قطار سریع السیر تهران - اصفهان حدود ۴۰ سال پیش طرح هایی را بر روی کاغذ دید و کارشناسان و مهندسان ژاپنی نیز برای مسیر و نوع احداث این خط به ایران سفر کردند، اما تحولات انقلاب اسلامی ایران و پس از آن آغاز جنگ تحمیلی موجب شد تا این طرح از روی میزها کنار برود و در داخل پرونده هایی مسکوت بماند، سکوت بیست و چند ساله این پرونده ها در سال ۸۲ مجددا شکسته شد و در سال ۸۶ مسیر حرکت قطار مجدد تعیین شد.

آن روزها قول و قرار ها بر این بود که یک نفر از تهران وقتی سوار بر واگن می شود یک ساعت و نیم بعد در اصفهان از همان واگن پیاده شود، طرح قرار بود سال ۸۹ تحویل شود، اما نه تنها این طرح تحویل نشد دولت دهم نیز کنار رفت و دولت بعدی روی کار آمد تا این طرح بیش از ۴۰ سال از عمرش گذشته باشد و این طرح هنوز به مرحله اجرا هم نزدیک نشده است. طبق برآوردها و آنچه نظر کارشناسان می گوید قطار این مسیر سرعتی حدود ۳۰۰ کیلومتر خواهد داشت ولی آنچه مسئولان عنوان می کنند این قطار سرعتی حدود ۲۵۰ کیلومتر بیشتر نخواهد داشت. به تاریخچه قطارهای سریع السیر که نگاه می کنیم می بینیم کشور ایران در این زمینه بسیار عقب مانده است، اماطبق آنچه وزیر راه و شهرسازی در اصفهان اعلام کرده است ۴۴ ماه دیگر این پروژه آماده تحویل است و مردم این دو کلانشهر و مردم ایران می توانند از این تکنولوژی استفاده کنند .

ژاپن اولین کشوری است که در سال ۱۹۶۴ میلادی در خط آهن بین توکیو ـ اوزاکا، قطارهای سریع السیر را به دنیا معرفی کرد دراین مسیر سرعتهای تجاری بالای ۲۱۰ به دست آمد پس از آن تلاش برای رسیدن به سرعت های بالاتر شروع شد تا در سال ۱۹۸۳، فرانسه اولین خط جدید خود را به نامTGراه اندازی کرد و قطار سریع السیر بین پاریس- لیون احداث شد. فعالیت قطارهای بین شهری(ICE) از سال ۱۹۷۱ شروع شد. سرعت قطارهای ICE ، از سال ۱۹۹۱ بالغ بر ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت بود و خدمات رفاهی بالایی را نیز به مسافرین ارائه می داد و امروزه این سرعت با نسل جدید قطارهای ۳ICE آلمان به۲۸۰ کیلومتر بر ساعت رسیده است. در حال حاضر غیر از کشورهای فرانسه، ژاپن، آلمان، انگلستان، ایتالیا، سوئد، اسپانیا، بلژیک، هلند، استرالیا، کانادا، امریکا، کره، چین، روسیه کشورهایی همچون تایلند، سنگاپور، ترکیه و تایوان و ... در صدد دستیابی به این تکنولوژی هستند. حمل و نقل یکی از مهم ترین نکات در توسعه یک جامعه محسوب می شود تولید، تجارت ،گردشگری و بخش های مختلف اقتصاد به شدت به نوع حمل و نقل وابسته هستند. که برای توسعه آنها بی شک هوشمندانه ترین اتفاق گسترش شیوه هایی از حمل و نقل است.

از طرف دیگر آمارها نشان می دهند که در کشور ایران نزدیک به ۹۰ درصد جابجایی های بار و مسافر توسط جاده ها صورت می گیرد و ۱۰ درصد باقی مانده سهم خطوط هوایی، ریلی و دریایی است که در این میان جابه جایی توسط جاده دارای سرعت و ایمنی بسیار پایین و هزینه متوسط بالایی است که از اتفاق با اجرای برنامه هدفمندی یارانه ها و رسیدن قیمت سوخت های فسیلی به قیمت واقعی هزینه سفر و جابه جایی کالا از طریق جاده دیگر در کشور ایران هم ارزان نیست و از طرف دیگر ظرفیت این ناوگان محدود و به لحاظ ایمنی با توجه به این که جاده های کشور در ده سال گذشته بیشتر از کل هشت سال جنگ تحمیلی کشته داشته است نشان می دهد از نظر ایمنی نیز خیلی روی آن نمی شود حساب کرد این مهم به علاوه تولید آلودگی زیاد و هزینه های سرسام آوری که باید برای سوخت فسیلی هزینه کرد. قطارهای سریع السیر نه تنها به عنوان جایگزینی کارآمد بجای حمل و نقل جاده‌ای و هوایی بلکه به عنوان تکمیل کننده یک سیستم حمل و نقل هماهنگ به جامعه و اقتصاد و صنعت آن کمک می کند و از مزیت های بسیار بالایی همچون ایمنی، مصرف بهینه انرژی و آلودگی کمتر محیطی که همگی به عنوان معضلات قرن بیست و یکم هستند بهره می برد.

