چهار بهانه بازار نفت برای تداوم ریزش

نفت و پتروشیمی - عارفه مشایخی: طلای سیاه ممکن است در سراشیبی قیمتی افت بیشتری را متحمل شود. عوامل کاهش‌دهنده بسیاری وجود دارند که موجب سردرگمی هر چه بیشتر بازارها در شرایط کنونی شده‌اند. از جمله این عوامل می‌توان به افزایش قیمت دلار اشاره کرد که با افزایش نرخ بهره ایالات متحده، این موضوع بیش از پیش تقویت خواهد شد. عامل دیگر سیکل نزولی کنونی در قیمت‌های نفت، مازاد عرضه در بازار است. این در حالی است که به رغم کاهش تعداد دکل‌های حفاری در آمریکا همچنان با مازاد عرضه‌ای بیش از یک و نیم میلیون بشکه در روز مواجه هستیم. بررسی تحلیلگران نشان می‌دهد که نمی‌توان انتظار داشت مازاد عرضه نفت تا سال ۲۰۱۷ به رغم کاهش گسترده سرمایه‌گذاری‌ها از سوی شرکت‌های انرژی متعادل شود.

از طرفی اخیرا تقاضای نفت و فرآورده‌های نفتی در کشورهای عمده صنعتی کم شده که علت آن این است که این کشورها با رکود اقتصادی مواجه شده‌اند. این در حالی است که احتمال کاهش تقاضا در بازارهای آینده انعکاس خیلی تندی داشته که یکی از دلایل افت قیمت نفت بوده است. گلدمن ساکس اعلام کرده تحلیلگران با بررسی غول بانکداری سرمایه‌گذاری آمریکا پیش‌بینی می‌کنند قیمت طلای سیاه به مرز هر بشکه ۲۰ دلار در روز برسد. در ادامه به بررسی ۴ استدلال این مدعا می‌پردازیم.

رشد ذخایر نفت آمریکا

گزارش‌ها حاکی از آن است که ذخایر نفت در ایالات متحده آمریکا در حال افزایش است و این افزایش عاملی برای مازاد عرضه بالقوه جهانی نفت محسوب می‌شود. برآورد وال‌استریت ژورنال نشان می‌دهد تنها ذخیره‌سازی‌های نفتی در پایانه کوشینگ، اوکلاهما که بر WTI تاثیر بسزایی دارد با افزایش ۴/ ۱ میلیون بشکه‌ای در اوایل هفته گذشته روبه‌رو‌ بوده است. در نیمه دوم هفته گذشته گزارش‌ها از افزایش تعجب‌آور ۸/ ۴ میلیون بشکه‌ای ذخایر داخلی نفت خام آمریکا خبر دادند. در مقابل واکنش قیمتی WTI و برنت جالب بود. این دو نوع نفت در حال حاضر به پایین‌ترین قیمت در ۷ سال گذشته رسیده‌اند. به‌طوری‌که روز گذشته در اولین روز کاری هفته جدید میلادی WTI به۲۰/ ۳۴ دلار در روز و برنت به ۱۶/ ۳۶ دلار برای هر بشکه رسیده است.

آژانس بین‌المللی انرژی که به کشورهای مصرف‌کننده در زمینه انرژی مشاوره می‌دهد، در مورد «شوک عرضه» از طرف شیل نفت آمریکا گفته است: این عرضه می‌تواند موج عظیمی در بازارهای جهانی نفت ایجاد کند. این در حالی است که به عقیده کارشناسان میادین توسعه یافته نیز برای همیشه سودمند نباشند، بر همین اساس نیز برخی شرکت‌های مبتنی بر نفت شیل اخیرا دارایی‌های خود را در میادین نفت شیل به فروش گذاشته‌اند که شرکت رویال داچ شل یکی از آنها است. این شرکت اخیرا دارایی‌های خود در میدان شیل ایگل فورد را به فروش گذاشته است.

