آثار اقتصادی و سیاسی قطع روابط دیپلماتیک
محمدجواد رنجکش
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد
تاثیر قطع روابط با کشورهای مختلف یکسان نیست زیرا وزن هر کشور در منطقه و در روابط بین‌الملل متفاوت است؛ مهمترین کشوری که پس از اعدام شیخ نمر و اتفاقات سفارت و کنسول‌گری عربستان در تهران و مشهد با ایران قطع رابطه کرد، عربستان است و به تبع آن، کشورهایی که به نوعی بیشترین کمک‌های مالی را از عربستان دریافت کرده و عمدتا کشورهایی فقیر هستند و برخی از آنها مانند جیبوتی و کومور از طریق کمک‌های بلاعوض و یک‌جانبه عربستان حیات سیاسی و اقتصادی دارند، روابط خود را با ایران قطع کردند، در واقع این کشورها به دلیل مشکلات و فقر شدید اقتصادی و مالی خود و کمک‌هایی که از دولت عربستان دریافت می‌کنند، در این مساله پیرو عربستان هستند.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد
تاثیر قطع روابط با کشورهای مختلف یکسان نیست زیرا وزن هر کشور در منطقه و در روابط بین‌الملل متفاوت است؛ مهمترین کشوری که پس از اعدام شیخ نمر و اتفاقات سفارت و کنسول‌گری عربستان در تهران و مشهد با ایران قطع رابطه کرد، عربستان است و به تبع آن، کشورهایی که به نوعی بیشترین کمک‌های مالی را از عربستان دریافت کرده و عمدتا کشورهایی فقیر هستند و برخی از آنها مانند جیبوتی و کومور از طریق کمک‌های بلاعوض و یک‌جانبه عربستان حیات سیاسی و اقتصادی دارند، روابط خود را با ایران قطع کردند، در واقع این کشورها به دلیل مشکلات و فقر شدید اقتصادی و مالی خود و کمک‌هایی که از دولت عربستان دریافت می‌کنند، در این مساله پیرو عربستان هستند.
محمدجواد رنجکش
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد
تاثیر قطع روابط با کشورهای مختلف یکسان نیست زیرا وزن هر کشور در منطقه و در روابط بین‌الملل متفاوت است؛ مهمترین کشوری که پس از اعدام شیخ نمر و اتفاقات سفارت و کنسول‌گری عربستان در تهران و مشهد با ایران قطع رابطه کرد، عربستان است و به تبع آن، کشورهایی که به نوعی بیشترین کمک‌های مالی را از عربستان دریافت کرده و عمدتا کشورهایی فقیر هستند و برخی از آنها مانند جیبوتی و کومور از طریق کمک‌های بلاعوض و یک‌جانبه عربستان حیات سیاسی و اقتصادی دارند، روابط خود را با ایران قطع کردند، در واقع این کشورها به دلیل مشکلات و فقر شدید اقتصادی و مالی خود و کمک‌هایی که از دولت عربستان دریافت می‌کنند، در این مساله پیرو عربستان هستند.
در خصوص کشوری مانند بحرین هم باید گفت که بحرین و عربستان به لحاظ جغرافیایی بایکدیگر پیوستاری در شبه‌جزیره عربستان دارند و خاندان‌های بحرین کسانی هستند که از عربستان مهاجرت کرده و حتی ارتباطات خویشاوندی هم بین آنها برقرار است بنابراین باید بین کشورهایی که با ما قطع رابطه کردند تفاوت و تمایزی قائل باشیم. مهمترین کشور در این میان عربستان است که در سه حوزه جغرافیایی و اندیشه‌ای جهان اسلام، جهان عرب و منطقه خاورمیانه وزنه‌ای قابل تامل است و به غیر از وجود مکه که موضوع مرکزیت جهان اسلام را برای عربستان در پی دارد، به عنوان کشور مهمی در بحث پالایش و استخراج نفت و تعیین‌کننده قیمت نفت بازارهای جهانی، تاثیرات قابل ملاحظه‌ای دارد.آثار قطع رابطه عربستان با ایران در بحث‌های زیارتی و گردشگری برای ما و آن کشور قابل تامل است؛ بسیاری از موسسات ایرانی با فعالیت در زمینه حج منتفع می‌شدند و ممکن است این قطع رابطه آثار زیان‌باری برای آنها داشته باشد. در بحث قیمت نفت هم این روابط از آنجا که منجر به خصومت‌های بیشتری خواهد شد و راه‌های دیپلماتیک و گفتگو را میان دو کشور می‌بندد، قاعدتا راه تعامل برای افزایش قیمت نفت را کاهش می‌دهد و عربستان بیش از گذشته می‌تواند به کاهش قیمت نفت ادامه دهد، بنابراین ایران به عنوان کشوری که بیشترین بودجه خود را از طریق نفت تامین می‌کند، دچار ضربه خواهد شد.موضوع دیگر در این میان، نفوذ عربستان در سازمان‌های منطقه‌ای، حتی سازمان ملل متحد و به خصوص در سازمان‌های اقتصادی است؛ عربستان ششمین کشور تامین‌کننده منابع مالی صندوق بین‌المللی پول است و کشوری که چنین نفوذی در سازمان ملل و ارگان‌های وابسته و سازمان‌های منطقه‌ای چون اتحادیه عرب، شورای همکاری خلیج‌فارس و یا سازمان همکاری‌های اسلامی دارد، می‌تواند راه را برای ایران و تعامل و نقش کشورمان کاهش دهد.
