بازگشت متزلزل از نقطه کف

گروه نفت و پتروشیمی- نسیم علایی: نفت در ۶ ماه اول سال روزهای پر‌نوسانی را گذراند. در این بازه زمانی نفت به کف ۶ ساله خود رسید و دو باره رشد کرد. حال بیش از یک ماه است که بازار به تعادل رسیده است. برخی کارشناسان افزایش قیمت‌ها را زود هنگام و موجب رشد دوباره تولید نفت آمریکا می‌دانند.

در این بین میانگین ماهانه قیمت نفت خام آمریکا در نیمه نخست سال 2015 حدود ١٢ درصد رشد داشت و در سه ماه دوم ٢٥ درصد رشد و بهترین افزایش را از دسامبر٢٠١١ تجربه کرد. قیمت نفت خام برنت نیز در نیمه نخست امسال ١١ درصد رشد داشت، در حالی که با رشد ١٥ درصدی در سه ماه دوم بهترین رشد را از سپتامبر ٢٠١٢ تجربه کرده است.

حال نفت بیش از یک ماه است که روی مرز ۶۰ دلار نوسان می‌کند. بسیاری از کارشناسان قیمت ۶۰ دلار در هر بشکه را بهای تعادلی بازار نفت می‌دانند و بر این باورند در کوتاه مدت قیمت نفت روی همین مرز خواهد ماند. اما یک هفته اخیر جهان شاهد وقایعی بود که توانست بازار نفت را در آخرین روزهای ماه نیمه دوم سال با تزلزل مواجه کند. از سویی گمانه‌زنی‌های خروج یونان از اتحادیه اروپا قوت گرفت و از سوی دیگر احتمال رسیدن به توافق جامع بین ایران و گروه ۱+۵ دوباره مطرح شده است.

گاه شمار نیمه نخست سال ۲۰۱۵

نفت سال 2015 را با نزدیک به کمترین سطح طی 6 سال اخیر شروع کرد. در اولین روز معاملاتی این سال هر بشکه نفت خام آمریکا 72/ 52 دلار معامله شد و نفت برنت نیز 38/ 55 دلار در هر بشکه به فروش رسید. در برخی از روزهای این ماه نفت برنت کمتر از نفت خام آمریکا به فروش رسید.

برخی منابع انتظار داشتند افت قیمت نفت تا سه ماهه دوم سال به طول بینجامد و در نیمه دوم سال قیمت‌ها رشد کنند. اما بر خلاف انتظارات افت قیمت نفت در مارس سال ۲۰۱۵ متوقف شد و از آن پس روند قیمت صعودی شد. کف قیمت نفت در نیمه اول سال برای نفت‌خام آمریکا در ۱۷ مارس ۳۹/ ۴۳ دلار در بشکه بود و اما کف قیمتی برای نفت برنت بیش از یک ماه پیش از آن یعنی در ۱۳ ژانویه ۱۳/ ۴۵ دلار در هر بشکه ثبت شد.

ژانویه: اولین روزهای سال نگرانی از مازاد عرضه موجب تداوم افت قیمت‌ها شده بود. از طرفی افت تقاضا از سوی اقتصادهای بزرگ آسیا، ژاپن و چین روی داده و اروپا نیز به دلیل رکود با کاهش تقاضا مواجه شده بود. این در حالی بود که عرضه مدام در حال رشد بود، به‌طوری‌که نفت آمریکا به بیشترین میزان خود از سال 1980 رسید. در این ماه قیمت نفت خام آمریکا حدود 6 دلار افت کرد. از سوی دیگر به دلیل تخفیف‌هایی که اعضای اوپک به مشتریان آسیایی و اروپایی خود در رقابت برای تصاحب بازار نفت می‌دادند نفت برنت کاهش قیمت بیشتری داشت و نزدیک به نفت آمریکا و گاهی حتی کمتر از آن معامله می‌شد. این ماه با کاهش تعداد دکل‌های حفاری آمریکا نیز مواجه بودیم.

فوریه: دومین ماه سال ۲۰۱۵ برای اولین بار بعد از ۷ ماه میانگین قیمت نفت صعودی شد و نشانه‌هایی از نزدیک شدن قیمت‌ها به کف بروز کرد. در ماه فوریه نفت برنت در حالی که با رشد ۱۰ دلاری در قیمت خود مواجه شد، نفت خام آمریکا کمتر از یک دلار افزایش قیمت داشت. یکی از عوامل تاثیر گذار بر روند قیمت این دو شاخص نفت، افزایش ذخایر نفت آمریکا بود. در واقع از اولین هفته سال ۲۰۱۵ شاهد افزایش ذخایر نفتی این کشور بودیم. در این زمان یکی از نگرانی‌هایی که کارشناسان مطرح می‌کردند پر شدن این ذخایر بود، چراکه ذخایر نفتی آمریکا و کشورهای دیگری از جمله چین با استفاده از فرصت نفت ارزان در حال پر شدن بودند و مازاد عرضه بر تقاضای موجود در بازار نفت را جذب می‌کردند، پر شدن این ذخایر می‌توانست افت شدیدی در قیمت نفت به وجود آورد.

مارس: سومین ماه سال با افت مجدد قیمت‌ها همراه بود. از سویی عرضه عراق، دومین تولید‌کننده بزرگ اوپک رو به افزایش گذاشت و از سوی دیگر به نظر می‌رسید همچنان نگرانی از افزایش سطح موجودی آمریکا افزایش یافته بود. در این ماه نفت برنت حدود 8 دلار و نفت‌خام آمریکا کمتر از 2 دلار افت کردند و به 69/ 53 و 72/ 47 دلار رسیدند.

