بررسی‌ها نشان می‌دهد افت ۳۰ درصدی قیمت نفت در فاصله ابتدای ژوئن سال‌جاری تاکنون در مقایسه با مدت مشابه در چهار دوره رکودی؛ یعنی سال‌های ۱۹۸۶، ۱۹۹۸، ۲۰۰۸ و ۲۰۱۱ بی‌سابقه‌ترین ریزش تابستانی طی ۳۰ سال گذشته بوده است. این در حالی است که فصل تابستان معمولا با افزایش تقاضای نفت به دلیل رشد تقاضای بنزین همراه است که نشان‌دهنده روندی معکوس در این بازار است. بررسی‌ها نشان می‌دهد افت قیمت نفت در تابستان امسال متاثر از عوامل بنیادی و بازاری یعنی افزایش عرضه واقعی و کاهش رشد تقاضا است؛ اما در دوره‌های گذشته عواملی خارج از بازار موجب افت قیمت‌ نفت می‌شد. علاوه‌بر آن افت تابستان امسال از کاهش قیمت نفت در تابستان سال ۱۹۹۸ یعنی سالی که کشورهای آسیایی با بحران اقتصادی دست به گریبان بودند پیشی گرفته است.

گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: ماه ژوئن شروعی برای آغاز دور جدید افت بهای نفت بود و از آن زمان تا‌کنون قیمت نفت حدود ۳۰ درصد کاهش یافته است. کاهش شدید نفت در ماه‌هایی که به‌طور معمول تقاضا برای نفت خام در بالاترین سطح طی یک سال قرار دارد نگرانی درخصوص آینده بازار نفت را بیشتر می‌کند. چراکه به دلیل گرمای هوا و افزایش مسافرت‌های فصلی که اولی موجب افزایش مصرف برق و دومی باعث افزایش مصرف بنزین می‌شود، تقاضا برای نفت خام توسط نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها افزایش می‌یابد.

در این بین سایت خبری بلومبرگ با در نظر گرفتن این مساله که تقاضای فصلی نفت خام به‌طور تاریخی در بالاترین سطح خود قرار دارد، درصد افت بهای نفت در تابستان امسال را با درصد تغییرات قیمت آن دربازه زمانی مشابه در سال‌های مختلف مقایسه و اعلام کرد که افت تابستانه امسال بیشترین درصد کاهش قیمت نفت در بازه زمانی مشابه از سال ۱۹۸۶ یعنی درست از زمانی که قیمت نفت وست تگزاس اینترمدیت ثبت شد، تا‌کنون بوده است.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، گزارش بلومبرگ به بررسی و مقایسه افت قیمت نفت در تابستان سال جاری با تابستان چهار سال ۱۹۸۶، ۱۹۹۸، ۲۰۰۸ و ۲۰۱۱ پرداخته است. یعنی سال‌هایی که به دلیل عوامل مختلف شاهد افت شدید بهای نفت بودیم. با توجه به مقایسه انجام شده به این نتیجه می‌رسیم که درصد افت بهای نفت از ابتدای ماه ژوئن از درصد افت نفت در بازه مشابه همه سال‎های مزبور بیشتر است. بر اساس این گزارش، قیمت نفت از ابتدای ماه ژوئن حدود ۳۰ درصد افت کرده است، درصدی که حتی در بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ اتفاق نیفتاده است. علاوه‌بر آن افت تابستان امسال از کاهش قیمت نفت در تابستان سال ۱۹۹۸ یعنی سالی که کشورهای آسیایی با بحران اقتصادی دست به گریبان بودند پیشی گرفته است. همچنین افت تابستانه سال ۲۰۱۱ کمتر از درصد افت امسال بوده است.

به گزارش بلومبرگ، اگر افت قیمت نفت و رسیدن آن به کمترین مقدار طی ۶ سال و نیم اخیر مساله ناخوشایند و نگران‌کننده‌ای به نظر می‌رسد، کافی است نگاهی به بهای قیمت نفت در تابستان سال‌هایی که نفت دچار بحران بوده بیندازیم تا بفهمیم افت قیمت نفت در تابستان امسال نگران‌کننده‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد. چراکه با کاهش تقاضای فصلی نفت خام باید منتظر کاهش بیشتر بهای نفت باشیم. این گزارش اوضاع بازار نفت را به قدری نگران‌کننده می‌داند که اعلام کرد تداوم شرایط کنونی کاهش بیشتر قیمت‌ها در ماه‌های آینده و حتی رسیدن آن به محدوده ۱۰ دلار در بشکه را ممکن می‌کند.