مساله قابل توجه در این میان آن است که چرا با این سقوط دردناک قیمت‌ها تولید طلای سیاه انعطاف‌پذیر است؟ در شرایط فعلی و در قیمت‌های کنونی نفت، تولیدکنندگان شیل آمریکا با توجه به اینکه این صنعت پرهزینه‌تر از بقیه تولیدات جهانی طلای سیاه است در‌صدد کاهش تولید نفت خام برآمده‌اند؛ با این حال گفته می‌شود در حال حاضر میزان تولیدات از این منابع حدود ۹ میلیون بشکه در روز است که رقم بالایی محسوب شده و مازاد عرضه را بیش از گذشته تقویت می‌کند. در طرف دیگر نیز میزان تولید نفت اوپک که هنوز یک و نیم میلیون بشکه از سقف سنتی این سازمان بالاتر است تهدید دیگر برای عرضه نفت منطقه خاورمیانه محسوب می‌شود. این در حالی است که انتظار می‌رود تولیدات نفت این سازمان تا سه ماه آخر سال ۲۰۱۶ به ۳۳ میلیون بشکه در روز نیز برسد.

تزلزل تقاضا و تردید در بازگشت خریداران

تقاضا یکی از عوامل تعیین‌کننده بازار و معادله قیمت است که با توجه به شرایط کنونی وضعیت بسیار ناامیدکننده‌ای را تجربه می‌کند. گرم‌تر شدن هوای کره زمین و اقداماتی که به منظور کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی برای محافظت در برابر تغییرات آب و هوایی انجام می‌شود از جمله عواملی هستند که از افت تقاضا خبر می‌دهند. کارشناسان معتقدند تصمیم هفته گذشته فدرال رزرو می‌تواند این موضوع را تشدید کند. افزایش قیمت دلار و افزایش نرخ بهره ایالات متحده بر سطح مصرف و تقاضا برای کالاهای گوناگون در این کشور اثرگذار خواهد بود. در حال حاضر انتظار می‌رود روند کاهشی بهای فرآورده‌های نفتی با تغییر در سطح رفاه ناشی از سیاست‌های پولی و مالی در آمریکا همزمان شده و این دو موضوع بر یکدیگر اثرات متفاوتی را به همراه داشته باشند.

در طرف دیگر کشورهای مصرفی بزرگ نفت مانند چین و هند نیز تاثیر بسزایی بر کاهش قیمت نفت داشته‌اند. مثلا اقتصاد چین در یک سال اخیر با کاهش رشد مواجه شده است و این رخداد زمینه کاهش‌ میزان سرمایه‌گذاری‌ها در بخش‌های عمومی و خصوصی را مهیا کرده و در مواقعی موجب انجماد و راکد ‌ماندن چرخ‌‌دنده‌های تعاملات اقتصادی که به میزان قابل توجهی متکی بر نفت‌ هستند، شده است. هند نیز راه مشابهی را پیموده است. به‌عنوان نمونه، در فاصله سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲، تقاضا برای گازوئیل در هند سالانه بین ۶ تا ۱۱ درصد رشد داشته است، ولی از ژوئن ۲۰۱۳ با کاستن از یارانه گازوئیل در هند، رشد تقاضا متوقف شده است. با این حال برخی کارشناسان به افزایش میزان تولیدات خودرو در سال آینده امیدوارند. به عقیده آنها در صورتی که میزان تولید و فروش خودرو به میزانی که انتظار می‌رود افزایش یابد این امر قادر است نه تنها ظرفیت موجود تولید نفت را جذب کند، بلکه حتی نفت جدیدی که از ناحیه برخی کشورها همچون ایران و عراق به بازار تزریق خواهد شد را نیز جذب می‌کند.