اما در مورد دیگر کشورها باید تحلیل را در سطح دیگری قرار دهیم؛ قطع یا کاهش روابط با کشورهایی نظیر بحرین، جیبوتی، کومور و یا امارات، بیشتر به لحاظ پرستیژ و اعتباری که در روابط بین‌الملل به همراه دارد تاحدودی آثاری ناخوشایند به دنبال خواهد داشت؛ اینکه جوامع دیگر متوجه می‌شوند مجموعه‌ای از کشورها کشوری را بایکوت کرده و در حال قطع رابطه با آن هستند، این سوال به وجود می‌آید که چه اتفاقی در ایران رخ داده و وقتی به این نتیجه می‌رسند که این اقدام در پاسخ به ناامنی اماکن دیپلماتیک در ایران بوده، اثرگذار می‌شود.شش کنوانسیون درباره حقوق دیپلماتیک و مصونیت اماکن دیپلماتیک وجود دارد و این قاعده‌ای پذیرفته شده در روابط بین‌الملل است و کشور میزبان باید تمام تلاش خود را برای حفظ و امنیت اماکن دیپلماتیک به انجام رساند. بنابراین هیچ توجیهی مبنی بر اینکه یک عالم شیعه در عربستان اعدام شده و این‌گونه در ایران واکنش نشان داده‌ایم، برای مجامع و محاکم بین‌المللی قابل قبول نیست و این می‌تواند بر کاهش اعتبار یک کشور اثرگذار باشد.از طرفی پس از قطع ارتباط جیبوتی با ایران، بسیاری این موضوع را به سخره گرفتند در حالی‌که امروز دیگر این بحث نیست که جیبوتی چه میزان قدرت دارد، بلکه جیبوتی در حال حاضر یک کشور است و همین کشور می‌تواند در سازمان ملل، مجمع عمومی و دیگر سازمان‌هایی که عضو است، به قطعنامه‌های ضد ایرانی رای مثبت دهد و کار ما را سخت کند و این موضوع در مورد کومور، سودان و کویت هم صدق می‌کند؛ این کشورها می‌توانند از طریق فشار در سازمان‌های بین‌المللی باعث تصویب قطعنامه‌های ضد ایرانی شوند و باز مشکلات زیادی را برای کشورمان ایجاد کنند.از طرف دیگر، اقتصاد عربستان اقتصادی کاملا رانتی است و شرایط آن با ایران بسیار متفاوت است؛ عربستان کشوری کم‌جمعیت نسبت به ایران است و منابع بیشتری برای استخراج نفت دارد.
