«استانداردهای تخلیه پساب‌ها» نیازمند بازنگری مجدد
اگرچه استانداردی که از طرف محیط زیست صادر می‌شود، به عنوان استاندارد ملی باید برای تمامی تخلیه‌کننده‌ها در نظر گرفته شود، اما با وجود این وزارت نیرو نیز برای ورود فاضلاب‌های شهری به آب‌های برگشتی در سال ۱۳۸۹ دستورالعملی را تدوین کرده است.
نکته قابل توجه اینجاست که شناخت از نوع آلاینده‌ها و توسعه روش‌های اندازه‌گیری استانداردهای آنها (استاندارد تکنولوژی و استاندارد کیفیت آب) روز به روز سخت‌تر شده، چرا که این استانداردها در طراحی تصفیه‌خانه‌های فاضلاب نقش مهمی داشته و به هر میزان استاندارد محدودتر و سخت‌تر باشد میزان تصفیه و هزینه آن نیز افزایش می‌یابد.
تحقیقات و پژوهش‌های زیادی برای به‌روز‌رسانی استانداردها با توجه به شرایط محلی، تکنولوژی‌های موجود و امکانات اجرایی در دنیا صورت گرفته است، اما در نهایت اجرایی و عملیاتی کردن استانداردها، از مرحله تدوین و تصویب آنها مهم‌تر و در مواردی حتی پرهزینه‌تر است.
از آنجا که توسعه روش‌های نوین و پیشرفت تکنولوژی‌های تصفیه پساب‌ها در جهان صورت گرفته و از طرفی تغییر کیفیت منابع آب در کشور نیز رخ داده است، اما از سال ۱۳۷۲ تاکنون استانداردهای موجود تخلیه پساب‌ها تغییری نکرده، از این رو لازم است، این استانداردها مجددا بازنگری و به روز شوند.
البته در حال حاضر تدوین استانداردها در داخل کشور با برگزاری جلسات با حضور خبرگان این حوزه و بر پایه بهره‌گیری از استانداردهای موجود در دیگر کشورها آن‌هم بدون در نظر گرفتن شرایط کشور انجام شده است.
در واقع این روش صحیح و منطقی نبوده، چرا که تدوین استانداردها در کشور از جمله استانداردهای پساب‌های تصفیه شده، مستلزم به کارگیری روش‌های علمی و عملی با در نظر گرفتن کلیه جوانب و وضعیت منابع تولید فاضلاب با شرایط موجود در داخل کشور باید باشد که این خود مستلزم تدوین و بازنگری استانداردهای تخلیه پساب‌ها در کشور است.
نکته‌ای که در ادامه باید به آن اشاره کرد این است که بسیاری از تخلیه‌کننده‌های فاضلاب‌های شهری و صنعتی به علت عدم سرمایه‌گذاری لازم و ضعف در سیستم‌های تصفیه موجود، قادر به اجرای استانداردهای تدوین شده موجود نبوده و نمی‌توانند پساب تصفیه شده را مطابق با استانداردهای موجود حتی برای مصارف آبیاری تولید کنند.
همچنین استانداردهای تخلیه پساب‌های موجود در ایران فقط مصارف خاصی را شامل می‌شود که از جمله می‌توان به مصارف آبیاری، تخلیه به آب‌های سطحی و تخلیه به آب‌های زیرزمینی اشاره کرد.
در حالی که امروزه مصارف متنوع دیگری برای پساب‌های تصفیه شده در حوزه آبزی‌پروری و تفرجی در دنیا مطرح است که متاسفانه در استانداردهای موجود کشور هیچ توجهی به این موارد نشده و این از نقاط ضعف استانداردهای موجود است.
بنابراین با وجود بحران آب درکشور و نیز توجه مضاعف به استفاده مجدد و بهینه از پساب‌های تصفیه شده شهری و صنعتی برای مصارف مختلف، اهمیت بازنگری استانداردها بیش از پیش نمایان می‌شود. از این رو لازم است مسوولان حوزه آب به این موضوع توجه ویژه‌ای داشته باشند.
البته تدوین استانداردها به تنهایی مشکلات کاهش و رفع آلودگی‌های زیست‌محیطی و استفاده بهینه از پساب‌های تصفیه شده را تضمین نمی‌کند و آنچه باید به طور همزمان مورد توجه قرار گیرد، پایش و نظارت براجرای استانداردها با توجه به گسترش روش‌های «پایش آنلاین» و تکنولوژی «بانک‌های اطلاعاتی» در کشور است. در حال حاضر می‌توان بسیاری از صنایع کشور از جمله صنایع مادر را که نقش اساسی در تخلیه فاضلاب‌های تصفیه دارند به‌صورت آنلاین پایش کرد تا از مطابقت کیفیت پساب‌های آنها با استانداردهای موجود مطمئن شد. البته در کنار آن می‌توان با انجام نمونه‌برداری در دوره‌های زمانی منظم و اعلام آن به ستاد اجرایی اختصاص داده شده برای این موضوع، از صحت کیفیت فاضلاب تصفیه شده و مطابقت آن با استانداردهای تخلیه پساب‌های موجود اطمینان حاصل کرد.
باید به این نکته توجه کرد که تحقق تمام این موارد در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که صنایع و شهر‌ها برای بهینه‌سازی تصفیه‌خانه‌های موجود یا ساخت سیستم‌های تصفیه جدید مورد حمایت سازمان‌های متولی و دولت قرار گیرند تا به این ترتیب بتوان میزان استفاده مجدد از فاضلاب‌های تصفیه شده را افزایش داد و کیفیت پساب‌های تصفیه شده را بهبود بخشید. با افزایش سهم استفاده مجدد پساب در صنایع به مصرف آنها در شرایط بحران آب نیز می‌توان کمک شایانی کرد که در این صورت به طور مستقیم و غیرمستقیم باعث بهینه‌سازی در مصرف منابع آبی زیرزمینی و آب‌های جاری خواهیم شد.
