المپیک، کیفیت زندگی و شاخص اقتصادی

دکتر رضا محمد کاظمی
دانشیار دانشکده کارآفرینی، دانشگاه تهران

کیفیت زندگی در طیف وسیعی از زمینه‌ها، از جمله حوزه‌های توسعه بین‌الملل، بهداشت و سیاست مورد استفاده قرار می‌گیرد. کیفیت زندگی نباید با مفهوم استاندارد زندگی که عمدتا بر درآمد استوار است، اشتباه گرفته شود. در عوض، شاخص‌های استاندارد کیفیت زندگی نه‌تنها شامل ثروت و استخدام هستند، بلکه شامل محیط زیست، سلامت جسمی و روانی، تحصیلات، تفریح و اوقات فراغت نیز می‌شوند. در حالی که کیفیت زندگی از دیرباز هدف سیاست‌گذاری‌های صریح یا ضمنی بوده، تعریف و اندازه‌گیری مناسب آن امری دشوار بوده است.

دکتر رضا محمد کاظمی
دانشیار دانشکده کارآفرینی، دانشگاه تهران

معیارهایی برای توسعه اجتماعی

قرن‌ها است که مردم به‌طور ذاتی به دنبال زندگی خوب بوده‌اند و در این راستا برای بهبود شرایط زیست خود، بشر سعی می‌کرد تا از استعدادها و توانمندی‌های خود حداکثر بهره برداری را کند. ولی همواره مساله اصلی این بود که یک زندگی مطلوب و با کیفیت چگونه زندگی‌ای است؟ در ادبیات علوم اجتماعی، توسعه اجتماعی نخست مترادف با تکامل اجتماعی بود. دراین دوره بشر در حال حرکت به‌سوی تمدن بود. ولی در دوره‌های اخیر توسعه اجتماعی از فرضیه‌های تکاملی خود جدا شده و روی مسائلی در ارتباط با تامین نیازهای بشری و ارتقای کیفیت زندگی متمرکز شده است. در مراحل آغازین مطالعات تجربی مربوط به کیفیت زندگی، مطالعات به‌صورت تقلیل‌گرایانه و یک بعدی صورت می‌گرفت. به‌عنوان مثال، در سال 1985 در شمال غرب انگلستان تحقیقاتی به نام مطالعه کیفیت زندگی انجام شد که طی آن مفهوم کیفیت زندگی محدود به بیماری‌های روانی مزمن در نظر گرفته شد.

در مطالعاتی که به این سبک در زمینه کیفیت زندگی صورت می گرفت، آن را به‌عنوان نقطه‌ای محوری جهت ارزشیابی بهداشت روانی جامعه تلقی می کردند. در طی دو دهه گذشته مفهوم کیفیت زندگی از مفهوم روانشناختی صرف به یک مفهوم چند بعدی مبدل شده است. این برداشت چند بعدی از مفهوم کیفیت زندگی در سنجش و ارزیابی کارآیی سیاست‌های رفاه اجتماعی نقش عمده‌ای را ایفا می کند. آنچه امروزه در حوزه رفاه اجتماعی و بهزیستی اهمیت دارد، اتخاذ دیدگاهی از کیفیت زندگی است که بتواند ابعاد اجتماعی، اقتصادی، روانی و زیستی را پوشش دهد. به‌طوری‌که هدف اصلی آن، بیشتر بررسی چند بعدی انسان است (Shariati eta l, 2012).