بنابراین اگر سفر حجاج ایرانی برای دو سال به این کشور قطع شود، نمود چندانی در اقتصاد آن نخواهد داشت. اما اگر کاهش قیمت نفت در عملی جنون‌آمیز توسط عرب‌ها برای به زانو درآوردن ایران پیگیری شود با توجه به اینکه اتکای ایران و جمعیت و ساختار اقتصادی کشورمان به نفت است، در کشور ما نمود بیشتری خواهد داشت. ما امروز در وضعیتی قرار داریم که یک تلنگر در بحث کاهش قیمت نفت، هزاران مصیبت را در دیگر بخش‌ها به دنبال خواهد آورد اما عرب‌ها بسیاری از این مشکلات را ندارند. ما در سال‌های اخیر با تحریم‌ها، بایکوت‌ها و کاهش روابط مواجه بودیم و به همین دلیل عرب‌ها کمتر از قطع روابط ضربه می‌بینند اما در مجموع شرکت‌های عربی در بحث گردشگری، بخش خصوصی هتل‌داری و ترانسفر هوایی تاثیری جزیی و نه به اندازه ایران خواهند دید.در پایان امیدوارم عقلانیت سیاسی در کشور ما افزایش یابد و متوجه این کاهش روابط و ضرباتی که برخی اقدامات هیجانی در جامعه در سطح کلان سیاسی و اقتصادی به دنبال دارد، باشیم تا در شرایط سختی که ایران در حال طی‌کردن دوران پساتحریم است، این اقدامات به مشکلات گذشته کشور اضافه نکند و زمینه برای توسعه و رشد بیشتر فراهم شود.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد
تاثیر قطع روابط با کشورهای مختلف یکسان نیست زیرا وزن هر کشور در منطقه و در روابط بین‌الملل متفاوت است؛ مهمترین کشوری که پس از اعدام شیخ نمر و اتفاقات سفارت و کنسول‌گری عربستان در تهران و مشهد با ایران قطع رابطه کرد، عربستان است و به تبع آن، کشورهایی که به نوعی بیشترین کمک‌های مالی را از عربستان دریافت کرده و عمدتا کشورهایی فقیر هستند و برخی از آنها مانند جیبوتی و کومور از طریق کمک‌های بلاعوض و یک‌جانبه عربستان حیات سیاسی و اقتصادی دارند، روابط خود را با ایران قطع کردند، در واقع این کشورها به دلیل مشکلات و فقر شدید اقتصادی و مالی خود و کمک‌هایی که از دولت عربستان دریافت می‌کنند، در این مساله پیرو عربستان هستند.
در خصوص کشوری مانند بحرین هم باید گفت که بحرین و عربستان به لحاظ جغرافیایی بایکدیگر پیوستاری در شبه‌جزیره عربستان دارند و خاندان‌های بحرین کسانی هستند که از عربستان مهاجرت کرده و حتی ارتباطات خویشاوندی هم بین آنها برقرار است بنابراین باید بین کشورهایی که با ما قطع رابطه کردند تفاوت و تمایزی قائل باشیم. مهمترین کشور در این میان عربستان است که در سه حوزه جغرافیایی و اندیشه‌ای جهان اسلام، جهان عرب و منطقه خاورمیانه وزنه‌ای قابل تامل است و به غیر از وجود مکه که موضوع مرکزیت جهان اسلام را برای عربستان در پی دارد، به عنوان کشور مهمی در بحث پالایش و استخراج نفت و تعیین‌کننده قیمت نفت بازارهای جهانی، تاثیرات قابل ملاحظه‌ای دارد.آثار قطع رابطه عربستان با ایران در بحث‌های زیارتی و گردشگری برای ما و آن کشور قابل تامل است؛ بسیاری از موسسات ایرانی با فعالیت در زمینه حج منتفع می‌شدند و ممکن است این قطع رابطه آثار زیان‌باری برای آنها داشته باشد. در بحث قیمت نفت هم این روابط از آنجا که منجر به خصومت‌های بیشتری خواهد شد و راه‌های دیپلماتیک و گفتگو را میان دو کشور می‌بندد، قاعدتا راه تعامل برای افزایش قیمت نفت را کاهش می‌دهد و عربستان بیش از گذشته می‌تواند به کاهش قیمت نفت ادامه دهد، بنابراین ایران به عنوان کشوری که بیشترین بودجه خود را از طریق نفت تامین می‌کند، دچار ضربه خواهد شد.موضوع دیگر در این میان، نفوذ عربستان در سازمان‌های منطقه‌ای، حتی سازمان ملل متحد و به خصوص در سازمان‌های اقتصادی است؛ عربستان ششمین کشور تامین‌کننده منابع مالی صندوق بین‌المللی پول است و کشوری که چنین نفوذی در سازمان ملل و ارگان‌های وابسته و سازمان‌های منطقه‌ای چون اتحادیه عرب، شورای همکاری خلیج‌فارس و یا سازمان همکاری‌های اسلامی دارد، می‌تواند راه را برای ایران و تعامل و نقش کشورمان کاهش دهد.
