بازارتشنه برند اصفهان، سر کجا بگذارد؟

نسرین احمدی فخر

آنچه امروز از بازارهای قدیمی در ایران باقی مانده و هنوز نیز با همان کارکرد قدیمی حیات دارد، بیشتر متعلق به دوران صفویه به بعد است. در این دوره بازار شهرهای بزرگی مانند اصفهان، تبریز، مشهد، قزوین و شیراز گسترش یافته و در کنار راسته های قدیمی و شماری از کاروانسراها، حمام ها، مدارس علمیه، خانقاه ها و امکانات تفریحی مثل پارک ها و زمین چوگان احداث شد.سال ها بعد پاساژ ها، بازارهای مدرن، مجتمع های تجاری چند منظوره با ویژگی قرن بیستمی و ساختاری متنوع و برگرفته از معماری غرب بخصوص اروپا شکل گرفت . ورود این نوع معماری ، بازاریان را واداشت که با سبک وسیاق اروپایی مآب پیش بروند و کار به جایی برسد که یک سر بازار قیصریه بوی هند می داد و سر دیگرش به بازار عثمانی می رسید.

اما بازشدن پرونده برند همه را به شناسایی و رفع موانع ورود این پدیده به بازارهای داخلی ترغیب کرد. اصفهان به عنوان یکی از مقاصد گردشگری در این مورد مستثنا نبود. اما آیا نصف جهان در برند و برند سازی به خوبی عمل کرده؟ پاسخ کمی دشوار است . شناخت برندها و محصولات در بازار رقابتی امروز هم تحقیق میدانی عمیق می‌طلبد و هم باید با علم وآگاهی کامل از برندهای داخلی و خارجی همراه باشد. جامعه گاه چنان دچار بدبینی شده که معتقداست محصولات عرضه شده تنها کپی‌برداری‌ تقلبی از برندهای معروف هستند. بی اعتمادی مردم از تبلیغ کالاهای برند،واردات بی رویه جنس های چینی و گاه تقلبی بازار داخلی با مارک های معروف دنیا این اعتماد را از مخاطبان بازار سلب می‌کند. اعتماد که نبود برند، بازار ایران خراب می شود.

به نظر برخی کارشناسان دلیل توسعه بسیاری از شهر‌‌ها، بازار آنهاست در حالی که تعداد واحد‌های صنفی اصفهان در کشور رکورد‌دار است.آنان اعتقاد دارند که بازارهای مناسب در اصفهان وجود ندارد وهمین معضل اجناس را با کیفیت پایین عرضه می کند. آثار مکتوب کارشناسان بزرگ حوزه بازار در جهان نشان می‌دهد که بازار‌ها باید آهسته آهسته از خیابان‌ها جمع و به پاساژ‌ها منتقل شود. همان زمان که بازار در حال گذار ازسنت به مدرنیته بود و با ساخت پاساژ در مراکز اصلی شهر شاهد این انقلاب بازاری شدیم. در مورد اهمیت پاساژ و مزایای آن نسبت به بازار‌های خیابانی دلایل بسیار زیادی وجود دارد که در این گزارش نمی‌گنجد ولی تمامی بازار‌های بزرگ در حال خروج از حالت خیابانی و ورود به پاساژ‌ها بودند مانند انبوهی از بازار‌های تهران و مشهد که کاملاً به پاساژ منتقل شدند. در حالی که بزرگترین مرکز فروش محصولات مارک در اصفهان خیابان های نظر وخاقانی بود نه یک پاساژ!

نیاز به ایجاد یک بازار به عنوان «مرکزخرید برندهای معروف» در اصفهان آن زمان به اوج خود رسید که زمزمه ساخت سیتی سنتر از قطب های اقتصادی این شهر برخاست. از طرفی وجود بازارچه‌هایی مانند میدان نقش‌جهان نیز می‌توانست به توسعه بازار استان کمک کند. بازاری که علاوه بر اهمیت اقتصادی در این شهر مکانی مقدس و شناسنامه ای تاریخی مذهبی محسوب می‌شود. بازار نقش جهان که هرساله میزبان میلیون ها گردشگر خارجی و داخلی است را نمی توان یکی از قدرتمند ترین مراکز خرید اصفهان نخواند ولی این نکته را نباید فراموش کرد که با وجود این میدان بزرگ تاریخی هنوز در بطن جامعه نیاز به بازارهای مدرنیته به خوبی احساس می‌شود. اصفهان برخلاف شهرهایی مانند شیراز که مرکز اصلی خرید در حومه بازار های سنتی آن قرار دارد، تنها میدان نقش‌جهان را داراست که بازارچه قوی شهر است و بقیه واحد‌های صنفی آن در خیابان‌های اطراف به شدت پراکنده اند. شاید این پراکندگی در بازار اصفهان دلیل اصلی تعدد واحد‌های صنفی باشد.

