در گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با حسین آفریده بررسی شد
دوران گذار صنعت نفت از بحران
حالا پس از دو سال به نظر می‌رسد با وجود تداوم تحریم‌ها و فشارها وضعیت در حال تغییر است. در شرایطی که دولت در تنگناهای شدید مالی قرار دارد و وزارت نفت تتمه پول خود را صرف پرداخت یارانه‌ها می‌کند، صنعت نفت چه مسیری را در پیش گرفته و همزمان برای جبران عقب‌ماندگی از رقبا چه تدابیر تازه‌ای را اندیشیده است؟ نظر دکتر حسین آفریده را در این خصوص جویا شدیم.
حالا پس از دو سال به نظر می‌رسد با وجود تداوم تحریم‌ها و فشارها وضعیت در حال تغییر است. در شرایطی که دولت در تنگناهای شدید مالی قرار دارد و وزارت نفت تتمه پول خود را صرف پرداخت یارانه‌ها می‌کند، صنعت نفت چه مسیری را در پیش گرفته و همزمان برای جبران عقب‌ماندگی از رقبا چه تدابیر تازه‌ای را اندیشیده است؟ نظر دکتر حسین آفریده را در این خصوص جویا شدیم.
آفریده هم تجربه قانون‌گذاری و حضور در مجلس و ریاست کمیسیون انرژی را دارد و هم سابقه اجرایی در سازمان انرژی اتمی به‌عنوان معاون پژوهشی و حالا هم در جایگاه استاد تمام دانشگاه امیرکبیر مشغول فعالیت است. نماینده سابق مجلس شورای اسلامی مدیریت صحیح و هوشمند را کلیدی‌ترین راهبرد در دوران تحریم می‌داند. همچنین به اعتقاد وی قراردادهای جدید نفتی با بستر سازی برای ورود شرکت‌های بین‌المللی در ایران موجب ورود سرمایه و تکنولوژی به صنعت نفت خواهد شد که این نه‌تنها مغایر با پیشرفت و رونق شرکت‌های ایرانی نیست، بلکه می‌تواند زمینه‌ای برای پیشرفت پیمانکاران داخلی شود.
پارس‌جنوبی نماینده مدیریت صحیح
در ابتدا نظر آفریده را درخصوص عملکرد وزارت نفت در دولت یازدهم جویا شدیم. وی با بیان اینکه مدیریت صحیح صنعت نفت در شرایط حاضر یکی از آزمون‌های سخت دولت است، گفت: زنگنه توانسته برنامه‌های قابل‌توجهی را اجرا کند که توسعه پارس جنوبی و بهره‌برداری از چند فاز نمونه‌ای از آن است. به گفته وی نکته مهم در اجرای این پروژه‌ها این است که قالب آنها با بودجه عمومی نبوده، بلکه با طرح‌های بای‌بک تامین سرمایه شدند. وی ادامه داد: به نظر من با توجه به همه محدودیت‌ها در دو سال گذشته، این صنعت به خوبی مدیریت شده و اعتماد به نفت ایران چه در داخل و چه در خارج کشور در حال بازگشتن است. این در حالی است که تنها دو سال نیم از عمر دولت گذشته و شرایط بسیار سخت با بن‌بست‌های زیاد پیش‌روی وزارت نفت قرار داشته‌است.
