نفت و پتروشیمی - محمدحسین بابالو: ‌سقوط ارزش سهام شرکت‌های نفتی بزرگ در جهان در کنار ورود بسیاری از آنها به فاز زیان مطلبی است که احتمال کاهش حجم عرضه‌ها را در آینده‌ای نه چندان دور تقویت می‌کند. از سوی دیگر برخی واقعیت‌های فنی و اقتصادی شرایطی را پدید آورده که کاهش حجم عرضه‌ها را با تردید رو به رو می‌کند. با توجه به این موارد در کنار عدم وقوع برخی رخدادهای ژئوپلیتیک، حجم عرضه‌ها می‌تواند از سمت تولیدکنندگان مهم و بزرگ جهان باز هم بالا باقی بماند ولی این مطلب به معنی عدم رشد قیمت‌ها نخواهد بود زیرا بازار پتانسیل نوسانات بسیاری را در ذات خود نهفته دارد.

پس از کاهش تعداد دکل‌های‌ حفاری در آمریکا شاهد جهش محسوس قیمت نفت خام بودیم که جو خوش‌بینی شکننده‌ای را در بازار ایجاد کرد. آخرین آمارها نشان می‌دهد تعداد دکل‌های حفاری این حوزه با ۱۶ عدد کاهش به ۵۷۸ دکل فعال رسیده که کمترین حد در ۵ سال اخیر است. در پایان هفته گذشته قیمت هر بشکه نفت خام آمریکا برای تحویل در ماه دسامبر به ۴۶ دلار و ۵۹ سنت رسیده که بالاترین حد از ۱۶ اکتبر تاکنون به شمار می‌رود. از سوی دیگر رشد هفتگی قیمت این نوع نفت خام سبک برابر با ۵/ ۴ درصد بوده و همین نرخ به نسبت مدت مشابه در ماه گذشته ۳/ ۳ درصد رشد داشته است. بهای هر بشکه نفت خام برنت نیز برای تحویل در ماه دسامبر با ۶/ ۱ درصد افزایش به ۴۹ دلار و ۵۶ سنت رسید که رشد قابل ملاحظه‌ای را نشان نمی‌دهد. این موارد یعنی جهش قیمت‌ها در بازار آمریکا و ثبات نسبی آنها در بازار اروپا نشان‌دهنده تفاوت شرایط در بازارهای مختلف است. همان‌گونه که ذکر شد کاهش تعداد دکل‌های حفاری دلیل اول افزایش قیمت‌ها و دلیل دوم آن کاهش محسوس ذخایر بنزین در بازارهای آمریکاست. آخرین آمارها نشان می‌دهد که ذخایر بنزین در آمریکا با ۴/ ۱ میلیون بشکه کاهش به ۶/ ۲۱۸ میلیون بشکه رسیده است. این کاهش که نشان‌دهنده برتری تقاضا بر عرضه به شمار می‌رود به دلیل رشد مصرف این نوع سوخت در حوزه آمریکا است تا جایی که به بالاترین حد از ماه آگوست تاکنون بالغ شده است. از سوی دیگر در بازار خرده‌فروشی (پمپ بنزین‌ها) در آمریکا قیمت هر گالن بنزین با ۵/ ۰ سنت کاهش به ۲.۱۸۳ دلار رسیده که کمترین حد از فوریه تاکنون به شمار می‌آید.

در آخرین معاملات در بازار بنزین شاهد آن هستیم که بهای هر گالن از این سوخت در بازار آتی آمریکا (بدون مالیات و هزینه‌های دیگر) برای تحویل در ماه نوامبر با ۵۴/ ۵ سنت کاهش به ۱.۴۰۵ دلار در هر گالن رسیده که بالاترین حد از ۹ اکتبر تاکنون به شمار می‌آید. از سوی دیگر همین کالا برای تحویل در ماه دسامبر با ۲۲/ ۳ سنت افزایش به ۳۷/ ۱ دلار در هر گالن رشد داشته است. همین تفاوت نرخ‌ها داده‌ای است که نشان می‌دهد بازار بنزین به‌عنوان محرکی برای بازار نفت در ماه دسامبر انتظار قیمت‌های کمتری به نسبت ماه اکتبر دارد. از سوی دیگر قیمت‌های فعلی و آتی شرایطی را ایجاد کرده است که جذابیت خرید بنزین و سایر فرآورده‌های مشابه می‌تواند بسیار بالا باشد که شاید سیگنالی برای آینده بازار باشد.

