معمای مالکیت در فوتبال ایران

گروه ورزش:‌ گذار فوتبال ایران از ساختار دولتی به خصوصی، همچنان به کندی و با انبوهی از ابهامات انجام می‌گیرد. این داستان از یک دهه پیش با انتشار زمزمه‌هایی پیرامون واگذاری پرسپولیس و استقلال استارت خورد و البته طی یک سال اخیر به شدت اوج گرفت. در ماه‌هایی که گذشت چند تلاش عملی برای خصوصی‌سازی سرخابی‌ها انجام گرفت که البته هیچ‌گاه به موفقیت نرسید. همزمان با این کوشش‌ها، واگذاری برخی از دیگر تیم‌های لیگ برتری نیز در دستور کار قرار گرفت.

آنچه در این میان مجهول و مایه تعجب به نظر می‌رسد، این است که در حال حاضر مدل‌های مختلفی از واگذاری در فوتبال ایران پیاده می‌شود؛ الگوهایی که شاید هیچ‌کدام‌شان شبیه دیگری نیستند!

سرگیجه در انزلی

ملوان بدون تردید یکی از محبوب‌ترین و ریشه‌دارترین تیم‌های فوتبال ایران به‌شمار می‌رود. این باشگاه که قبلا نظامی بود و زیر نظر نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران اداره می‌شد، از چند سال پیش‌گذار به سمت مالکیت خصوصی را آغاز کرد. در آن زمان نیروی دریایی اعلام کرد ۷۰ درصد از سهام ملوان به مردم انزلی هدیه می‌شود تا آنها در مورد فروش آن تصمیم بگیرند. با این حال قرار شد ۳۰ درصد بقیه همچنان در اختیار نیروی دریایی باقی بماند. پس از این زمزمه‌ها، حسین هدایتی در اطراف انزلی آفتابی شد، اما عمر حضور او در این باشگاه چندان به درازا نکشید. با این حال بحث واگذاری سهام همچنان مدنظر قرار گرفت. نتیجه این تحرکات، واگذاری ۷۰درصد از سهام باشگاه به یک سرمایه‌گذار دیگر بود؛ سیروس محجوب. او دو سال ملوان را اداره کرد، اما پیش از آغاز مسابقات لیگ پانزدهم حرفه‌ای تصمیم گرفت سهام باشگاه را به نیروی دریایی بازگرداند! بعد از این ماجرا، ملوانان مدتی در بلاتکلیفی به‌سر بردند تا اینکه اخیرا یک سرمایه‌گذار دیگر وارد گود شد و مالکیت این باشگاه را پذیرفت. او که از دوستان علی دایی است، داریوش بهشتی نام دارد. عجیب اینکه به روایت برخی خبرگزاری‌ها، این بار خبری از واگذاری ۷۰ درصد سهام نیست و تنها ۵۵ درصد سهام در اختیار بهشتی قرار گرفته است. به این ترتیب ۳۰ درصد نزد نیروی دریایی و ۱۵ درصد سهام نیز به منطقه آزاد انزلی رسیده است!

ماجرای عجیب صبا

تولد صبای قم در فوتبال ایران به سال ۱۳۸۰ برمی‌گردد؛ جایی که این باشگاه توسط شرکت باتری‌سازی نیرو که وابسته به ارتش جمهوری اسلامی ایران است تاسیس شد. در آن زمان نام این تیم «صباباتری» بود. آنها طی مدت حضورشان زیر نظر ارتش، موفق شدند یک قهرمانی جام حذفی به دست بیاورند و نیز فاتح تنها سوپرجام برگزار شده در فوتبال ایران لقب بگیرند. صباباتری اما در سال ۱۳۸۷ به استان قم منتقل شد و پس از این انتقال، اسم آن نیز به «صبای قم» تغییر کرد. پس از آن، اداره این باشگاه به استانداری قم واگذار شد تا اینکه این اواخر بحث واگذاری صبا به بخش خصوصی پیش آمد.

