صنعت خودرو، رو در رو با تحریم‌های جدید
بد بیاری صنعت خودرو انگار تمامی ندارد، هنوز ذره‌ای از کوه مشکلات خودروسازان کم نشده که آنها هفته خود را با خبر تحریم صنعت خودرو از سوی آمریکا آغاز کردند. به این ترتیب هرچند پیش از این هم صنعت خودرو در نتیجه تحریم‌ها حال و روز خوبی نداشت، به نظر می‌رسد از این پس و با رسمی شدن تحریم‌ها فشار بیشتری بر این صنعت وارد شود تا چرخ تولید از چیزی که در حال حاضر هست سخت‌تر بچرخد. اما تحریم صنعت خودرو از سوی آمریکا می‌تواند نشان دهنده میزان اهمیت این صنعت و موقعیت استراتژیک آن باشد، این در حالی است که بعد از گذشت بیش از یک سال از بحران‌های صنعت خودروی کشور، دولت اقدامی در جهت رفع این مشکلات انجام نداد تا به این ترتیب بر اثر مشکلات موجود، تولید خودرو در کشورمان به نصف برسد. اما اثرات تحریم جدیدی که آمریکا آن را علیه ایران به صورت رسمی اعلام کرده است چه خواهد بود؟ با بررسی اثرات تحریم جدید در صنعت خودرو، متوجه می‌شویم که تحریم اخیر می‌تواند از دو وجه بر صنعت خودروی کشور تأثیر داشته باشد، در‌واقع تشدید تحریم‌ها هم می‌تواند بر تولید خودروهای داخلی تاثیرگذار باشد و هم بر نحوه همکاری خودروسازان خارجی با تولیدکنندگان داخلی. تولید داخلی در گرو واردات قطعه محدودیت‌های بین‌المللی یکی از توجیهات همیشگی خودروسازان برای کاهش تولید خودرو بوده، به طوری که در کنار کمبود نقدینگی و نوسانات ارزی، محدودیت‌های بین‌المللی یکی از دلایل اصلی خودروسازان برای کاهش تولید. اما حالا با توجه به تشدید این محدودیت‌ها، به نظر می‌رسد تولید تاثیر بیشتری از این تحریم‌ها بگیرد. هرچند هدف آمریکا از اعمال تحریم‌های جدید قطعا کاهش تولید و وارد کردن ضربه به صنعت خودرو است، اما دبیر انجمن خودروسازان ایران بیشتر نگران تحریم‌های داخلی است. احمد نعمت‌بخش در این رابطه عقیده دارد که می‌توان تحریم‌های بین‌المللی را از راه‌های مختلف دور زد و در نهایت به هدف اصلی که واردات قطعه است دست یافت، اما این تحریم‌های داخلی هستند که روند تولید را با مشکلات فراوانی روبه‌رو کرده‌اند. مشکلات موجود در سیستم بانکی، دخالت سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف در روند شماره‌گذاری خودرو و اتهامات فراونی که به خودروسازان وارد می‌شود باعث شده است تا خودروسازان تحریم‌های داخلی را قوی‌تر و اثرگذارتر از تحریم‌های بین‌المللی بدانند. بر همین اساس هرچند خودروسازان تحریم‌ها را بر روند تولید بی‌تاثیر نمی‌دانند اما عقیده دارند که در نهایت می‌توان با دور زدن تحریم‌ها تولید را ادامه داد، اما تولید در این شرایط قطعا با هزینه‌های بیشتری همراه خواهد بود، چراکه در شرایط تحریم ارتباط مستقیم با شرکت‌های اصلی تولیدکننده قطع می‌شود و این شرکت‌های کوچک هستند که نقش واسطه را ایفا می‌کنند و هزینه واسطه‌گری آنها هم به چرخه تولید اضافه می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد از این پس شرکت‌های چینی یا هندی وارد معامله با ایران شوند و قطعات خودرو از طریق این طرف‌ها تامین شود. اما در نهایت به نظر می‌رسد دل بریدن شرکت‌های بزرگ از همکاری با ایران برایشان یکسره پر سود نباشد، اگرچه قطع ارتباط با ایران می‌تواند بازار وسیع آمریکا را برای تولیدکنندگان بزرگ حفظ کند اما از طرفی بازار ایران هم به واسطه نیازی که به تولید خودرو دارد بازار بدی برای سرمایه‌گذاری محسوب نمی‌شود. با این تفاسیر باید منتظر ماند و دید با‌ گذشت زمان و اجرایی شدن تحریم‌های جدید چه بر سر تولید خودرو‌های داخلی خواهد آمد، هرچند کارشناسان در نهایت کاهش تولید و افزایش قیمت تولیدات داخلی را برای صنعت خودرو پیش‌بینی می‌کنند. شرکای از دست رفته صنعت خودرو اما علاوه بر کاهش تولید و افزایش هزینه‌های آن، از بین رفتن امکان جذب سرمایه‌های خارجی هم یکی دیگر از تهدیدها در این زمینه محسوب می‌شود. بر همین اساس بعید نیست جذب سرمایه‌های خارجی که یکی از برنامه‌های بلند مدت صنعت خودرو برای رونق تولید خودروهای با کیفیت بوده است، به دست فراموشی سپرده شود چراکه بر اساس تحریم جدید، شرکت‌هایی که با ایران همکاری خودرویی داشته باشند از حضور در بازار آمریکا محروم خواهند شد. اما جذب سرمایه‌گذاران خارجی تنها مشکل موجود نیست بلکه در چنین شرایطی حفظ شرکای خارجی فعلی هم تبدیل به یکی از مشکلاتی شده است که بر سر راه خودروسازان قرار دارد. هرچند ایران در حال حاضر شریک خارجی زیادی ندارد و بعد از خروج پژو از ایران که در نتیجه تحریم‌های قبلی بود، در‌واقع رنو-نیسان تنها شریک ایران در تولید خودرو است. به این ترتیب به نظر می‌رسد که تجربه خودروسازی ایران با شریک دیرینه‌اش یعنی پژو، بار دیگر با رنو تکرار شود تا به این ترتیب آخرین همکاری‌های خارجی خودروسازان داخلی با تنها خودروساز مطرح دنیا در ایران پایان یابد. به این ترتیب به نظر می‌رسد با وجود مشکلات پیش آمده برای صنعت خودرو، چرخ تولید سخت‌تر از قبل بچرخد و کاهش تولید و افزایش قیمت‌ها را به همراه داشته باشد. به عقیده کارشناسان برای کاهش هرچه بیشتر اثر تحریم‌ها بهتر است کمک‌های داخلی برای خودروسازان گشوده شود تا به این ترتیب وابستگی خودروسازان و قطعه‌سازان به خارج کمتر از قبل شود، به این ترتیب اگر قادر به افزایش تولید نباشیم، حداقل از کاهش بیشتر تولید خودرو جلوگیری خواهیم کرد.