از سوی دیگر ذخایر نفت خام آمریکا برای پنجمین هفته پیاپی افزایشی بوده که نزدیک به ۱۰۰ میلیون بشکه بالاتر از متوسط فصلی در ۵ سال اخیر قرار دارد که می‌تواند پتانسیل رشد قیمت‌ها را محدود سازد. این در حالی است که بر اساس گزارش موسسه انرژی آمریکا حداقل تا سال ۲۰۱۶ مازاد عرضه در بازارهای جهانی ادامه خواهد داشت. اوپک نیز به‌عنوان بزرگ‌ترین حوزه تولیدکننده نفت خام تمایل چندانی به کاهش عرضه نداشته و حتی رقابت‌های موجود در کنار افزایش عرضه نفت خام ایران در آینده نزدیک می‌تواند شرایط موجود را سخت‌تر کند اما این همه ماجرا نیست زیرا شرکت‌های بزرگ عرضه‌کننده نفتی در شرایط مطلوبی قرار ندارند. به گزارش بلومبرگ شرکت شوران به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شرکت‌های بزرگ تولیدکننده نفت خام در جهان قصد دارد ۱۰ درصد از نیروی کار خود را تعدیل کند تا از جرگه تعدیل نیرو در شرکت‌های نفتی عقب نماند. ارزش سهام شل نیز به دلیل اختلالات پیش آمده در فرآیند اکتشاف و استخراج نفت خام هم اکنون به کمترین حد در ۱۶ سال اخیر بالغ شده زیرا زیانی نزدیک به ۴/ ۷ میلیارد دلار را متحمل شده تا جایی که در برخی از برآوردها این زیان را ۲/ ۸ میلیارد دلار نیز برآورد کرده‌اند.

دلیل اصلی این قبیل زیان‌ها را باید نبود برآورد درست در بازار جهانی نفت دانست زیرا با توجه به شرایط تسهیل پولی در سال‌های اخیر، بسیاری از شرکت‌ها به کمک وام‌هایی با بهره پایین و همچنین انتشار اوراق قرضه ارزان‌قیمت، توانستند منابع گسترده‌ای را جذب کنند که با افزایش محسوس حجم سرمایه‌گذاری‌ها، به افزایش حجم تولید در مقیاس جهانی منجر شد. البته این عارضه تنها دامنگیر شرکت‌های بزرگ نفتی نشد بلکه شرکت‌های بزرگ معدنی نیز همین سرنوشت را داشتند. شاید پاشنه آشیل سرمایه‌گذاری‌ها را باید کاهش رشد اقتصادی چین و به تبع آن افت نسبی رشد اقتصادی جهانی دانست. اگر به سال‌های گذشته توجه کنیم با افزایش نرخ بیکاری در آمریکا اوباما رأسا به شرکت‌های بزرگ آمریکایی دستور داد تا سرمایه‌گذاری‌های خود را از سایر کشورها به داخل آمریکا تغییر جهت دهند. تنها به‌عنوان مثال باید گفت آمارهای غیررسمی نشان می‌دهند تا قبل از افول نرخ رشد اقتصادی در چین، هر هفته نزدیک به یک میلیارد دلار از بازارهای مختلف در جهان تنها به سمت بازار چین مهاجرت سرمایه داشته اما هم‌اکنون دقیقا شاهد عکس این مطلب یعنی فرار سرمایه از سمت چین به سایر کشورها هستیم.

در این بین به گزارش رویترز، شرکت‌های بزرگ نفتی پس از سال‌ها کاهش تولید، امسال تولید خود را افزایش داده‌اند و دقیقا زمانی این افزایش صورت گرفته که به دلیل فزونی عرضه در بازار، قیمت‌ها با افت شدیدی مواجه بوده است. سرمایه‌گذاری‌های گسترده در سواحل غربی آمریکای جنوبی و در کشورهایی همچون برزیل، دریای شمال، غرب آفریقا و مناطق یخ زده آمریکای شمالی، آلاسکا و کانادا رخدادهایی بود که در کنار رشد شدید تکنولوژی‌ها و البته کاهش هزینه تولید به دلیل افت نرخ بهره و حمایت‌های دولتی در نهایت به افزایش حجم تولید منجر شد. از سوی دیگر اکثر این سرمایه‌گذاری‌ها ۳ تا ۵ سال قبل یعنی زمانی انجام شده بود که قیمت نفت حدود ۱۰۰ دلار بود.

