سعید مهتدی

رئیس هیات مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعتی ایران

شکی نیست که پایه توسعه هر کشوری روی صنعت بنا شده و به همین خاطر حمایت از صنعت به یکی از وجوه اهتمام دولت‌ها تبدیل شده است.تحولات به وجود آمده در حوزه صنعت کشور طی دو سال اخیر، به گواه شاخص‌های موجود حاکی از رشد و توسعه این بخش بوده است. در این میان، وجهه رویکرد تعاملی میان صنایع نیز حائز اهمیت فراوانی است. به این معنا که برخی صنایع در فرآیند حرکت و ادامه مسیر خود، ناگزیر از به خدمت گرفتن تولیدات سایر صنایع هستند. برای مثال صنعت نفت در تمامی سطوح عملیاتی خود نیازمند استفاده از طیف‌های متنوعی از تجهیزات صنعتی است.

اکنون این سوال مطرح است که این تجهیزات مورد لزوم، از چه ناحیه‌ای تامین می‌شوند؟برای پاسخ به این سوال باید به دو عامل «بسترها و ابزارهای قانونی» و «تدقیق در عملکرد موجود» پرداخت. خوشبختانه در این زمینه، ابزار قانونی وجود دارد. قانون موسوم به «استفاده حداکثری از توان ساخت داخل» که بعدا به «قانون ارجاع کار به سازندگان و پیمانکاران داخلی» تغییر نام داد، بهترین ابزاری است که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و برای اجرا نیز ابلاغ شده است.بر همین اساس سال گذشته وزیر نفت موضوع تولید داخل ۱۰ سبد کالای اساسی را اعلام کرد (که در اصل قریب به ۶۰۰ قلم کالای اساسی مورد نیاز صنعت نفت را تشکیل می‌دهد).

اعلام این موضوع نشانه اراده و همت دولت تدبیر و امید برای «افزایش توان و ارتقای ساخت داخل» است. نکته مهم این است که صرفا اراده دولت در سطح کلان کافی نیست بلکه در سطح مجریان پروژه‌ نیز این اراده باید جاری شود.نگاهی به مستندات موجود حاکی است که شرکت‌های تابعه وزارت نفت مانند شرکت ملی گاز ایران، شرکت مهندسی و توسعه گاز کشور، شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، شرکت نفت فلات قاره و ... به طور گسترده‌ای از تجهیزات ساخت داخل استفاده کنند. نباید از نظر دور داشت که در برخی پروژه‌ها (به ویژه در پارس جنوبی) عزم استفاده از تجهیزات داخلی وجود دارد ولی سطح تکنولوژی مورد نیاز در این بخش، به گونه‌ای است که نیاز به همکار خارجی یا انتقال دانش فنی دارد.

چنانکه ذکر شد، میزان ذهنیت مدیران ارشد سازمان، نقش مهمی در توسعه به‌کارگیری ساخت داخل دارد.سیاست‌های اعلامی وزارت نفت که اخیرا از سوی وزیر نفت در کنفرانس «امنیت انرژی در اروپا» ارائه شد،حاکی از عزم صنعت نفت برای تقویت شرکت‌های داخلی است. در این کنفرانس اعلام شد که شرایط و اوضاع صنعت ایران، نسبت به چند سال قبل تفاوت کرده و شرکت‌های ایرانی بسیار توانمندتر از قبل شده و اکنون توانسته‌اند، «خود» و «دانش‌شان» را توسعه داده و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت را در داخل کشور تولید کنند. همچنین تاکید شد اگر هر شرکتی مایل است پس از رفع تحریم‌ها در ایران کار کند، باید یک شرکت قوی ایرانی در کنار خود داشته باشد و دانش فنی خود را به او انتقال دهد. در غیر این صورت وزارت نفت ایران برنامه‌ای برای خرید از هیچ شرکتی نخواهد داشت.

به بیان دیگر، محور اصلی اهتمام وزارت نفت، تامین تجهیزات از طریق حمایت از سازندگان داخلی و در چارچوب انتقال دانش فنی است که در مجموع این دیدگاه در واقع بیانگر سیاست روشن وزارت نفت است.به نظر می‌رسد ذهنیت بخش مدیریت ارشد در شاکله‌ دولت را می‌توان نمودی از «پررنگ‌کردن نقش سازندگان داخلی» تلقی کرد.اساسا مجریان پروژه‌ها به درستی روی ۳ نکته پافشاری می‌کنند. این سه نکته عبارتند از : «قیمت»، «کیفیت» و «زمان‌بندی». بدیهی است این سه نکته، ‌مورد تاکید صنعتگران نیز هست. اما بعضا ملاحظه شده همین سه نکته تبدیل به بهانه و دستاویز محکمی برای دور زدن سازندگان داخلی و رفتن به سمت خرید از خارج می‌شود.به هر تقدیر باید باور داشت که خوداتکایی، خودباوری و توسعه صنعت، عزم همگانی می‌طلبد.