حال اینکه اصفهان و تهران به عنوان دو مرکز بزرگ کشور برای راه اندازی این مهم انتخاب شده اند علت های متعددی دارد استان اصفهان در محل تلاقی کریدور های شمال جنوبی و شرقی غربی کشور قرار دارد و هر سال حدود ۴۰ درصد بار کشور و ۲۰ درصد حمل و نقل مسافری از راههای استان عبور می کند.در اصفهان ظرفیت های اقتصادی، تجاری و اجتماعی بی شماری وجود دارد که از مهمترین آنها دانش مردم اصفهان و سرمایه های تاریخی و اجتماعی موجود در اصفهان را می توان نام برد. اصفهان امروز قطب اصلی صنعت کشور محسوب می شود و حتی در سند چشم اندازه گام فراصنعتی شدن را در دستور کار دارد از طرف دیگر آنچه چشم انداز اصفهان و سند آمایش آن مشخص کرده این استان و کلانشهر مهم کشور باید به یکی از قطب های اصلی صادرات، تجارت،خدمات مالی و گردشگری ایران و منطقه تبدیل شود و توسعه حمل و نقل کارآمد از ملزومات این امر است از طرف دیگر تهران پایتخت ایران محسوب می شود و اکثر ادارات و اقتصاد و سیاست کشور در این مرکز تصمیم گیری می شود .

پس ارتباط این دو مرکز مهم آن هم با سرعت بالا نه تنها موجب پیشرفت این دو کلانشهر بلکه موجب پیشرفت کشور می شود چون قطار سریع السیر اصفهان - تهران یک خط مرکزی شمالی جنوبی است که جنوب به شمال کشور را هم تحت تاثیر قرار می دهد. بهبود در روابط بازرگانی و اقتصادی بین شهرها یک کشور و کشورها، مشارکت در سازماندهی دوباره شرکتهای راه آهنی، کمک به توسعه و گسترش سریعتر تکنولوژیهای نوین و تشویق توسعه محلی و خروج از تمرکز زدایی از جمله مزایای قطار سریع السیر محسوب می شود، اما این قطار فقط در مباحث توسعه ای مزیت ندارد بلکه در موضوعات فرهنگی و اجتماعی هم نقش ایفا می کند برای مثال قطار سریع السیر سرعت انتقال تجربیات و اطلاعات را افزایش می دهد و در نتیجه همسازی فرهنگی و تحول فرهنگی ارتقا می یابد و فرهنگ ها به یکپارچگی بیشتری گرایش می‌یابد، عوارض زیست محیطی به شدت کاهش پیدا کرده و آلودگی‌های شیمیایی، صوتی، هوا، خاک و آب قابلیت کنترل بیشتری پیدا می کند، سرعت گرایش به صنعت‌های ظریف را تشدید می‌کند بنابراین نیروی فعال جامعه به سمت دانش ها و تکنیک‌های چون الکترونیک، مخابرات و رایانه‌ها گرایش عمده‌تری پیدا می‌کنند، شکل فیزیکی شهرها تغییر کرده و جغرافیای فضایی جدید را پدید خواهد آورد.

حال تبادل تکنولوژی فرهنگی، اقتصادی، صنعتی، سیاسی و... میان اصفهان و تهران موجب گسترش پیشرفت و تبادل بیش از پیش این دو کلانشهر می شود یکی به عنوان پایتخت سیاسی و اقتصادی و دیگری به عنوان پاینخت فرهنگی و گردشگری زمانی که با چنین تکنولوژی به یکدیگر نزدیک شوند نه تنها مکمل هم بلکه موجب پیشرفت روز افزون کشور هم می شوند در واقع با این تکنولوژی در ایران پایتخت اقتصادی و سیاسی به نزدیکی پایتخت فرهنگی و گردشگری کشور می رسد. همچنین با اجرایی شدن این پروژه، توسعه اجتماعی و اقتصادی هر دو استان به ویژه اصفهان گسترش می یابد و اصفهان مرکزی ایده آل برای کار و زندگی و استراحت مردم خواهد شد و رونق فعالیت های اقتصادی در این استان بیش از پیش می شود. طبق نظر کارشناسان ساختار دنیای فعلی بدون بهره‌گیری از قطارهای سریع، ساختاری ناهماهنگ و ناقص خواهد بود ضرورت توسعه هماهنگ و یکپارچه و دستیابی به راهکارهایی که انسان را در زمان محدودتر و با هزینه کمتر به مقصود برساند، خود دلیل ضرورت توسعه تکنولوژی قطارهای سریع السیر در جهان است زیرا تحولات اجتماعی- اقتصادی ساختاری را ایجاد می‌کند که متناسب با آن ساختار همه فعالیتها و نقش‌های جامعه و انسان شکل می‌گیرد.