بیماری سلیاک چیست و چند درصد مردم ایران به آن مبتلا هستند
زندگی بدون نان
سارا فدایی بیماری سلیاک یک اختلال خود ایمنی با زمینه ژنتیکی است. این بیماری در شرایطی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی بدن واکنشی غیرطبیعی نسبت به پروتئینی به نام گلوتن نشان می‌دهد و این واکنش باعث آسیب رسیدن به روده کوچک شده و در جذب مواد غذایی اختلال ایجاد می‌شود. حال این سوال مطرح می‌شود که گلوتن چیست؟
گلوتن پروتئین کشسان و قابل ارتجاع موجود در گندم، چاودار (گندم سیاه) و جو است. جو دو سر گلوتن ندارد، اما ممکن است آلوده به آن باشد.
چرا این بیماری به وجود می‌آید؟
سلیاک بیماری وراثتی است و از نسلی به نسل دیگر و در خانواده انتقال می‌یابد.
گلوتن پروتئین کشسان و قابل ارتجاع موجود در گندم، چاودار (گندم سیاه) و جو است. جو دو سر گلوتن ندارد، اما ممکن است آلوده به آن باشد.
چرا این بیماری به وجود می‌آید؟
سلیاک بیماری وراثتی است و از نسلی به نسل دیگر و در خانواده انتقال می‌یابد.
سارا فدایی بیماری سلیاک یک اختلال خود ایمنی با زمینه ژنتیکی است. این بیماری در شرایطی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی بدن واکنشی غیرطبیعی نسبت به پروتئینی به نام گلوتن نشان می‌دهد و این واکنش باعث آسیب رسیدن به روده کوچک شده و در جذب مواد غذایی اختلال ایجاد می‌شود. حال این سوال مطرح می‌شود که گلوتن چیست؟
گلوتن پروتئین کشسان و قابل ارتجاع موجود در گندم، چاودار (گندم سیاه) و جو است. جو دو سر گلوتن ندارد، اما ممکن است آلوده به آن باشد.
چرا این بیماری به وجود می‌آید؟
سلیاک بیماری وراثتی است و از نسلی به نسل دیگر و در خانواده انتقال می‌یابد. گاهی اوقات این بیماری برای اولین بار به دنبال رژیم غذایی بعد از عمل جراحی، بارداری، تولد نوزاد، عفونت‌های ویروسی و یا استرس‌های روحی فعال می‌شود. بر این اساس اگر در یک خانواده فردی مبتلا به سلیاک بود، دیگر افراد درجه یک نیز باید تست سلیاک انجام دهند.
در مورد اینکه این بیماری با چه علائمی ظاهر می‌شود باید گفت، فرد در این زمان با علائم گوارشی و غیرگوارشی متعددی مواجه می‌شود. از دردهای شکمی، اسهال خونی و اسهال چرب گرفته تا کاهش وزن و کم‌خونی به‌دلیل سوء جذب مواد غذایی، نفخ، دردهای استخوانی، انقباضات عضلانی، خستگی، تاخیر رشد، درد در مفاصل، تشنج، سوزن سوزن شدن پاها، آفت‌های دردناک دهانی، آسیب‌های پوستی دردناک به نام Herpetiforms، نامنظم شدن دوران عادت ماهانه، تاخیر در رشد دندان‌ها، کم خونی و تاخیر در رشد و کاهش وزن. البته این علائم در افراد، متفاوت است و هستند افرادی که بدون علائم آشکار تنها به دلایلی چون کم خونی به بیماری خود پی می‌برند.
اما درمان این بیماری چیست؟ تاکنون روش دارویی موثری برای این بیماری پیدا نشده است و مبتلایان تنها باید رژیم غذایی بدون گلوتن را به صورت کامل رعایت کنند. این افراد آگاه باشند که مصرف حتی مقداری بسیار جزئی گلوتن به بدن آنها آسیب می‌زند. در بیشتر افراد، رعایت رژیم ذکر شده سبب توقف علائم می‌شود، به دنبال رعایت رژیم بدون گلوتن، آسیب‌های ایجاد شده در روده کوچک ترمیم و از ایجاد آسیب‌های بیشتر پیشگیری می‌شود. ترمیم پرزهای روده کوچک از زمان آغاز رعایت رژیم فاقد گلوتن شروع می‌شود و زمان دوره بهبودی، به‌طور معمول ۳ تا ۶ ماه خواهد بود، که البته این دوره در بزرگسالان به ۲ سال هم می‌رسد. در واقع رژیم فاقد گلوتن، نیاز همیشگی فرد مبتلا به سلیاک است.
