اما و اگرهای مهار موتورسیکلت‌ها در پایتخت

مدیریت شهری تهران طرح مهار آثار مخرب موتورسیکلت‌ها برای شهر را در قالب اجرای «طرح ترافیک» ویژه این گروه از وسایل نقلیه موتوری کلید زده است، اما در عین حال اجرای این طرح با سه مانع جدی روبه‌رو است.

به گزارش «دنیای اقتصاد» این طرح در گام اول تنها بر جمع‌آوری اطلاعات از موتورسیکلت‌ها متمرکز شده و فعلا زمان اجرای کامل آن مشخص نیست. هر چند زمان اعمال مقررات طرح ترافیک برای موتورسیکلت‌ها نیمه دوم امسال اعلام شده است، اما به‌نظر می‌رسد پس از تکمیل فاز جمع‌آوری آنلاین اطلاعات از صاحبان این گروه از وسایل نقلیه موتوری، فاز اجرای طرح به سال آینده موکول شود. برنامه‌ریزی برای کاهش آثار مخرب تردد موتورسیکلت‌های شهر تهران اعم از تشدید آلودگی هوا، آلودگی صوتی و مزاحمت‌های ترافیکی بهمن‌ماه پارسال به تصویب لایحه‌ای در شورای شهر تهران انجامید که به موجب آن، امکان اجرای «طرح ترافیک» برای موتورسیکلت‌ها فراهم شد. شورای شهر تهران با تصویب لایحه مذکور اگرچه تکلیفی درخصوص اجرای طرح ترافیک برای موتورسیکلت‌ها تعیین نکرد، اما به شهرداری تهران اجازه داد در صورت ورود به این موضوع، به‌ازای هر روز تردد موتورسیکلت‌های کاربراتوری در محدوده مصوب طرح ترافیک خودروها ۶۶۰ تومان (معادل ۲۰ درصد از هزینه طرح ترافیک خودروها) و از موتورسیکلت‌های انژکتوری ۳۳۰ تومان (معادل ۱۰ درصد از هزینه طرح ترافیک خودروها) عوارض دریافت کند.

در قالب این مصوبه، موتورسیکلت‌های برقی در هر شرایطی از پرداخت عوارض تردد در محدوده طرح ترافیک معاف هستند. علت دو برابر بودن هزینه تردد موتورسیکلت‌های کاربراتوری در محدوده طرح ترافیک این است که به‌عنوان عامل اصلی آلودگی هوای شهر تهران شناخته می‌شوند. بین ۵/ ۲ تا ۳ میلیون موتورسیکلت در شهر تهران تردد می‌کند که ۹۰ درصد از این تعداد کاربراتوری هستند. موتورسیکلت‌های کاربراتوری عامل انتشار دست‌کم ۲۰ درصد از کل ذرات آلاینده‌ای هستند که از طریق تردد وسایل نقلیه موتوری در هوا منتشر می‌شود. سهم کل وسایل نقلیه موتوری از آلودگی هوای شهر تهران حدود ۸۰ درصد است. از طرفی عامل انتشار نیمی از آلودگی صوتی شهر تهران نیز موتورسیکلت‌ها هستند. هدف مدیریت شهری از اجرای طرح ترافیک موتورسیکلت‌ها علاوه‌بر کاهش آلودگی هوا در هسته مرکزی شهر، ساماندهی این وسایل نقلیه است. در قالب این ساماندهی با موتورهای دارای پلاک مخدوش، دودزا و فاقد معاینه فنی برخورد قانونی صورت می‌گیرد.

با وجود این محدود کردن تردد موتورسیکلت‌ها در محدوده مصوب طرح ترافیک خودروها (مرکز شهر) با سه مانع مهم روبه‌رو است که اگر قبل از اجرای طرح برای آنها تدبیر نشود، این طرح نیز مانند طرح کاهش (LEZ) با اجرای ناقص و در نتیجه بدون تاثیر مورد انتظار مواجه خواهد شد. مانع اول این است که بسیاری از موتورسیکلت‌ها فاقد سند، شناسه فنی و حتی پلاک راهنمایی و رانندگی هستند و از این جهت کنترل آنها حتی برای پلیس راهور نیز دشوار است. مانع دوم نبود ضمانت اجرایی این طرح با توجه به امکان فرار موتورسیکلت‌ها از تور هوشمند دوربین‌های کنترلی است. در حال حاضر برخی از راکبان موتورسیکلت با کمک به رانندگان خودروهای فاقد آرم طرح ترافیک، از طریق استتار پلاک امکان عبور آنها از دوربین‌های محدوده ورودی طرح ترافیک را فراهم می‌کنند. طبعا امکان استتار پلاک موتور نیز به سادگی از طریق زنجیر چرخ یا حتی دست، برای راکبان آنها ممکن است.