به گزارش خبرگزاری تسنیم هم‌اکنون، این افزایش تولید، به افت قیمت نفت که ناشی از افزایش تولید نفت شیل در آمریکا، کند شدن رشد اقتصاد جهانی و تصمیم اوپک مبنی بر عدم کاهش تولید است، شدت بیشتری می‌بخشد. آمارهای تولید سه ماه سوم ۲۰۱۵ نشان‌دهنده عمق این مشکل است. بر اساس محاسبات رویترز، تولید نفت ۹ شرکت بزرگ تولید‌کننده نفت و گاز جهان، در ۹ ماه نخست امسال مجموعا ۸ درصد افزایش یافته و برای اولین بار از سال ۲۰۱۳ تاکنون به بالای ۱۰ میلیون بشکه رسیده است. از جمله این شرکت ها، شرکت اکسون موبیل، بزرگ‌ترین شرکت نفتی جهان است که سهامش به‌صورت عمومی در بورس‌های معتبر معامله می‌شود. این شرکت روز جمعه اعلام کرد که میزان تولیدش در ۹ ماه گذشته به ۳/ ۲ میلیون بشکه در روز رسیده، اما میزان سوددهی آن در سه ماه سوم سال تقریبا نصف شده است.

آمارهای بلومبرگ نشان می‌دهد تراز جریان نقدینگی در شرکت شل انگلستان مثبت ۱۲۱ میلیون دلار، توتال فرانسه منفی ۴/ ۳ میلیارد دلار و BP نیز منفی ۸/ ۲ میلیارد دلار است. این وضعیت در کنار زیان‌های جدی این قبیل شرکت‌ها شرایطی را فراهم می‌آورد که زیان دهی آنها بیش از پیش در بازارهای جهانی به چشم آمده و بر بازارهای سهام آنها موثر بوده است. با توجه به این موارد باید گفت که هم اکنون شرکت‌های بزرگ نفتی در جهان به این نتیجه رسیده‌اند که با افزایش حجم تولید، سودآوری شرکت‌های متبوع خود را افزایش داده تا جایی که بتوانند از مشکلات فعلی با مستهلک شدن ارزش سرمایه‌گذاری‌های اولیه عبور کنند تا با استمهال بدهی‌ها یا نرخ بهره اوراق قرضه یا سود مشارکت حجم زیان‌ها را به حداقل برسانند. نکته دیگر درخصوص نوع پروژه‌ها نیز باید گفت که هر چند انتظار داشتیم تا با کاهش قیمت نفت، حجم تولید از شیل‌های نفتی کاهش یابد ولی هم‌اکنون باوجود افت روزشمار تعداد دکل‌های حفاری در آمریکای شمالی، حجم تولید نفت خام از شیل‌اویل‌ها کاهش چندانی نداشته ولی پروژه‌های جدیدی نیز آغاز نمی‌شود.

از سوی دیگر هنوز حجم تولید از مخازن و حفاری‌های متعارف در مناطق یخ زده در آمریکای شمالی هنوز بالا است و دلیلی برای کاهش این حجم تولید وجود ندارد، بنابراین به احتمال قوی شرایط سخت فعلی در کنار بالابودن حجم عرضه‌ها ادامه خواهد یافت. درخصوص حجم تولید این شرکت‌ها نیز با توجه به آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی که میزان تولید نفت جهان در سه ماه سوم سال را حدود ۹۷ میلیون بشکه در روز اعلام کرده، افزایش تولید نفت این ۹ شرکت بزرگ نفتی برابر با حدود ۱۰ درصد کل تولید نفت جهان است. تولید نفت شرکت توتال فرانسه در این دوره ۹ ماهه ۲۱ درصد افزایش یافته و به ۱.۲۳۲ میلیون بشکه در روز رسیده است. بر اساس اعلام موسسه وود مکنزی، انتظار می‌رود رشد تولید نفت جهان در سال جاری میلادی نسبت به پارسال به رقم بی سابقه ۴/ ۲ درصد برسد که ناشی از افزایش تولید نفت شیل آمریکا، افزایش تولید عراق و برزیل خواهد بود.

چسبندگی بازار نفت به سقف عرضه‌ها