چرا خودرو در بورس کالا عرضه شد؟

ورود خودرو به بورس کالا طی هفته گذشته با عرضه سراتو کلید خورد در این میان یک پرسش اساسی مطرح است، اینکه دلیل ورود خودروسازان به این بخش برای فروش محصولاتشان چیست؟ دوشنبه هفته گذشته شرکت سایپا ۵۰ دستگاه سراتو را در بورس کالا عرضه کرد؛ خودروهایی که چند ساعت بعد از عرضه همگی به فروش رفتند. سایپا آغازگر این نوع فروش خودرو بوده است در عین حال خبرها حکایت از آن دارد که شرکت ایران خودرو نیز قرار است به عرضه دنا در بورس کالا بپردازد. در شرایطی خودروسازان در صف عرضه محصولات خود هستند که این پرسش وجود دارد؛ عرضه خودرو در بورس کالا چه مزیتی برای آنها به‌دنبال دارد؟

برای پاسخ به مزیت‌های عرضه خودرو در بورس کالا در ابتدا باید تعریفی از بورس کالا ارائه کنیم. بورس کالا، بازاری سازمان یافته است که به‌طور منظم در آن کالاهای معینی با روش‌هایی مشخص معامله می‌شوند. در این مورد می‌توان به فعالیت تولیدکنندگان مواد پتروشیمی، کشاورزی و مواد فلزی در این بازار اشاره کرد. براین‌اساس عرضه‌کنندگانی در این بازار فعال هستند که کالای خود را به منظور فروش به خریداران با قیمت‌هایی مشخص و بنابر قوانین حاکم بر این بازار ارائه می‌کنند؛ در صورتی که کالا مطلوب خریداران باشد، قطعا قیمت‌ها افزایش خواهد یافت اما اگر کالا مطلوب مشتریان نباشد، عرضه‌کنندگان با کاهش قیمت کالا، تلاش می‌کنند محصول خود را به فروش برسانند. هر چند رسم است که کالاهای خام و فرآوری ‌نشده مانند فلزات، پنبه، گندم، برنج و... در بورس کالا معامله ‌‌شوند اما خودروسازان نیز به‌عنوان تولیدکنندگانی که نیازمند حضور در بازار رقابتی هستند تلاش دارند محصولات خود را در این بازار عرضه کنند.

بنابراین با توجه به ماهیت بورس کالا اولین دلیل ورود خودروسازان به این بازار را می‌توان ارائه محصول در بازاری رقابتی عنوان کرد. موضوعی که کارشناسان نیز به آن اشاره می‌کنند. یکی از مشکلات بازار خودروی ایران انحصار دو شرکت بزرگ خودروساز کشور است. موضوعی که در دوران تشدید تحریم‌های بین‌المللی موجب افزایش بیش از دو برابری قیمت خودرو شد و برهمین اساس نیز شورای رقابت به منظور کنترل قیمت‌های ارائه شده از سوی خودروسازان وارد عرصه قیمت‌گذاری خودروهای تولید داخل شد. حالا که حدود ۴ سال از ورود شورای رقابت می‌گذرد، این شورا محصولات زیر ۴۰ میلیون تومان را قیمت‌گذاری می‌کند. حال آنکه خودروسازان گلایه‌های بسیاری نسبت به این موضوع دارند و معتقدند که قیمت خودرو باید در بازار عرضه و تقاضا تعیین شود. از آنجا که به نظر نمی‌رسد شورای رقابت از قیمت‌گذاری خودروها دست بکشد بنابراین خودروسازان با عرضه برخی از محصولات خود در بورس کالا تلاش دارند به نوعی ورود به بازار رقابتی را تمرین و تجربه کنند. بنابراین در صورتی که محصولاتشان دارای قیمت و کیفیت مناسبی باشد و استقبال خوبی از آنها صورت بگیرد، مشخص می‌شود که قیمت ‌نهایی خودرو باید چگونه باشد.

