وزارت نفت برای توسعه میادین مشترک غرب کارون که جزو بزرگ‌ترین‌ و مهم‌ترین ذخایر نفتی کشورمان به شمار می‌روند، اهمیتی ویژه قائل شده و قصد دارد با تمرکز مدیریتی و مالی، ضمن شتاب بخشیدن به توسعه آنها، عقب‌ماندگی سال‌های گذشته راجبران کند.

به گزارش «ایرنا» در نواحی نزدیک به عراق حدود ۱۳ میدان قراردارند که تعدادی از آنها مشترک و تعدادی هم مستقل هستند. این حوزه متشکل از چند میدان بزرگ و مهم و تعدادی میدان کوچک و کم اهمیت است. آزادگان، یادآوران و یاران جزو میادین بزرگ مرزی و میدان‌های بندر کرخه، سهراب، جفیر، اروند، سپهر، امید، سوسنگرد، مشتاق و خرمشهر جزو میادین کوچک و مستقل به شمار می‌روند. میادین آزادگان، یاران و یادآوران که در این محدوده و در جوار مرزهای عراق قرار گرفته‌اند، جزو مهم‌ترین و دست‌نخورده‌ترین میادین ایران به شمار می‌روند. عراق درست در سوی مقابل و در خاک خود، میدانی به نام مجنون را دارد. ۱۱ سال قبل تولید این میدان چیزی حدود ۵۰ هزار بشکه بوده اما با ورود شرکت‌های بین‌المللی، تولید آن چند برابر افزایش یافته است. با هدف سهولت عملیات و توسعه میادین، آن سه میدان بزرگ را به پنج میدان تقسیم کرده‌اند؛ به این صورت که میدان آزادگان و میدان یاران هر کدام به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده‌اند که عملا پنج پروژه را شامل می‌شود. طبق برخی برآوردها، حجم میادین مهم غرب کارون حدود ۶۰ میلیارد بشکه است.

اولویت‌بندی پروژه‌های غرب کارون

دولت یازدهم پس از استقرار، پروژه‌های غرب کارون را جزو اولویت‌های اصلی صنعت نفت قرار داد تا با تمرکز منابع، عقب‌ماندگی‌های گذشته جبران شود. در سال‌های اخیر، عراق با استفاده از سرمایه‌گذاری‌های بزرگ و فناوری‌های شرکت‌های بزرگ نفتی، توفیقات خوبی در این میادین داشته و تعدادی از آنها را به بهره‌برداری رسانده و توسعه سایر میادین را به سرعت پیگیری کرده است. هرچند ایران طی این مدت برخی از این میادین را توسعه داده و حتی به تولید زودهنگام نیز رسانده بود، اما به علت تحریم و نابسامانی مدیریتی، نتوانسته بود همپای عراق، این میادین را توسعه دهد و به بهره‌برداری برساند.

در دوره جدید مدیریت وزارت نفت تلاش شده است که این عقب‌ماندگی‌ها جبران و با پیمانکاران کم‌کار از جمله چینی‌ها برخورد شود. این در حالی است که در دوران مدیریت گذشته، عزم جدی برای برخورد با چینی‌های کم‌کار وجود نداشت به‌طوری که یک مقام صنعت نفت می‌گوید: در آن دوران به همکاران ما اجازه اجرای نقش کارفرمایی و برخورد با پیمانکار چینی داده نشد. اما در دوران کنونی زنگنه به ما تکلیف کرد که وظیفه کارفرمایی خود را اجرا کنید. وی خاطرنشان می‌کند: در طول ۱۹ ماهی که چینی‌ها حضور داشتند، تنها ۳ دکل حفاری فعال شد، اما بعد از ۶ ماه از خروج آنها تعداد دکل‌ها به ۱۶ رسید. سال ۱۳۹۱ بعد از بازدید از این طرح با چینی‌ها برخورد کردم اما به من پیغام دادند که اگر با آنها این‌گونه برخورد کنید، آنها از ما شکایت می‌کنند.