این افراد با محدودیت‌های غذایی زیادی مواجهند. شاید در ابتدای امر تنها نان، ماکارونی، سوپ جو و شیرینی‌ها جزو محدودیت‌های غذایی به نظر آیند، اما متاسفانه واقعیت این است انواع لبنیات کارخانه‌ای، رب و سس‌ها، آجیل‌های بو داده، ادویه‌های آماده، نسکافه، قهوه، شکلات، بستنی، چیپس، پفک، سوسیس، کالباس، سرکه سفید، کنسروها و آبمیوه‌ها و بسیاری از مواد غذایی دیگر، به‌دلیل احتمال وجود گلوتن ممنوع هستند. این بیماران از خوردن غذاهای رستوران نیز منع می‌شوند، خمیر دندان و دهان شویه‌ها نیز ممکن است حاوی گلوتن باشند. حتی مواد آرایشی یا خمیر بازی نیز مشکوک به داشتن گلوتن هستند. در واقع امروزه از گلوتن در بسیاری از محصولات صنعتی به عنوان مواد نگهدارنده، تغلیظ‌کننده یا تثبیت‌کننده استفاده می‌شود. شاید در این میان داروها از همه مهمتر باشند، بسیاری از داروها حاوی گلوتن هستند و در صورتی که فرد به بیماری‌های دیگر مبتلا شود، در مصرف داروها با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شود.
این در حالی است که به گفته یکی از محققان سلیاک، در کشور ما در حدود یک درصد از جمعیت به این بیماری مبتلا هستند و تخمین زده می‌شود که از هر ۸۹ نفر، یک نفر این بیماری را دارند، ولی به‌دلیل نداشتن علائم یا بی‌توجهی، از بیماری خود اطلاعی ندارند. عدم تشخیص می‌تواند در دراز مدت منجر به بیماری‌هایی چون سرطان روده شود.
اما برای این بیماران چه اقدام حمایتی از سوی دولت‌ها می‌تواند صورت گیرد؟ شاید نان ازجمله مهم‌ترین مواد غذایی باشد که همه افراد بدان نیازمند هستند. ایجاد مراکز پخت نان و تهیه آرد برای این بیماران کمک بزرگی است. متاسفانه در کشور ما حتی در تهران تهیه آرد بدون گلوتن با مشکلات و هزینه زیادی روبه‌رو است، بیماران سلیاکی نمی‌توانند از آرد ذرت موجود در بازار به‌دلیل احتمال وجود ناخالصی استفاده کنند و همواره تهیه آرد مطمئن برای تهیه نان در منزل، با قیمت مناسب، دغدغه بزرگی برای این افراد است. درخصوص دیگر مواد غذایی تهیه بسیاری از مواد از جمله رب، سس‌ها، لبنیات و... با موادی بدون گلوتن امکان‌پذیر بوده و حتی هزینه کمتری به کارخانه‌ها و تولیدی‌ها به نسبت استفاده از مواد فعلی تحمیل کند. این در حالی است که تولیدکنندگان به‌دلیل نداشتن اطلاع کافی از این امر ناآگاهند و این امر مشکلات زیادی برای این افراد به وجود می‌آورد. البته گاه در برخی فروشگاه‌ها مواد غذایی خارجی بدون گلوتن آن هم به شکل بسیار محدود به چشم می‌خورد، اما به‌دلیل قیمت بالا، بسیاری از افراد قادر به خرید نیستند و فروشندگان هزینه بالای گمرک و نرخ ارز را بهانه می‌کنند. تولید داروهای بدون گلوتن یکی از نیازهای اساسی بیماران است. برخی از افراد ملزم به استفاده طولانی مدت از دارو هستند و برای تهیه این داروها با مشکلات زیادی مواجهند و گاه باید داروها را با هزینه بالا از کشورهای دیگر تهیه کنند.این افراد باید به‌طور منظم و به‌منظور آگاهی از شرایط خود، تحت نظر و آزمایش قرار گیرند و متاسفانه آزمایش‌ها هزینه بر هستند. قطعا قرار گرفتن سلیاک در فهرست بیماری‌های خاص و بهره‌مندی از تسهیلات بیمه برای این افراد مزیت بزرگی به حساب می‌آید.در یک کلام وجود مراکز قابل اعتماد تهیه نان، تولید داروهای بدون گلوتن، وجود قفسه‌های مواد غذایی بدون گلوتن در فروشگاه‌های مواد غذایی و ارائه منوی غذایی بدون گلوتن در حداقل برخی از رستوران‌ها آرزوی این بیماران است.
