از تدوین قوانین و استانداردهای تازه تا صدور گواهینامه های فنی و آموزشی
هدف از تاسیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی هماهنگ سازی تحقیقات و پژوهش های مرتبط با صنایع ساختمان است تا بتواند نتایج حاصل از آن را به صورت قوانین و مقررات ، دستورالعمل و استاندارد تهیه و تصویب کرده و در اختیار دست اندرکاران و فعالان این صنعت قرار دهد. تدوین استانداردهای ملی مصالح و فرآورده های ساختمانی، صدور گواهینامه فنی برای متقاضیان خدمات آزمایشگاهی، ارائه تأییدیه‌های فنی برای فناوری‌های نوین و...از ادیگر فعالیت های این مرکز است. دکتر محمد شکرچی زاده رییس مرکز تحقیقات راه ، مسکن و شهرسازی در گفت و گو با دنیای اقتصاد، فعالیت های سودمند این مرکز برای فعالان صنعت ساختمان را به تفضیل شرح می دهد.
مهم‌ترین اقدامات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی چیست؟
مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با هدف متمرکز ساختن و هماهنگ‌کردن فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهشی و تهیه و تدوین ضوابط و مقررات، دستورالعمل و استانداردهای مربوط به آنها تشکیل شده ‌است. مرکز با در اختیار داشتن پژوهشگران برجسته و امکانات آزمایشگاهی منحصربه ‌فرد و با شناخت نیازهای جامعه فنی و وزارت راه و شهرسازی، پروژه‌های تحقیقاتی تعریف و اجرا می‌کند و نتایج این تحقیقات در قالب گزارش‌های تحقیقاتی در زمینه‌های راه، ساختمان، ژئوتکنیک، زلزله‌شناسی مهندسی، مصالح، فناوری بتن، حریق، آکوستیک، انرژی و ... به چاپ می‌رسد. تدوین استانداردهای ملی مصالح و فرآورده های ساختمانی در قالب مشارکت با سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران از دیگر فعالیت های مرکز به شمار می آید. این مرکز همچنین به فراخور توانایی‌های آزمایشگاهی به متقاضیان خدمات آزمایشگاهی ارائه یا طبق اساسنامه، گواهینامه ‌فنی صادر می‌کند. از فعالیت‌های دیگر مرکز می‌توان به ارائه تأییدیه‌های فنی برای فناوری‌های نوین اشاره کرد که از سال ۱۳۸۶ در مورد آن اقدام شده‌است. کنترل شبکه شتاب نگاری مرکز، از دیگر توانمندی‌های مرکز است که با ثبت، پردازش و انتشار شتاب نگاشت‌ها نقش مهمی در مسائل زلزله ایفا می‌کند. شایان ذکر است درحال حاضر ۱۱۶۰ ایستگاه شتاب نگاری در کل کشور وجود دارد که از حیث تعداد ایران را در مقام سوم جهان قرارداده است. ارتباط با دانشگاه ها و سایر مراکز تحقیقاتی در داخل و خارج کشور نیز از جمله اقدامات مهمی است که در دستور کار این مرکز قرار دارد.
شرکت‌هایی که از مرکز گواهینامه ‌فنی دریافت کرده‌اند، تاکنون چه تعداد بوده‌اند؟ به‌طور اختصار از روند صدور گواهی‌نامه بگویید.
یکی از برنامه های مهم مرکز، تسهیل فرآیند دریافت گواهینامه فنی است. تا پایان مهر سال جاری ۱۹۳ شرکت از مرکز گواهینامه فنی دریافت کرده‌اند. باید دانست که گواهینامه‌ فنی مرکز، سند پشتیبان مقررات ملی ساختمان است و عملکرد مواد، مصالح، فرآورده‌ها و سیستم‌های ساختمانی و کالاهای تأسیسات مکانیکی را برابر انتظارات تعریف‌شده در مقررات ملی ساختمان می‌سنجد. درمورد محصولاتی که استاندارد ندارند گاهی گواهینامه فنی مرکز نقش استاندارد ایفا می‌کند و با تدوین استاندارد ملی مربوط این نقش جایگزین می‌شود. درحال حاضر برای اغلب محصولات ساختمانی که در بازار وجود دارند مرکز توانایی صدور گواهینامه فنی دارد.
فرآیند دریافت گواهینامه فنی به‌طور اختصار به‌این صورت است که پس از دریافت تقاضای مشتری و تکمیل پرسشنامه‌های مربوط، مرکز توانایی شرکت را برای گواهینامه ‌فنی می‌سنجد و درصورت وجود شرایط مورد نظر، از محصولاتی که باید گواهینامه ‌فنی دریافت کنند در ازای دریافت حق‌الزحمه نمونه‌برداری و در آزمایشگاه یا آزمایشگاه‌های مرکز، آزمایش‌های استاندارد برروی آن‌ها انجام و درصورت مناسب ‌بودن کیفیت، قرارداد گواهینامه ‌فنی منعقد و در طول سال ۳ بار به‌صورت سرزده و اتفاقی از کارخانه نمونه‌برداری و آزمایش‌های تعریف‌شده، انجام می‌شود. درصورت انطباق کیفیت با مشخصات موردنظر این گواهینامه، برای سال بعد تمدید می‌شود. شایان ذکر است گواهینامه فنی اعطایی از سوی مرکز به شرکت های دریافت کننده این گواهینامه دارای نشان ویژه گواهینامه فنی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی (BHRC) است.