1986: شوک نفتی عربستان

یکی از شوک‌های نفتی که همه فعالان بازار از آن یاد می‌کنند، کاهش قیمت نفت در سال ۱۹۸۶ است. در واقع با شدت گرفتن جنگ ایران و عراق در سال۱۹۸۰ و کاهش تولید نفت این دو عضو بزرگ اوپک قیمت نفت رشد چشمگیری یافت. اما افزایش چند برابری قیمت‌ها به رکود و کاهش تقاضا در سال‌های پس از آن انجامید و قیمت نفت به شدت کاهش یافت. در آن زمان عربستان نقشی مشابه یک سال اخیر خود در بازار نفت ایفا کرد و نه تنها با کاهش تولید به افزایش قیمت نفت کمک نکرد بلکه تولیدات خود را بیش از ۵/ ۱ میلیون بشکه در روز افزایش داد و افت شدید بهای نفت را رقم زد. در این سال نفت بیش از ۵۰ درصد از ارزش خود را از دست داد. بعدها برخی در پیش گرفتن این سیاست توسط سعودی‌ها را توطئه نفتی علیه ایران و روسیه دانستند. در واقع برخی بر این باورند که در این سال عربستان با کاهش بهای نفت از یکسو به ایران فشار آورد تا به جنگ با عراق پایان دهد و از سوی دیگر اقتصاد شوروی را تحت فشار قرار داده و در سقوط این کشور دست داشته است. با این وجود در بازه زمانی مورد بررسی شاهد افزایش قیمت‌ها بودیم.

1998: بحران اقتصادی کشورهای آسیایی

سال ۱۹۹۸ با بحران اقتصادی کشورهای آسیایی همراه شد و کشورهای شرق آسیا با رکود شدیدی مواجه شدند. در پی این رویداد واردات نفت این کشورها کاهش یافت و موجب کاهش ۴۰ درصدی قیمت نفت طی یک سال شد. با این وجود وقتی به تابستان این سال بر می‌گردیم می‌بینیم که در این سال بهای نفت از نیمه‌های تابستان افزایش یافته است. بهای نفت در بازه ابتدای ژوئن تا ۱۴ آگوست کمتر از ۱۰ درصد کاهش یافت.

2008: بحران اقتصاد جهانی

بیشترین رکورد افت قیمت نفت در یک سال به سال ۲۰۰۸ تعلق دارد. یعنی زمانی که بحران اقتصادی از بزرگ‌ترین اقتصاد جهان یعنی آمریکا آغاز شد و به تدریج اغلب کشورهای جهان را فرا گرفت. این سال بزرگ‌ترین افت قیمت نفت معادل۷۰ درصد طی یک سال را در خود به ثبت رسانده است و قیمت هر بشکه نفت از حدود ۱۴۰دلار تا نزدیک ۴۰دلار سقوط کرد. با این وجود با بررسی قیمت نفت در فصل تابستان در مقایسه با ابتدای ماه ژوئن این سال به این نتیجه می‌رسیم که افت بهای نفت در این بازه زمانی از سال کمی بیش از ۱۰ درصد بوده است.

۲۰۱۱: بهار عربی و تزریق نفت از ذخایر سال ۲۰۱۱ با سقوط معمر قذافی و شروع جنگ‌های داخلی تولید نفت لیبی متوقف شد و جهان از روزانه ۲ میلیون بشکه نفت محروم شد. از سوی دیگر این سال با شدت گرفتن تحریم‌های غرب علیه ایران همراه شد. نگرانی از توقف تولید لیبی و کاهش تولید نفت ایران موجب شد آمریکا و دیگر کشورهای متحد وی بیش از ۶۰ میلیون بشکه از ذخایر خود به بازار نفت تزریق کنند تا از افزایش شدید قیمت آن جلوگیری و خریداران نفت ایران را برای کاهش واردات آماده کنند. در پی این اتفاق، شاهد افت ۲۱ درصدی قیمت نفت در تابستان ۲۰۱۱ بودیم. با وجود این درصد افت قیمت نفت در تابستان این سال کمتر از درصد افت در مدت مشابه سال جاری است.