گلوتن پروتئین کشسان و قابل ارتجاع موجود در گندم، چاودار (گندم سیاه) و جو است. جو دو سر گلوتن ندارد، اما ممکن است آلوده به آن باشد.
چرا این بیماری به وجود می‌آید؟
سلیاک بیماری وراثتی است و از نسلی به نسل دیگر و در خانواده انتقال می‌یابد. گاهی اوقات این بیماری برای اولین بار به دنبال رژیم غذایی بعد از عمل جراحی، بارداری، تولد نوزاد، عفونت‌های ویروسی و یا استرس‌های روحی فعال می‌شود. بر این اساس اگر در یک خانواده فردی مبتلا به سلیاک بود، دیگر افراد درجه یک نیز باید تست سلیاک انجام دهند.
در مورد اینکه این بیماری با چه علائمی ظاهر می‌شود باید گفت، فرد در این زمان با علائم گوارشی و غیرگوارشی متعددی مواجه می‌شود. از دردهای شکمی، اسهال خونی و اسهال چرب گرفته تا کاهش وزن و کم‌خونی به‌دلیل سوء جذب مواد غذایی، نفخ، دردهای استخوانی، انقباضات عضلانی، خستگی، تاخیر رشد، درد در مفاصل، تشنج، سوزن سوزن شدن پاها، آفت‌های دردناک دهانی، آسیب‌های پوستی دردناک به نام Herpetiforms، نامنظم شدن دوران عادت ماهانه، تاخیر در رشد دندان‌ها، کم خونی و تاخیر در رشد و کاهش وزن. البته این علائم در افراد، متفاوت است و هستند افرادی که بدون علائم آشکار تنها به دلایلی چون کم خونی به بیماری خود پی می‌برند.
اما درمان این بیماری چیست؟ تاکنون روش دارویی موثری برای این بیماری پیدا نشده است و مبتلایان تنها باید رژیم غذایی بدون گلوتن را به صورت کامل رعایت کنند. این افراد آگاه باشند که مصرف حتی مقداری بسیار جزئی گلوتن به بدن آنها آسیب می‌زند. در بیشتر افراد، رعایت رژیم ذکر شده سبب توقف علائم می‌شود، به دنبال رعایت رژیم بدون گلوتن، آسیب‌های ایجاد شده در روده کوچک ترمیم و از ایجاد آسیب‌های بیشتر پیشگیری می‌شود. ترمیم پرزهای روده کوچک از زمان آغاز رعایت رژیم فاقد گلوتن شروع می‌شود و زمان دوره بهبودی، به‌طور معمول ۳ تا ۶ ماه خواهد بود، که البته این دوره در بزرگسالان به ۲ سال هم می‌رسد. در واقع رژیم فاقد گلوتن، نیاز همیشگی فرد مبتلا به سلیاک است.