کمیته ثبت ‌اختراع مرکز جهت بررسی موارد درخواستی متقاضیان، چه روندی را در دستور کار خود دارد؟ مرکز چه حمایتی در راستای این اقدام ارزشمند انجام می‌دهد؟
مرکز از سال ۱۳۸۰ طی تفاهمی که با اداره مالکیت صنعتی انجام داده‌است، ادعای اختراعات و نوآوری‌ها را که ازسوی آن مرجع به مرکز ارجاع می‌شود، مورد بررسی قرار می‌دهد. در این راستا نخست تشابه و اختلاف آن با محصولات موجود در کشور مورد کنکاش قرار می‌گیرد. سپس با جستجو در اینترنت، کالاهای خارجی مشابه بررسی می‌شود. آنگاه موضوع در کمیته تخصصی متشکل از اعضای هیأت علمی مرکز و استادان برجسته دانشگاه‌ها و درصورت ضرورت با حضور مدعی، موضوع بررسی و نظر مشورتی مرکز به اداره مالکیت صنعتی ارائه می‌شود. از سال ۱۳۸۰ تا پایان مهرماه ۱۳۹۲، تعداد ۱۲۶۴ مورد ادعای اختراع در مرکز بررسی شده‌است.در صورت تقاضای مدعی مرکز می‌تواند با انجام پژوهش و آزمایش‌های تکمیلی، نسبت ‌به تکمیل مستندات پتنت برای ارائه به سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران با تعیین قدرالسهم اقدام کند. همچنین امکان تجاری‌سازی آن در مرکز وجود دارد.
مهم‌ترین هدف مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی از امضای تفاهم‌نامه با پژوهشگاه زلزله‌شناسی و ژئوفیزیک چیست و در این تفاهم‌نامه مرکز چه وظایفی را برعهده گرفته است؟
همان‌گونه که گفته‌ شد، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با دراختیار داشتن شبکه شتاب نگاری نقش مهمی در ارتقای دانش مهندسی زلزله و زلزله‌شناسی مهندسی ایفا می‌کند. در این راستا قانون‌گذار وظایف دیگری برعهده پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و همچنین مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران گذاشته است که قطعاً با انعقاد این تفاهم‌نامه و هم‌افزایی قوانین و امکانات موجود و جلوگیری از تکرار کارهای موازی، می‌توان دستیابی به اهداف تعیین‌شده را سرعت‌ بخشید. یکی دیگر از اهداف مهم این تفاهم‌نامه، هماهنگی برای اقدامات پژوهشی است که بتوان آسیب‌های ناشی از زلزله را کاهش داد و به حفظ جان هموطنان عزیزمان کمک کنیم. قطعاً با انجام این هماهنگی‌ها، سالانه مبالغ هنگفتی از سرمایه‌های ملی که باید صرف بازسازی پس از زلزله شود، می‌تواند صرف مقاوم‌سازی و اجرای سایر برنامه‌های عمرانی کشور گردد. همچنین اقدامات اولیه در جهت توسعه ابعاد این تفاهم نامه با سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور نیز در دست اقدام است.
سامانه آموزشی که مرکز تحقیقات بتازگی راه‌اندازی کرده چه نقشی در بالابردن سطح دانش در این حوزه ایفا می‌کند؟
دوره‌های آموزشی مرکز، در اصل دوره‌هایی هستند که مهندسان بعد از تحصیلات دانشگاهی و به‌منظور آشنایی و به‌کار بستن آخرین یافته‌های پژوهشی طی می کنند. در کنار مرکز، مراکز متعدد دیگری هم به این امر مشغول هستند. در هر صورت اگر مهندسی بتواند با شیوه‌های جدید طراحی، اجرا، مصرف مصالح جدید و بکارگیری مقررات ملی ساختمان در کار آشنا شود، می‌تواند در اصلاح دارایی‌های مسکن کشور از لحاظ مقاومت در برابر زلزله، صرفه‌جویی در مصرف انرژی، اقتصادی بودن و ... کمک کند. رسیدن به این اهداف، از برنامه‌های اصلی مرکز است که برای ترویج یافته‌های پژوهشی، این سامانه راه‌اندازی شده‌است.
خاطر نشان می شود دوره های آموزشی که در این مرکز ارائه می شود بیشتر منبعث از فعالیت های پژوهشی انجام گرفته در مرکز است.
علاوه براین، گسترش تعامل هر چه بیشتر با سازمان های مرتبط با فعالیت های مرکز و دانشگاه ها، ارتقاء سطح کیفی مصالح مصرفی از جمله تبیین مفهوم و عملیاتی کردن بتن های با کیفیت بالا و مقاومت متغیر تا ۵۰ مگاپاسکال تا سال ۱۴۰۴ که به عنوان بتن ۱۴۰۴ نامگذاری شده و نیز گسترش فعالیت‌ها در حوزه مسکن از جمله آسیب شناسی مسکن مهر و حوزه راه و بنادر و راه آهن از دیگر برنامه¬های مهم در دست اقدام این مرکز است.