نماینده مجلس شورای اسلامی در دوره ششم و هفتم با بیان اینکه مدیریت آزمون و خطا که در گذشته انجام می‌شد، جواب نمی‌دهد، گفت: صنعت نفت نیازمند مدیریت هوشمند است تا با شناخت کامل از مجموعه و تجربه لازم بتواند نتیجه بگیرد. تعطیل کردن پروژه‌های زخمی شده و غیر‌اولویت‌دار در پارس جنوبی یک نمونه روشن مدیریت هوشمند است. واضح است که با پول کم نمی‌توان همه فازها را با هم اجرا کرد، در‌واقع نه‌تنها توسعه‌ای صورت نمی‌گرفت بلکه باعث عقب افتادن بیشتر نیز می‌شد. آفریده ادامه داد: توجه به مدیریت حرفه‌ای و جلب همکاری با همه بدنه صنعت نفت، اصلاح قراردادهای نفتی، توجه به کیفیت فرآورده‌های نفتی و محیط زیست، تولید و صادرات نفت و گاز، مبارزه با فساد و قاچاق، برنامه مشخص برای میادین مشترک از جمله پارس جنوبی و ارتباط آن با تامین گاز کشور و تهیه ۶ برنامه اصلی و دو برنامه پشتیبانی در حوزه اقتصاد مقاومتی و اقداماتی از این دست قدم‌های خوب وزارت نفت در این دو سال است.
به گفته دکتر آفریده دو عامل برای اجرای هر پروژه‌ای اهمیت دارد؛ یکی هزینه و دیگری زمان. وی با بیان اینکه نمی‌توان بدون در نظر گرفتن شرایط و برنامه مناسب و دقیق یک پروژه را شروع کرد و انتظار معجزه از آن داشت، گفت: در فازهای پارس جنوبی زنگنه هم در دوره اول که توسعه این میدان تازه آغاز شده بود و هم در این دوره که هنوز تحریم‌ها و محدودیت‌ها وجود دارد، به خوبی این کار را انجام داده است. فازهای 12 و 15-16 و 17-18 که درصدی پیشرفت کرده بودند و برای ما هم به لحاظ موقعیت این فازها مهم بودند در اولویت قرار گرفتند. وی افزود: دیدید که فاز 12 با ظرفیت 75 میلیون مترمکعب وارد مدار شد، همچنین فازهای دیگر نیز در آستانه بهره‌برداری است و با این اتفاق کشور از نظر تولید سهمش را به رقیب قطری نزدیک‌تر کرد.
نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی درخصوص اینکه چرا در دولت گذشته با وجود سرمایه‌گذاری و تلاش‌هایی که انجام شد، موفقیتی در پروژه‌های پارس‌جنوبی حاصل نشد، اظهار کرد: قبل از دولت یازدهم همه فازها واگذار شد و اعتبارات تخصیص یافت اما وقتی به اجرای پروژه‌ها نگاه می‌کنیم باید گفت ما عملا در پارس‌جنوبی صحنه را باختیم. البته مسوولان در دولت قبلی هم تلاش می‌کردند ولی چون همه فازها را با هم می‌دیدند، نمی‌توانستند به نتیجه برسند و با آن برنامه قطعا تولیدی اضافه نمی‌کردیم. وی ادامه داد: وقتی نتوانیم گاز برداشت کنیم، رقیبمان معطل نمی‌ماند، حالا قطر صادرکننده ۷۷میلیون تن ال‌ان‌جی در سال است.
به گفته وی زمانیکه پروژه‌ها اولویت‌بندی و برای اجرای آن برنامه‌ریزی شد، دستاوردهای ملموس‌تری حاصل شد و به طور مثال 150 میلیون مترمکعب گاز تا ابتدای زمستان به تولید گاز کشور افزوده می‌شود. وی ادامه داد: زمانیکه به تولید گاز برسیم، می‌توانیم برای استفاده از آن در گزینه‌های موجود تصمیم‌گیری کنیم. به طور مثال می‌توان گاز را جایگزین سوخت مایع و سوخت مایع با ارزش بیشتر را صادر کرد. در سال 92 مصرف نیروگاه‌ها 46 درصد سوخت مایع بود و الان 8/ 28 درصد؛ این یعنی ایجاد ارزش افزوده و درآمد بیشتر برای کشور. از سوی دیگر افزایش تولید گاز یعنی گاز بیشتر به پتروشیمی‌ها و صنایع داده خواهد شد و دیگر مجبور نخواهیم بود در زمستان گاز صنایع را قطع کنیم و این بدان معنا است که ظرفیت تولید را افزایش می‌دهیم و این موجب افزایش سود شرکت‌ها می‌شود. وی افزود: به دنبال افزایش سود شرکت‌ها، تمایل به سرمایه‌گذاری در صنایع بیشتر و شغل بیشتری ایجاد می‌شود و به همین ترتیب زنجیره‌ای از عوامل به هم مرتبط است.