شاید یکی از استدلال‌هایی که می‌تواند افت قیمت نفت در تابستان امسال را نسبت به سال‌های یاد شده توجیه کند، علل متفاوت افت قیمت در همه این سال‌ها به دلیل کاهش قیمت نفت در سال ۲۰۱۵ است. به گزارش «دنیای اقتصاد» همان‌طور که مشخص است در همه سال‌های یاد شده جهان با شوک اقتصادی یا به‌طور خاص‌تر با تغییر ناگهانی در بازار نفت مواجه بوده است یعنی این عوامل بیرونی بودند که بر بازار نفت اثر گذاشته و به‌طور غیر‌مستقیم افت قیمت نفت را رقم زده‌‌اند، به همین دلیل در همه این سال‌ها شاهد بازگشت سریع قیمت نفت بوده‌ایم. اما امسال این عوامل داخلی بازار یعنی مازاد عرضه واقعی و افت تقاضا است که بازار را تهدید می‌کند و موجب کاهش قیمت نفت شده است. از آنجا که این عوامل بنیادی هستند به راحتی قابل رفع نیستند و همان‌طور که شاهدیم افت بهای نفت را دنباله‌دار کرده و بازگشت قیمت‌ها را سخت‌تر از دیگر سال‌ها کرده است.

پایان رشد تقاضای تابستانی؛ سقوط قیمت‌ها تا 10 دلار؟

بهای نفت خام روز جمعه به قیمت ۳۵/ ۴۱ دلار در هر بشکه هم سقوط کرد و بر اساس گزارش سیتی گروپ، این افت قیمت ممکن است در روزهای آینده همچنان ادامه داشته باشد. این در حالی است که تابستان به‌طور معمول زمان افزایش تقاضای نفت خام است چراکه در آمریکا تقاضای بنزین به دلیل افزایش مسافرت‌های فصلی رشد می‌کند و از سویی در کشورهای خاورمیانه به دلیل گرمای هوا مصرف برق افزایش داشته و تقاضای نفت خام نیروگاه‌ها رشد می‌کند. بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، عرضه بنزین در این کشور به بیشترین مقدار طی ۸ سال اخیر رسیده است. پالایشگران آمریکایی روزانه ۷/ ۹ میلیون بشکه بنزین تولید کرده‌اند.

به گفته کارشناس موسسه سیتی گروپ، تابستان زمانی است که به دلیل رشد تقاضای بنزین پالایشگاه‌ها با همه توان در حال تولید هستند و بر همین اساس تقاضای واقعی برای نفت خام در سطح بالایی قرار دارد. این درحالی است که بازار نفت به وضوح همچنان با مازاد عرضه مواجه است و با پایان تابستان و شروع فصل تعمیر و نگهداری پالایشگاه‌ها این مازاد عرضه افزایش خواهد یافت. چراکه بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت اوپک نزدیک به رکورد تولید خود نفت عرضه می‎کنند و از سوی دیگر مقدار تولید نفت آمریکا در برابر افت قیمت نفت و کاهش حفاری‌ها تاکنون مقاومت کرده و کاهش قابل توجهی نداشته است.

یکی از کارشناسان بازار نفت اعلام کرد اگر تولید‌کنندگان اوپکی وارد جنگ قیمتی با دیگر تولیدکنندگان نفت در رقابت برای اینکه چه کسی اول تولید خود را کاهش خواهد داد، شوند امکان سقوط نفت تا ۱۰ دلار در هر بشکه نیز وجود دارد. به گفته این کارشناسان اوپک بارها اعلام کرده است که قصد ندارد تولید خود را کاهش دهد و این، دوران افت قیمت نفت را طولاتی‌تر کرده و رسیدن قیمت نفت به محدوده ۱۰ تا ۲۰ دلار را ممکن کرده است.

عمیق‌ترین رکود نفتی در 30 سال