طرح توسعه یکپارچه میادین مشترک غرب کارون

توسعه و بهره‌برداری از میادین مشترک در اولویت برنامه‌های وزیر نفت دولت یازدهم قرار گرفته و در این میان زنگنه، حساسیت زیادی روی میدان‌های غرب کارون دارد.

با توجه به اینکه مقرر شده در طول سه سال، ٧٠٠ هزار بشکه تولید از میدان‌های غرب کارون تولید شود، تلاش‌های زیادی از جانب وزارت نفت اخذ مجوز برای امضای قراردادهای بیع متقابل از طریق بند «ق» از شورای اقتصاد انجام شده است.

طبق بررسی‌ها برای این میدان‌ها ٢٠ میلیارد دلار اعتبار اختصاص یافته است. تخصیص این وجوه بدون توسل به سرمایه‌گذاری‌های خارجی و در دوران تحریم صورت گرفته است. طرح توسعه یکپارچه میادین غرب کارون به‌عنوان بزرگ ترین برنامه توسعه‌ای وزارت نفت با هدف ایجاد ظرفیت تولید معادل ۵۵۰ هزار بشکه در روز مطرح شده که در بهمن ماه سال گذشته به تصویب شورای اقتصاد رسید. میزان سرمایه‌ تخصیص یافته حدود ۲/ ۱۵ میلیارد دلار بوده و قرار است تا سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری برسد. تحقق این تولید ۵۵۰ هزار بشکه در روز از محل میادین آزادگان جنوبی (فاز ۱)، آزادگان شمالی (فاز ۲)، یادآوران (فاز ۲) و یاران جنوبی هدفگذاری شده است.

همچنین مقرر شده تا پایان ۱۳۹۷ تولید تجمعی نفت خام از تمام میادین غرب کارون به ۷۴۰ هزار بشکه در روز افزایش یابد.

در حالی که برنامه اصلی وزارت نفت در دوران بعد از توافق هسته‌ای، ورود جسورانه و مقتدرانه به بازار نفت و سهم‌خواهی کشور است؛ به نظر می‌رسد این طرح توسعه‌ای با اقبال بیشتر دولت و خصوصا راهبری وزارت نفت به‌طور مطلوبی به پیش برود. همچنین یکی از نکات قابل توجه در توسعه غرب کارون، توجه به حضور بخش خصوصی است. در این زمینه باید به برگزاری مناقصه حفاری ٣٥٠ چاه در غرب کارون اشاره کرد. مقامات رسمی نفتی خبر از واگذاری حفاری ١١٠ حلقه چاه از ١٨٠ حلقه چاه برنامه‌ریزی شده در حوزه غرب کارون به شرکت‌های خصوصی داده‌اند کما اینکه به زودی تکلیف پیمانکاران مابقی چاه‌های فاز نخست این حوزه نفتی مشترک مشخص می‌شود. با توجه به اهمیت غیرقابل انکار میادین مشترک و نقش آنها در کلیت توسعه صنعت نفت، یقینا این‌گونه واگذاری‌ها را باید مصداقی از جایگاه بخش خصوصی در نزد وزارت نفت تلقی کرد.