سومین مانع، نقش حیاتی موتورسیکلت‌ها در تردد و حمل بار و مسافر در شهر تهران است که باید برای آن چاره‌جویی شود. هنوز وضعیت سهمیه موتورسیکلت‌ها مشخص نیست، اما قاعدتا تعداد خودروهای مجاز به تردد در مرکز شهر باید به حدی باشد که نیاز حمل‌ونقل غذا و بسته‌های کم‌حجم و سبک که اکنون عمدتا از طریق موتورسیکلت‌ها انجام می‌شود، سلب نشود. به گزارش «دنیای اقتصاد» پس از گذشت چهار روز از آغاز مهلت ثبت‌نام طرح ترافیک موتورسیکلت‌ها، تنها ۶ هزار و ۳۲۵ موتورسیکلت (اندکی بیش از ۲/ ۰ درصد) از دست کم ۵/ ۲ میلیون موتورسیکلت پلاک تهران، در این مدت به سامانه طراحی شده برای این منظور مراجعه و اطلاعات خود را ثبت کرده بودند و آمار ثبت‌نام‌کنندگان در روزهای بعد از آن هم ناچیز بود. این موضوع نشان از نوعی بی‌اعتنایی راکبان موتورسیکلت به طرح جدید شهرداری برای ساماندهی این وسایل نقلیه دارد؛ چراکه آنها به سادگی در شهر مرتکب تخلفات رانندگی می‌شوند و بدون دردسر می‌توانند حتی از تور کنترل ترافیکی پلیس نیز بگریزند.

موتورسیکلت‌سواران حتی در معابر نزدیک دوربین‌های ثبت تخلف ورودی به محدوده طرح ترافیک به همدستانی برای رانندگان خودروهای فاقد طرح ترافیک تبدیل شده‌اند و در ازای دریافت وجه، مقابل پلاک خودروهای متخلف که بدون مجوز وارد محدوده طرح می‌شوند، حرکت کرده و از ثبت تخلف آنها جلوگیری می‌کنند. در چنین شرایطی طبیعی است که راکبان موتورسیکلت تمایلی به استفاده از طرح ترافیک ندارند و در واقع نیازی به ضرورت اخذ مجوز برای تردد در معابر مرکز شهر حس نمی‌کنند؛ چراکه آنها راهکارهای مختلفی برای فرار از اجرای مقررات راهنمایی و رانندگی می‌شناسند. با این وجود شهرداری تهران مصر است که به واسطه اجرای این طرح، علاوه‌بر ساماندهی موتورسیکلت‌ها به یک بانک اطلاعاتی قابل‌استناد از آنها نیز دست یابد. با این وجود مصطفی قنبرنژاد، مدیرکل واحد صدور آرم طرح ترافیک شهرداری تهران ناچار شد خبر تمدید مهلت ثبت‌نام تا آخر مرداد را اعلام کند تا بلکه در مهلت تازه، تعداد بیشتری از موتورسیکلت‌سواران ضرورت ثبت‌نام در این سامانه را حس کنند.

قنبرنژاد با اشاره به اینکه سن مجاز تردد موتورسیکلت طبق مصوبه هیات دولت، ۸ سال (برای موتورسیکلت) است، گفت: برای اخذ مجوز تردد در طرح ترافیک، علاوه‌بر شرط سنی باید نسبت به پرداخت عوارض و اخذ برگه معاینه فنی نیز اقدام شود. به گفته وی، بر اساس آخرین پژوهش‌های انجام شده، موتورسیکلت‌ها در تولید ۳۲ درصد از آلودگی شهر تهران نقش دارند و این در حالی است که هر موتورسیکلت کاربراتوری، هشت برابر یک خودرو آلودگی ایجاد می‌کند. با این حال در صورت تشدید آلودگی هوا و هنگامی که کمیته اضطرار تشکیل می‌شود، هیچ محدودیتی برای تردد این موتورسیکلت‌ها که انواع و اقسام عارضه‌ها را ایجاد می‌کند، وضع نمی‌شود. قنبرنژاد با بیان اینکه موتورسیکلت‌ها از هیچ قاعده ترافیکی پیروی نمی‌کنند، خاطرنشان کرد: موتورسیکلت‌ها تقریبا هیچ مقرراتی را رعایت نمی‌کنند و حالا وقت آن رسیده تحت کنترل دوربین‌ها قرار گیرند.

با این حال اجرایی شدن این طرح در هاله‌ای از ابهام قرار دارد؛ چراکه برخی اعضای شورای شهر آن را غیرقانونی می‌دانند. ابوالفضل قناعتی، عضو هیات رییسه شورای شهر تهران یکی از کسانی است که اعتقاد دارد پیش از اجرای این طرح باید کم و کیف آن در صحن شورا بررسی شود. وی خاطرنشان کرد: در بند ۶ مصوبه چندی قبل شورا به شهرداری تکلیف شده ظرف مدت سه ماه سازوکار ورود موتورسیکلت‌ها به محدوده طرح ترافیک با همکاری پلیس راهور تعریف و به شورا ارائه شود؛ بنابراین تا زمانی که این موضوع مصوبه شورا را نداشته باشد، هرگونه اقدام در این زمینه غیرقانونی است.