در این زمینه کارشناسان از اصطلاحی تحت عنوان کشف قیمت یاد می‌کنند. کشف قیمت به معنای مشخص شدن قیمت در بازار رقابتی یا تعیین قیمت با مکانیسم عرضه و تقاضا است. هر چند خودروهایی که در حال حاضر انتخاب شدند یعنی سراتو و دنا، توسط شورای رقابت قیمت‌گذاری نمی‌شوند، اما کارشناسان مهم‌ترین دلیل عرضه خودروها در بورس را بررسی این بازار برای فروش محصولاتشان می‌دانند تا در آینده از این بازار به‌عنوان راهی برای خلاصی قیمت‌گذاری شورای رقابت استفاده کنند. این موضوع به معنای آن است که اگر در آینده نزدیک سایر محصولات پرتیراژ خودروسازان مثل پراید، پژو ۴۰۵ و پارس و... که قدیمی و از رده خارج هستند و مشتریان انتقادات بسیاری نسبت به کیفیت آنها دارند در بورس عرضه شوند، به‌دلیل نبود تقاضا با کاهش قیمت مواجه خواهند شد. موضوعی که معاون فروش شرکت سایپا در گفت‌وگو با خبرنگار ما به آن اشاره کرد. رضا تقی‌زاده معتقد است، درصورتی‌که خودرویی متناسب با سلیقه مشتریان (از لحاظ) قیمت و کیفیت نباشد، خودروساز مجبور به کاهش قیمت یا افزایش کیفیت آن می‌شود. اما مزیت دیگر عرضه خودرو در بورس، شفافیت قیمت است. یکی از موضوعاتی که طی سال‌های اخیر همواره مورد انتقاد شرکت‌های خودروساز بوده، فروش خودرو به همراه هزینه‌های بیمه شخص ثالث، مالیات بر ارزش افزوده و شماره‌گذاری است. خودروسازان معتقدند اضافه شدن این هزینه‌ها به قیمت نهایی خودرو موجب عدم شفافیت درخصوص قیمت واقعی خودرو به مشتریان است. بنابراین خودروسازان از طریق عرضه خودرو با قیمت پایه (قیمت نهایی کارخانه) می‌توانند به مشتریان خود درخصوص قیمت‌های واقعی محصولات خود شفاف‌سازی کنند.

یکی دیگر از مزیت‌های عرضه خودرو در بورس کالا علاوه بر مواردی که ذکر شد، تامین مالی منابع تولید است. خودروسازان چند سالی است که به‌دلیل بهره‌های بالای بانکی که پرداخت می‌کنند و افت تقاضا در بازار، با مشکل نقدینگی دست و پنجه نرم می‌کنند. موضوعی که موجب شده آنها به منظور جذب منابع برای تولیداتشان، شرکت‌های زیرمجموعه خود را به فروش برسانند. براین اساس یکی دیگر از اهداف خودروسازان در ورود به این بازار جذب نقدینگی است، به‌طوری‌که بسیاری فروش خودرو در بورس کالا را به‌عنوان بازاری مدرن در جذب منابع عنوان می‌کنند. به اعتقاد کارشناسان، خودروسازان با ورود به بورس کالا می‌توانند پیش‌فروشی را که اکنون به‌صورت سنتی در بازار انجام می‌دهند، به‌صورت ساختاریافته و منسجم از طریق بورس کالا انجام دهند. چرا که روش کنونی پیش‌فروش خودرو به‌عنوان یک روش سنتی دارای معایب مختلفی است.

در واقع ‌اکنون خودرو‌سازان با پیش‌فروش خودرو برای آینده، بخشی از مبلغ خودرو را به‌عنوان سرمایه در گردش در فرآیند تولیدشان استفاده می‌کنند. مثلا یک ماشین را برای ۹‌ماه آینده می‌فروشند و بخشی از آن را به‌عنوان مبلغ اولیه دریافت می‌کنند. حال آنکه فروش سنتی خودرو دارای دو مشکل است؛ اولین مشکل این است که اگر خریداران این خودرو بخواهند انصراف دهند، خودروسازان با مشکل نقدینگی مواجه می‌شوند. مشکل دوم اما برای خریداران است؛ به‌طوری‌که اگر خریداری قصد انصراف داشته باشد، بسیار دیر به پولش خواهد رسید. به‌طور معمول هرکس از خرید خودرو انصراف دهد، ۳۰روزکاری پس از انصراف به پولش خواهد رسید؛ این به‌معنای آن است که این سرمایه‌گذاری عملا نقد‌شونده نیست، بنابراین هر زمان خریدار مایل باشد، به پولش نمی‌رسد. باوجود این در بورس کالا خریدار نیازی به انصراف ندارد بلکه با فروش اوراق در بازار ثانویه به راحتی می‌تواند در اسرع وقت به پولش برسد، یعنی عملا خریدار در یک بازار نقد‌شونده سرمایه‌گذاری کرده است.