میدان مشترک آزادگان

عملیات اجرایی برای توسعه میدان از دهه ۱۳۸۰ شمسی شروع شد و در ابتدا شرکت ژاپنی اینپکس پروژه را با محوریت بخش جنوبی آن در دست گرفت اما در سال ۱۳۸۵ عملا از پروژه کنار رفت. از آن پس شرکت مناطق نفت خیز جنوب عهده دار پروژه شد و در ابتدا عملیات تولید زودهنگام را در بخش جنوبی در دستور کار قرار داد که منجر به تولید ۵۰ هزار بشکه‌ای شد. در بخش شمالی اما اوضاع بهتری حاکم شد. در حالی پروژه توسعه آزادگان شمالی در سال ۱۳۹۲ تحویل دولت جدید داده شد که فقط ۴۷ درصد پیشرفت داشت؛ اما تا پایان سال گذشته میزان پیشرفت پروژه بالای ۹۳ درصد بود که پیشرفت فیزیکی ۴۵ درصدی را در دولت یازدهم نشان می‌دهد. در دولت گذشته شرکت چینی CNPC مامور توسعه آزادگان جنوبی شد که به لحاظ کیفیت عملکرد، حاشیه‌های زیادی را برای وزارت نفت به همراه داشت. بنابراین وزارت نفت، پس از دادن اخطار، این پیمانکار را کاملا خلع ید کرد. با خروج پیمانکار مسامحه گر شرکت‌های ایرانی کار را در دست گرفتند. براساس آمار، چینی‌ها طی ۱۹ ماه حدود ۵۰ هزار متر حفاری کردند، اما ایرانی‌ها در عرض حدود ۱۲ ماه ۱۲۵ هزار متر حفاری کردند. هدف از اجرای فاز یک توسعه این میدان، رسیدن به تولید روزانه ۷۵ هزار بشکه نفت خام است. بخش مهندسی و مطالعات تحت الارضی نیز از پیشرفت بالای ۹۳ درصدی برخوردار بوده و پیشرفت بخش حفاری تقریبا ۱۰۰ درصد و تاسیسات سطح‌الارضی نیز ۹۳ درصد گزارش شده است.

میدان مشترک یاران

این میدان نیز به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده و بررسی‌های فنی حاکی است که شیب این میدان مشترک، به سوی عراق است و به همین خاطر میدان یاران باید به سرعت، توسعه پیدا کرده و به بهره‌برداری برسد. برنامه تولید در این میدان، بیشتر با محوریت بخش جنوبی آن و معطوف به تولید ۵۰ هزار بشکه‌ای برای سال ۱۳۹۵ است. دولت گذشته در توسعه این میدان فعالیت چندانی نداشته به گونه‌ای که در مقطع تحویل دولت، میزان پیشرفت توسعه یاران جنوبی حدود فقط ۴ درصد بوده که در انتهای سال ۱۳۹۲ به مرز ۱۱ درصد رسیده است. به تدریج با اعمال مدیریت، درصد پیشرفت پروژه در پایان بهمن سال گذشته حدود ۲۳ درصد گزارش شده که حاکی از یک رشد حدود ۲۲ درصدی است. در یاران شمالی، میزان پیشرفت در پایان سال ۹۲ فقط ۱۰ درصد بوده که این رقم در پایان سال گذشته به مرز ۴۰ درصد رسیده و بنابراین دولت کنونی چیزی حدود ۳۰ واحد درصد پیشرفت فیزیکی در این پروژه حاصل کرده است.

میدان مشترک یادآوران

این میدان مشترک در دوره دولت یازدهم تحولات زیادی را تجربه کرده است. طبق مطالعات تکمیلی، برآورد میزان ذخایر این میدان به‌طور چشمگیری افزایش یافته و اهمیت آن برای صنعت نفت کشور بیشتر شده است. طرح توسعه میدان در ۳ فاز تعریف شده که علاوه بر آن، تولید زودهنگام هم در دستور کار قرار داشته است. میزان پیشرفت فاز اول آن از مرز ۹۶ درصد گذشته است. این پروژه با میزان پیشرفت حدود ۸۰ درصد به دولت کنونی تحویل شد. میزان پیشرفت فیزیکی دولت فعلی نیز حدود ۱۳ درصد بوده که با توجه به مقطع انتهای تکمیل، نرخ بسیار خوبی محسوب می‌شود. همچنین حفاری میدان هم با پیشرفت ۱۰۰ درصدی مواجه است و به‌طور کلی در فاز اول، حدود ۱۰۰ درصد از اهداف تولید زودهنگام نیز تحقق یافته و تولید میدان به مرز ۵۵ هزار بشکه رسیده است.