع عادلانه خدمات و زیرساخت‌ها را توأمان با مدیریت زیستی مدنظر بگیریم. اگر قرار باشد تمام جمعیت، متمرکز و سرریز به شهر اصفهان شود و در عین حال توسعه مساحت نداشته باشیم و حتی سازمان میراث فرهنگی اجازه ارتفاع گرفتن شهر را ندهد من به عنوان شهردار با این جمعیت چه کنم؟ شهر اصفهان باید به یک بوم‌شهر دوستدار طبیعت تبدیل شود اما با تنها گذاشتن مدیریت شهری و مسدود کردن راه او اتفاق مثبتی نخواهد افتاد. شهر اصفهان باید برای نسل‌های آینده بماند و فراموش نکنیم همه مردم هرکجای دنیا باشند درون یک قایق مشترک هستند و آلودگی آب و هوا درد مشترک همه مردم خواهد بود. جمالی‌نژاد خاطر نشان کرد: سندروم کلانشهری که درد مشترک همه شهرهای بزرگ جهان است موجب آلودگی هوا، ترافیک، منظر نامتعادل شهری، مهاجرت مثبت به شهرها و بسیاری دیگر از مشکلاتی است که همه شهرهای امروز درگیر آن هستند و با داروهای مُسکِن‌گونه و کورتن‌گونه بهبود نخواهد یافت.