المپیک و بهبود مناسبات اجتماعی

ورزش به‌طور عام و رویدادهای بین‌المللی ورزشی از قبیل همین المپیک برزیل به عزت نفس، اعتماد و اطمینان و بهبود مناسبات اجتماعی و وضعیت روانی جامعه کمک می‌کند. این رویدادها باعث افزایش تعاملات اجتماعی و فعالیت‌های بشری در جامعه می‌شود که متعاقب آن، افراد میانسال و مسن دوستان جدیدی پیدا کنند. همچنین باعث می‌شود تا در شبکه اجتماع باقی بمانند و با سایر مردم در سنین مختلف تعامل داشته باشند که این خود می‌تواند از گوشه‌گیری اجتماعی افراد جلوگیری کرده و افزایش بهره‌وری در جامعه را سبب شود. رویدادهای بین‌المللی ورزش می‌تواند کیفیت زندگی را در تمام سنین برای همگان بهبود بخشد. فعالیت بدنی می‌تواند کمک شایانی به درمان برخی اختلالات فکری مثل افسردگی کند. شرکت در رویدادهای بین‌المللی ورزشی برنامه‌ریزی شده مطابق با سطح تناسب بدنی هر فرد می‌تواند فرصت یافتن دوستان جدید و اتصال با جامعه و کاهش احساس تنهایی و محرومیت اجتماعی را به فرد بدهد. همچنین، شرکت در رویدادهای بین‌المللی ورزش می‌تواند خوداتکایی و اطمینان به خود را که از معیارهای مبنایی در سلامت روح است، افزایش دهد. اطلاعات اولیه‌ای که از تحقیقات سازمان بهداشت جهانی در زمینه عوامل خطرساز وجود دارد حاکی از این است که عدم فعالیت یا زندگی بی تحرک، یکی از 10 علت اصلی مرگ‌ومیر و ناتوانی در کل جهان است (Beutler, 2008; Kidd,2012 ).

رابطه شادی و توسعه اقتصادی

مطابق شاخص‌های ارزیابی فعالیت‌های کارآفرینانه دیده‌بان جهانی کارآفرینی، یکی از معیارهای بسیار مهم و اثرگذار بر نرخ فعالیت‌های اقتصادی، کارآفرینانه و کسب‌وکارانه؛ شاخص شادی جهانی است، با این توضیح که در جوامعی که نرخ تغییرات مثبت این شاخص زیاد است قطعا نرخ رشد و رونق کسب‌وکارهای جدید و فعالیت‌های مخاطره آمیز اقتصادی جدید در آنجا زیاد است که در نهایت موجب ارتقای سطح توسعه اجتماعی و اقتصادی کشورها می‌شود. در این رهگذر توجه به فعالیت‌های ورزشی و توسعه آن به‌عنوان یک ابزار بسیار مهم برای ارتقای میزان شادی در جوامع، شاخص شادی جهانی می‌تواند به‌عنوان یکی از معیارهای مهم در توسعه فعالیت‌های ورزشی و کیفیت زندگی در جوامع لحاظ شود(Bosma et al, 2012) در این جدول مطابق با گزارش دیده بان جهانی کارآفرینی در سال 2012، رتبه برخی از کشورها در شاخص شادی جهانی شان آمده است(Bosma et al, 2012): که البته ارتقای این ضریب در برزیل و پس از آغاز فعالیت‌های اجتماعی برای میزبانی المپیک و جام جهانی فوتبال قابل تامل است.

افزایش کیفیت زندگی

بازخوانی متعدد کیفیت زندگی به ارائه تعریفی از سوی گروه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت منجر شده است. این تعریف برای درک فرد از موقعیت خود در بافتی از نظام‌های فرهنگی و ارزشی و در زمینه هدف‌ها، انتظارات و استانداردها و علاقه‌مندی آنها ارائه شده است. در این نگاه کیفیت زندگی مفهومی فراگیر است که سلامت جسمانی، رشد شخصی، حالات روانشناختی، میزان استقلال، روابط اجتماعی و ارتباط با محیط را در بر می‌گیرد و بر ادراک فرد از این ابعاد نیز مبتنی است. در واقع، کیفیت زندگی دربرگیرنده ابعاد عینی و ذهنی است که در تعامل با یکدیگر قرار دارند. از سوی دیگر، باید توجه داشت که کیفیت زندگی مفهومی پویاست، چون ممکن است ارزش‌ها، نیازها و نگرش‌های فردی و اجتماعی طی زمان در واکنش به رویدادها و تجارب زندگی دگرگون شوند، همچنین هر بعد از کیفیت زندگی می تواند آثار چشمگیری بر دیگر ابعاد زندگی بگذارد. به بیانی دیگر، کیفیت زندگی بیانگر تاثیرات عملکردی عدم سلامتی و برآیندهای آن بر درک فرد از جنبه‌های جسمانی، روانشناختی و اجتماعی زندگی فردی است.