در همین راستا سیروس محجوب که به تازگی از مالکیت ملوان کنار کشیده بود، به قم رفت و برای تصاحب صبا اعلام آمادگی کرد، اما تنها پس از چند روز انصراف خود را از حضور در این باشگاه نیز اعلام کرد! بعد از اعلام انصراف محجوب، باشگاه صبا بیانیه‌ای بلند بالا تنظیم و منتشر کرد که در بخشی از آن فرآیند در نظر گرفته شده برای واگذاری هم تشریح شده بود: «با عنایت به زمانبر بودن اجرای فرآیند قیمت‌گذاری باشگاه، انجام مزایده و یا ترک تشریفات و نزدیک بودن فصل مسابقات، هیات‌مدیره و استانداری تصمیم گرفت تا با دعوت از افراد علاقه‌مند و دارای اهلیت با واگذاری بخشی از سهام باشگاه (۸۰ درصد) در فصل جاری، باشگاه با مشارکت بخش خصوصی اداره شود تا پس از طی مراحل قانونی و آماده شدن فرآیند واگذاری متعاقبا ۱۰۰ درصد سهام باشگاه واگذار شود.» در همین راستا اخیرا شایعات بسیار پررنگی در مورد واگذار شدن سهام صبا به شرکت هواپیمایی زاگرس در محافل خبری منتشر شده؛ حرف و حدیث‌هایی که مهدی تارتار هم برخی از آنها را در گفت‌وگو با رسانه‌ها تایید کرده است!

سوالات بی‌جواب

در شرایط فعلی مشخص نیست چرا باید بین واگذاری باشگاه‌های دولتی مختلف به بخش خصوصی تا این اندازه تفاوت و ناهمگونی وجود داشته باشد؟ چطور می‌شود در مورد پرسپولیس و استقلال بحث مزایده‌های متعدد و تعیین اهلیت مطرح شود، اما در مورد باشگاه‌هایی همچون صبا و ملوان همه‌چیز در سطح مذاکره و توافق باقی بماند؟ بالاخره الگوی بهینه خصوصی‌سازی کدام است؟ غیر از این چطور برخی باشگاه‌های دولتی و نظامی در معرض واگذاری قرار گرفته‌اند، اما در مورد برخی دیگر از این مجموعه‌ها خبری از چنین تصمیم‌هایی نیست؟ آیا این بودن یا نبودن اراده واگذاری یا حتی تعجیل و تاخیر در مورد باشگاه‌های مختلف، موجب رقابت در شرایط نابرابر نمی‌شود؟

دولت برای عدم واگذاری سرخابی‌ها لایحه بدهد

فرآیند خصوصی‌سازی پرسپولیس و استقلال بعد از شکست در مزایده‌ها درهاله‌ای از ابهام قراردارد و هنوز مشخص نیست شرایط این دو باشگاه به چه سمتی می‌رود. رئیس کارگروه نظارت بر واگذاری سرخابی‌ها در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر با تاکید بر اینکه واگذاری باید در راستای مصوبه مجلس انجام شود، می‌گوید وزرا موظف هستند شرایط را برای پیاده کردن قانون فراهم کنند. حسن زمانی گفت: «با توجه به اینکه مزایده‌های برگزار شده به نتیجه نرسید و انتظاری که از سازمان خصوصی‌سازی به‌عنوان مجری این قانون می‌رفت، عملی نشد، قطعا باید وضعیت این دو باشگاه هرچه سریع‌تر پیگیری و مشخص شود. درحال حاضر سازمان خصوصی‌سازی باید افراد و موسسات واجد شرایطی را که خواهان این دو باشگاه هستند، شناسایی کرده و با آنها وارد مذاکره شود.»

وی با اشاره به اینکه بعد از پایان ۲ ماه تنفس، ادامه روند اداره سرخابی‌ها به شکل کنونی خلاف قانون است، خاطرنشان کرد: «با عدم اجرای قانون خصوصی‌سازی بیشترین ضرر را این دو باشگاه متحمل خواهند شد زیرا مجلس قانونی تصویب کرده و سازمان خصوصی‌سازی هم باید در راستای قانون مصوب مجلس این موضوع را پیش ببرد و طبق آنچه گفته شده بود پس از پایان این مهلت بازهم برای برگزاری مزایده‌ اقدام کنند. قضیه واگذاری باشگاه‌ها در راستای مصوبه مجلس شورای اسلامی باید عملی شود و هرکاری خارج از آن صورت گیرد خلاف است. اگر قرار باشد واگذاری صورت نگیرد، دولت باید لایحه‌ای بدهد و از واگذاری دو باشگاه جلوگیری کند.»