بستر‌سازی رونق در صنعت نفت با نسل جدید قراردادها
آفریده بر این باور است که اصلاح قراردادهای بای‌بک فرصت‌شناسی دستگاه اجرایی را نشان می‌دهد؛ یعنی وزارت نفت خود را آماده استفاده حداکثری برای کشور از توافق حاصل شده، کرده است.
به گفته وی ما تنها تولیدکننده نفت نیستیم و در منطقه رقبایی داریم، بنابراین باید به گونه‌ای عمل کنیم که در قراردادها هم منافع ملی لحاظ شود و هم برای دیگران که پول می‌آورند پروژه‌ها جذابیت داشته باشد. وی ادامه داد: تا به حال علت تاخیر پروژه‌های کشور یا به خاطر کمبود تکنولوژی و عدم همکاری از بیرون بوده یا پول. حالا زمینه لازم برای رفع بخشی از این مشکلات به وجود آمده و شکل جدید قراردادها می‌تواند برای پروژه‌های جدید و سرعت بخشیدن به پروژه‌های در دست انجام انگیزه ایجاد کند.
رئیس پیشین کمیسیون انرژی مجلس با بیان اینکه توافق باعث می‌شود زمینه حضور شرکت‌های دست اول و بزرگ بین‌المللی فراهم شود، گفت: اما اگر توافق صورت نمی‌گرفت اصلاح قراردادهای بای‌بک آنقدر جذابیت داشت که برخی شرکت‌های دسته دوم بیایند و سرمایه‌گذاری کنند. تفاوت این است که با شرکت‌های دسته اول و بدون مانع تحریم‌ها، رقابت جدی‌تر و قیمت تمام شده کمتر می‌شود. قراردادهای جدید بستری فراهم می‌کند که هم سرمایه و هم تکنولوژی وارد صنعت نفت کشور می‌شود.
به گفته آفریده حتی اگر توافق نبود وزارت نفت به برنامه‌های خود عمل می‌کرد به طور مثال می‌توان به تولید ۱۵۰ میلیون مترمکعب گاز از فازهای پارس جنوبی قبل از توافق اشاره کرد. وی ادامه داد: اما توافق بسیاری از مشکلات را هموار می‌کند که زمینه افزایش فروش نفت ایران یکی از این موارد است. چراکه در حال حاضر حتی اگر نفت بیشتر تولید کنیم، مشتری آن چه کسی خواهد بود؟
حضور شرکت‌های خارجی‌ها همراستا با اقتصاد مقاومتی
آفریده با بیان اینکه فکر نمی‌کنم حضور شرکت‌های خارجی مانع رونق و فعالیت شرکت‌های داخلی شود، گفت: البته برخی نگران به حاشیه رفتن کالاهای ساخت داخل با حضور شرکت‌های بین‌المللی هستند اما حتی در دوره قبل آقای زنگنه که تحریم‌ها به این شکل نبود، اتحادیه ساخت داخل شکل گرفت. همان موقع سازندگان داخلی تلاش می‌کردند با همکاری شرکت‌های خارجی برخی کالاها مثل مته را در داخل بسازند. من آن موقع رئیس کمیسیون انرژی مجلس بودم و به دعوت اتحادیه ساخت داخل در نمایشگاه‌های آنها شرکت می‌کردم. اصلا نگاه وزارت نفت این بود که انتقال دانش اتفاق بیفتد و ساخت داخل رشد کند. آقای امانپور مدیر وقت شرکت کالای نفت و دیگر مدیران در آن دوره نگاهشان اینگونه بود. البته در شرایط تحریم هم در بخش کالای داخل رشد خوبی کردیم و این مسیر ادامه پیدا کرد. بنابراین با شناختی که دارم بعید می‌دانم نگاهی غیر از رشد داخلی وجود داشته باشد.