آزادسازی صادرات نفت آمریکا

هفته گذشته با تصویب بودجه ۲۰۱۶ ایالات متحده، ممنوعیت ۴۰ ساله صادرات نفت آمریکا رفع شد. این موضوع باعث می‌شود ایالات متحده که زمانی بزرگ‌ترین‌ واردکننده نفت بود به یکی از صادرکنندگان طلای سیاه در بازارهای جهانی تبدیل شود. این طرح همچنین شامل اعطای مشوق‌های مالیاتی برای توسعه انرژی‌های بادی و خورشیدی است و این تا حدودی یک پیروزی برای اوباما و سایر دموکرات‌ها محسوب می‌شود. آزاد‌سازی صادرات نفت آمریکا یک پیروزی برای صنعت نفت آمریکا و جمهوری خواهان خواهد بود که معتقدند این ممنوعیت متعلق به تحریم نفتی اعراب در دهه ۱۹۷۰ است. شرکت‌های اکتشاف و تولید نفت که عمدتا با بدهی‌های چند میلیارد دلاری مواجهند و پس از کاهش ۶۰ درصدی قیمت نفت برای پیشگیری از ورشکستگی ناگزیر از تعطیلی برخی سکوهای حفاری خود شده‌اند، صادرات نفت به خارج از آمریکا را روزنه امیدی برای خود می‌دانند. این موضوع به پایداری روند کاهشی قیمت نفت در بازارهای جهانی منتهی می‌شود و جا را برای تولید بیشتر اوپک باز خواهد کرد به‌طوری‌که آمریکا که بزرگ‌ترین‌ میادین نفتی شیل دنیا را در اختیار دارد به افزایش سطح تولید از این میادین ترغیب خواهد کرد. در این بین با صادرات نفت آمریکا به بازارهای جهانی پیش‌بینی می‌شود اختلاف قیمتی بین دو نفت آمریکا و برنت نیز به حداقل خود برسد و کما اینکه در برهه‌هایی این دو نوع نفت با یکدیگر از منظر قیمتی برابر شوند. در حال حاضر در برخی روزهای هفته گذشته این دو نفت اختلافی کمتر از دو درصد را تجربه کردند. به گفته برخی تحلیلگران آمریکایی در طول زمان حتی ممکن است اختلاف این دو قیمت به صفر برسد.

اعتیاد بنگاه‌های جهانی به نفت ارزان

اتفاق نظر داشتن درباره قیمت‌های کنونی و لذت بردن از این قیمت‌ها ممکن است شرایط را بیش از پیش بدتر کند. به عقیده کارشناسان جهانی، عادت کردن شرکت‌ها به قیمت پایین نفت و سوددهی غیرواقعی برای یک دوره کوتاه در این شرکت ها، دو آفت جدی برای بنگاه‌های اقتصادی جهان و بازار نفت محسوب می‌شود. به عقیده آنها در حال حاضر قیمت‌های نفت برای مصرف‌کنندگان قیمت‌های طلایی محسوب می‌شود. طی یک سال گذشته نیز بسیاری از مصرف‌کنندگان نفتی بازدهی‌های نسبتا مناسبی را به سهامداران خود اعطا کرده‌اند.

اما این پایان ماجرا نیست چراکه در صورت رشد قیمت‌های نفت به سرعت معاملات و رابطه‌های موجود به هم خواهد خورد. از طرفی قیمت‌های کنونی می‌تواند تقاضا و قیمت را چسبنده به قیمت‌های پایین کند. در این صورت انتظار نمی‌رود بازار به سرعت خود را با تغییر شرایط وفق دهد. عدم سرمایه‌گذاری برای کشف و بهره‌برداری از میادین نفتی جدید و مقرون به صرفه نبودن استفاده از انرژی‌های پاک در شرایط کنونی عوامل دیگری هستند که با توجه به قیمت‌های کنونی خطرناک خواهند بود. در آخر باید گفت در کنار عوامل اقتصادی کاهش قیمت نفت که به مواردی از آن اشاره شد برخی از علل و عوامل سیاسی نیز در کاهش قیمت نفت نقش آفرین هستند که از آن جمله می‌توان به بازیگری عربستان در این خصوص اشاره کرد؛ موضوعی که با توجه به ژئوپلیتیک خاورمیانه و چالش‌های موجود انتظار نمی‌رود به سرعت برطرف شود. با به هم ریختن اوضاع سیاسی منطقه و کاهش تولید برخی کشورهای صادر‌کننده نفت، عربستان تولید خود را افزایش داده و هنوز این احتمال وجود دارد که سطوح تولید در آینده نیز افزایش یابد.