به عقیده برخی از کارشناسان عدم وجود بازار ها و پاساژهای قوی در این بازار سبب آن شده که بار سنگین بازارداری شهر پرگردشگر اصفهان تنها به دوش میدان نقش جهان باشد. پاساژ‌های اصفهان معمولاً به گونه‌ای طراحی شده‌اند که مردم فقط از طبقه همکف یا حداکثر زیرین آن دیدن کنند که نمونه بازار آن بازار عالی‌قاپو یا بازار کفش‌فروشان خیابان سپه است. این دو بازار با اینکه در مرکز اصفهان قرار گرفته‌اند و مراجعان بسیار دارند اما تنها دو طبقه آن به صورت نصفه و نیمه بازدید کننده ‌دارد، زیرا اتصالات بین طبقات بسیار ضعیف است و در مکان‌های غیر استاندارد قراردارند. حتی پاساژ عالی‌قاپو که به نوعی تازه ساخت است و انتظارات زیادی از آن می‌رود نیز دچار همین مشکل است و بهترین اتصالات بین طبقه زیرین و همکف قرار دارد که با این شرایط طبقات بالایی این پاساژ تقریبا نا‌کارآمد باقی می‌ماند.

شاید بنابر همین تجربیات است که اصفهان به عنوان شهر پیشتاز بازار ، حرکتی نو آغاز کرد و به رفع نیاز بازار مدرن پرداخت. زمزمه‌های حضور برندهای معتبر در اصفهان، از چند سال پیش به گوش ‌رسید. پیش از آن هم، مسعود صرامی، مدیرعامل مجموعه بزرگ اصفهان سیتی‌سنتر در صحبت‌های خود از حضور برندهای معتبر بین‌المللی در این مجموعه خبر داده بود. اجرای پروژه ای متفاوت که قرار بود جایگاهی برای گردهمایی برندهای معروف جهانی شود با برنامه و آینده نگری مجتمع چند منظوره سیتی سنتر کلید خورد . آنچه سیتی سنتر را از سایر مجتمع های تجاری دیگر متمایز می‌کند تفکر مدیران آن است. تفکری که منجر به حرکت های عمرانی و تاسیساتی در راستای ایجاد و توسعه یک مجموعه فاخر حرکتی موثر بر اقتصاد و اجتماع و فرهنگ است که با درایت علمی و اجرایی می توان افق چشم اندازی در خور ایرانی متصور شد. اینکه حضور برندهای معروف دنیا درمجتمعی که آن را قلب شهر خواندند، چقدر توانست بار سنگینی که بر دوش بازار های سنتی اصفهان بود بردارد را می توان با بررسی آمار مراجعه گردشگران به این مجتمع تجاری، رفاهی به دست آورد.

حال آنکه این نوع حرکت ها را جنگی میان سنت و تجدد می خوانند که در طراحی و ساخت آن، معماری ایرانی مد نظر نبوده است واین کار را مجموعه‌ای همخوان با بافت معماری اصفهان نمی‌دانند.همچنین گردشگران خارجی باید در چنین مجموعه‌هایی حال و هوای فرهنگ ایرانی و نه کپی بازارهای اروپایی یا آمریکایی را در مقابل خود ببینند. در نهایت آنچه با اهمیت به نظر می‌رسد، بهبود وضعیت بازارهای اصفهان به نسبت قبل است. تلفیقی از سنت و مدرنیته در این شهر در کنار ورود برندهای معروف هم گردشگران خارجی تشنه سنت و هم گردشگران داخلی تشنه مدرنیته را سیراب کرده است.