وی افزود: اخیرا نیز ساخت ۱۰ کالای استراتژیک صنعت نفت که هر کدام شامل مجموعه‌ای از اقلام است به سازندگان داخلی سپرده شده تا آمادگی خود را برای ساخت آنها اعلام کنند. ارزش این قراردادها حدود ۵ تا ۶ هزار میلیارد تومان است. اتفاقا یکی از این کالاها مته حفاری است که مناقصه آن برگزار شد که ما نیز در دانشگاه امیرکبیر در مناقصه سیستم‌های حفاری جهت‌دار شرکت کردیم. همچنین گام‌هایی در پژوهشکده نفت، گاز و پتروشیمی دانشگاه امیرکبیر با توجه به ظرفیت‌های علمی موجود در بخش‌های مختلف صنعت نفت نیز برداشته شده است. نماینده سابق مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سوال که چطور حضور شرکت‌های مطرح بین‌المللی باعث به حاشیه رفتن شرکت‌های پیمانکاری داخلی نمی‌شود، گفت: فراموش نکنیم در دوره اول آقای زنگنه شرکت‌هایی مثل پتروپارس به‌عنوان یک جنرال کانتراکتور (پیمانکاری عمومی) ایجاد شدند که می‌توانست مثل شل و بقیه کار کند. این شرکت فاز یک پارس جنوبی را اجرا کرد. در فاز ۶ و ۷ و ۸ با استات اویل مشارکت داشت. به دلیل ایجاد پتروپارس توانستیم قیمت‌ها را با طرف خارجی در دیگر فازها پایین بیاوریم. همزمان یک کنسرسیوم از شرکت‌های ایرانی در آن دوره تشکیل شد که علاقه‌مند به حضور در فازها بودند.
وی افزود: در همان دوره اول وزارت زنگنه در نفت شرکت‌های داخلی بیشترین همکاری را داشتند و دوران شکوفایی صنعت نفت بود. در واقع بسیاری از کارها همان موقع شروع شد تا الان به این توانمندی برسیم. حالا اگر اینها با شرکت‌های بزرگ بین‌المللی شریک شوند، تکنولوژی روز وارد صنعت نفت کشورمان می‌شود. آفریده با بیان اینکه اقتصاد مقاومتی می‌خواهد ما را بی‌نیاز کند، سیاست حضور خارجی‌ها در صنعت نفت ایران را نیز در راستای آن دانست، چراکه به گفته وی اقتصاد مقاومتی می‌خواهد ساختاری درست کند که هم توسعه داخلی را به همراه داشته باشد و هم بتواند در خارج از مرزها قدم بگذارد. آفریده افزود: در دوره قبلی مهندس زنگنه شرکت‌هایی مثل تاسیسات دریایی و ملی حفاری به سطحی از اعتبار و توانمندی رسیده بودند که چند پروژه در خارج از کشور داشتند، یعنی اینها می‌توانستند در سطح جهانی رشد کنند. اگر این اتفاق یک بار دیگر بیفتد شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی خودشان را به این شرکت‌های جنرال کانتراکتور وصل می‌کنند؛ یعنی انتقال تکنولوژی به این دانش‌بنیان‌ها که در زمینه خاص فعالیت می‌کنند. این اتفاق منجر به بومی‌سازی و انتقال دانش خواهد شد. این توان در یک اتاق بسته و بدون ارتباط با شرکت‌های خارجی اتفاق نمی‌افتد. اگر می‌خواهیم توان داخلی را بالا ببریم باید مکانیزمش را درست اجرا کنیم. در کمیسیون انرژی شورای عالی «عتف» دیدم وزارت نفت چنین کارهایی را دنبال می‌کند و این یعنی اقتصاد مقاومتی.
ارسال نظر