این افراد با محدودیت‌های غذایی زیادی مواجهند. شاید در ابتدای امر تنها نان، ماکارونی، سوپ جو و شیرینی‌ها جزو محدودیت‌های غذایی به نظر آیند، اما متاسفانه واقعیت این است انواع لبنیات کارخانه‌ای، رب و سس‌ها، آجیل‌های بو داده، ادویه‌های آماده، نسکافه، قهوه، شکلات، بستنی، چیپس، پفک، سوسیس، کالباس، سرکه سفید، کنسروها و آبمیوه‌ها و بسیاری از مواد غذایی دیگر، به‌دلیل احتمال وجود گلوتن ممنوع هستند. این بیماران از خوردن غذاهای رستوران نیز منع می‌شوند، خمیر دندان و دهان شویه‌ها نیز ممکن است حاوی گلوتن باشند. حتی مواد آرایشی یا خمیر بازی نیز مشکوک به داشتن گلوتن هستند. در واقع امروزه از گلوتن در بسیاری از محصولات صنعتی به عنوان مواد نگهدارنده، تغلیظ‌کننده یا تثبیت‌کننده استفاده می‌شود. شاید در این میان داروها از همه مهمتر باشند، بسیاری از داروها حاوی گلوتن هستند و در صورتی که فرد به بیماری‌های دیگر مبتلا شود، در مصرف داروها با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شود.
این در حالی است که به گفته یکی از محققان سلیاک، در کشور ما در حدود یک درصد از جمعیت به این بیماری مبتلا هستند و تخمین زده می‌شود که از هر ۸۹ نفر، یک نفر این بیماری را دارند، ولی به‌دلیل نداشتن علائم یا بی‌توجهی، از بیماری خود اطلاعی ندارند. عدم تشخیص می‌تواند در دراز مدت منجر به بیماری‌هایی چون سرطان روده شود.
اما برای این بیماران چه اقدام حمایتی از سوی دولت‌ها می‌تواند صورت گیرد؟ شاید نان ازجمله مهم‌ترین مواد غذایی باشد که همه افراد بدان نیازمند هستند. ایجاد مراکز پخت نان و تهیه آرد برای این بیماران کمک بزرگی است. متاسفانه در کشور ما حتی در تهران تهیه آرد بدون گلوتن با مشکلات و هزینه زیادی روبه‌رو است، بیماران سلیاکی نمی‌توانند از آرد ذرت موجود در بازار به‌دلیل احتمال وجود ناخالصی استفاده کنند و همواره تهیه آرد مطمئن برای تهیه نان در منزل، با قیمت مناسب، دغدغه بزرگی برای این افراد است. درخصوص دیگر مواد غذایی تهیه بسیاری از مواد از جمله رب، سس‌ها، لبنیات و... با موادی بدون گلوتن امکان‌پذیر بوده و حتی هزینه کمتری به کارخانه‌ها و تولیدی‌ها به نسبت استفاده از مواد فعلی تحمیل کند. این در حالی است که تولیدکنندگان به‌دلیل نداشتن اطلاع کافی از این امر ناآگاهند و این امر مشکلات زیادی برای این افراد به وجود می‌آورد. البته گاه در برخی فروشگاه‌ها مواد غذایی خارجی بدون گلوتن آن هم به شکل بسیار محدود به چشم می‌خورد، اما به‌دلیل قیمت بالا، بسیاری از افراد قادر به خرید نیستند و فروشندگان هزینه بالای گمرک و نرخ ارز را بهانه می‌کنند. تولید داروهای بدون گلوتن یکی از نیازهای اساسی بیماران است. برخی از افراد ملزم به استفاده طولانی مدت از دارو هستند و برای تهیه این داروها با مشکلات زیادی مواجهند و گاه باید داروها را با هزینه بالا از کشورهای دیگر تهیه کنند.این افراد باید به‌طور منظم و به‌منظور آگاهی از شرایط خود، تحت نظر و آزمایش قرار گیرند و متاسفانه آزمایش‌ها هزینه بر هستند. قطعا قرار گرفتن سلیاک در فهرست بیماری‌های خاص و بهره‌مندی از تسهیلات بیمه برای این افراد مزیت بزرگی به حساب می‌آید.در یک کلام وجود مراکز قابل اعتماد تهیه نان، تولید داروهای بدون گلوتن، وجود قفسه‌های مواد غذایی بدون گلوتن در فروشگاه‌های مواد غذایی و ارائه منوی غذایی بدون گلوتن در حداقل برخی از رستوران‌ها آرزوی این بیماران است.
ارسال نظر