اما در مورد دیگر کشورها باید تحلیل را در سطح دیگری قرار دهیم؛ قطع یا کاهش روابط با کشورهایی نظیر بحرین، جیبوتی، کومور و یا امارات، بیشتر به لحاظ پرستیژ و اعتباری که در روابط بین‌الملل به همراه دارد تاحدودی آثاری ناخوشایند به دنبال خواهد داشت؛ اینکه جوامع دیگر متوجه می‌شوند مجموعه‌ای از کشورها کشوری را بایکوت کرده و در حال قطع رابطه با آن هستند، این سوال به وجود می‌آید که چه اتفاقی در ایران رخ داده و وقتی به این نتیجه می‌رسند که این اقدام در پاسخ به ناامنی اماکن دیپلماتیک در ایران بوده، اثرگذار می‌شود.شش کنوانسیون درباره حقوق دیپلماتیک و مصونیت اماکن دیپلماتیک وجود دارد و این قاعده‌ای پذیرفته شده در روابط بین‌الملل است و کشور میزبان باید تمام تلاش خود را برای حفظ و امنیت اماکن دیپلماتیک به انجام رساند. بنابراین هیچ توجیهی مبنی بر اینکه یک عالم شیعه در عربستان اعدام شده و این‌گونه در ایران واکنش نشان داده‌ایم، برای مجامع و محاکم بین‌المللی قابل قبول نیست و این می‌تواند بر کاهش اعتبار یک کشور اثرگذار باشد.از طرفی پس از قطع ارتباط جیبوتی با ایران، بسیاری این موضوع را به سخره گرفتند در حالی‌که امروز دیگر این بحث نیست که جیبوتی چه میزان قدرت دارد، بلکه جیبوتی در حال حاضر یک کشور است و همین کشور می‌تواند در سازمان ملل، مجمع عمومی و دیگر سازمان‌هایی که عضو است، به قطعنامه‌های ضد ایرانی رای مثبت دهد و کار ما را سخت کند و این موضوع در مورد کومور، سودان و کویت هم صدق می‌کند؛ این کشورها می‌توانند از طریق فشار در سازمان‌های بین‌المللی باعث تصویب قطعنامه‌های ضد ایرانی شوند و باز مشکلات زیادی را برای کشورمان ایجاد کنند.از طرف دیگر، اقتصاد عربستان اقتصادی کاملا رانتی است و شرایط آن با ایران بسیار متفاوت است؛ عربستان کشوری کم‌جمعیت نسبت به ایران است و منابع بیشتری برای استخراج نفت دارد.
بنابراین اگر سفر حجاج ایرانی برای دو سال به این کشور قطع شود، نمود چندانی در اقتصاد آن نخواهد داشت. اما اگر کاهش قیمت نفت در عملی جنون‌آمیز توسط عرب‌ها برای به زانو درآوردن ایران پیگیری شود با توجه به اینکه اتکای ایران و جمعیت و ساختار اقتصادی کشورمان به نفت است، در کشور ما نمود بیشتری خواهد داشت. ما امروز در وضعیتی قرار داریم که یک تلنگر در بحث کاهش قیمت نفت، هزاران مصیبت را در دیگر بخش‌ها به دنبال خواهد آورد اما عرب‌ها بسیاری از این مشکلات را ندارند. ما در سال‌های اخیر با تحریم‌ها، بایکوت‌ها و کاهش روابط مواجه بودیم و به همین دلیل عرب‌ها کمتر از قطع روابط ضربه می‌بینند اما در مجموع شرکت‌های عربی در بحث گردشگری، بخش خصوصی هتل‌داری و ترانسفر هوایی تاثیری جزیی و نه به اندازه ایران خواهند دید.در پایان امیدوارم عقلانیت سیاسی در کشور ما افزایش یابد و متوجه این کاهش روابط و ضرباتی که برخی اقدامات هیجانی در جامعه در سطح کلان سیاسی و اقتصادی به دنبال دارد، باشیم تا در شرایط سختی که ایران در حال طی‌کردن دوران پساتحریم است، این اقدامات به مشکلات گذشته کشور اضافه نکند و زمینه برای توسعه و رشد بیشتر فراهم شود.
ارسال نظر