آوریل: نفت خام آمریکا توانست با رشد ۲۵‌درصدی در ماه آوریل، بهترین رکورد رشد ماهانه را از مه ۲۰۰۹ (پس از بحران جهانی) ثبت کند. چهارمین ماه سال با افزایش درگیری‌های یمن و عربستان همراه بود که موجب جهشی در قیمت نفت شد. در واقع فعالان بازار در پی این وقایع نگران گسترش درگیری‌ها در منطقه و رسیدن آتش جنگ به دیگر کشورهای حوزه خلیج‌فارس بودند. از سوی دیگر یمن در مجاورت تنگه باب‌المندب یکی از شریان‌های اساسی عبور نفت قرار دارد که بسته شدن این تنگه می‌توانست بیش از دو میلیون بشکه از عرضه جهانی نفت بکاهد. نفت خام آمریکا در این بازه زمانی بیش از ۹ دلار رشد داشت و به بیش از ۵۹ دلار در هر بشکه رسید. نفت برنت نیز بیش از ۸ دلار افزایش قیمت داشت و به ۹۷/ ۶۳ دلار در هر بشکه رسید.

مه: نفت خام آمریکا در حالی رشد 1/ 1 درصدی را در پنجمین ماه سال جاری تجربه کرد که در عمده روزهای این ماه حول سطح 60 دلاری نوسان می‌کرد. در حالی که در این ماه نفت برنت شاهد افت قیمت بود و با حدود 80 سنت کاهش قیمت به 16/ 63 دلار در بشکه رسید. رشد تقاضای نفت در آمریکا از یکسو و تداوم کاهش دکل‌های حفاری از طرف دیگر باعث کاهش اختلاف WTI و برنت شد و تولیدات اعضای اوپک به رکورد حدود 31میلیون بشکه در روز رسید.

ژوئن: هرچند که نفت، ماه کم نوسانی را در این زمان پشت سر گذاشت، اما آخرین روزهای ماه ژوئن با برخی مسائل منطقه‌ای همراه بود که افت قیمت نفت را به همراه داشت. بر این اساس در ماه ژوئن شاهد افت بهای نفت بودیم و قیمت نفت خام آمریکا در این ماه افت ۷۸ سنتی داشت و از قیمت ۲۵/ ۶۰ دلار در هر بشکه در آخرین روز این ماه به ۴۷/ ۵۹ دلار رسید که یک درصد کاهش را نشان می‌دهد. بهای نفت در ماه ژوئن با افت سه درصدی روبه‌رو‌ بوده است.

تداوم روند افزایش عرضه

بازار نفت همچنان شاهد افزایش عرضه است. با وجود اینکه سال 2015 با نگرانی از افزایش عرضه نفت شیل آغاز شد اما این نگرانی در ماه‌های اخیر رنگ دیگری گرفت. در واقع در حالی که روند رو به رشد تولید نفت آمریکا متوقف شده است، کشورهای عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت در رقابت با یکدیگر و تولید‌کنندگان غیر اوپکی با قدرت هرچه تمام‌تر در حال تولید نفت هستند.

در حال حاضر آخرین گزارش‌ها حاکی از افزایش تولید نفت اوپک و رسیدن آن به بالای ۳۱ میلیون بشکه در روز است. این در حالی است که اعضای این سازمان در نشست ماه پیش این سازمان در وین سقف تولید اوپک را ۳۰ میلیون بشکه در روز تعیین کردند؛ بنابراین اعضای اوپک در حال حاضر بیش از یک میلیون بشکه از سقف تولید خود بیشتر تولید می‌کنند.

از سوی دیگر تولید نفت آمریکا در این ماه به بیشترین مقدار خود از سال 1975 رسید. این در حالی است که در 6 ماه اول سال شاهد افت بیش از 60 درصدی تعداد دکل‌های حفاری فعال در میادین نفتی آمریکا بودیم. برخی منابع هفته گذشته اعلام کردند به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در میادین نفتی که به دنبال کاهش قیمت نفت رخ داده است، رشد تولید نفت آمریکا متوقف و از این پس شاهد کاهش تولید نفت این کشور خواهیم بود.

۶ ماه پیش زمانی که اوپک برای اولین بار اعلام کرد که قصد ندارد در بازار دست بردارد و نظم آن را با کاهش تولید خود به هم بزند، برخی سران این سازمان اعلام کردند که با کاهش قیمت نفت سرمایه‌گذاری در میادین نفت شیل، نفتی که بیش از حالت متعارف تولید آن هزینه بر است، متوقف خواهد شد و شاهد کاهش تولید نفت آمریکا و افزایش قیمت‌ها خواهیم بود. حال با وجود اینکه این نظریه قدری برآورده شده و تعداد دکل‌های فعال در میادین نفتی آمریکا به شدت کاهش یافته است اما طبق آخرین گزارش شرکت بیکرهیوز، تعداد دکل‌ها در هفته دوم ژوئن تنها ۳ دستگاه کاهش داشت و به نظر می‌رسد با افزایش قیمت نفت در سه ماه دوم سال ۲۰۱۵ و رسیدن آن به مرز ۶۰ دلار در هر بشکه تولید نفت در میادین نفتی آمریکا صرفه اقتصادی یافته و سرمایه‌گذاران به این میادین بازگشته‌اند؛ بنابراین احتمال می‌رود افت تولید نفت آمریکا کوتاه مدت بوده و با ورود دکل‌های جدید به مرور دوباره شاهد روند افزایشی تولید نفت این کشور باشیم.

نیمه دوم سال بازار به کدام سو می‌رود؟

نگرانی از مسائل ژئوپلیتیک بازار نفت را تهدید می‌کند. از سویی مسائل یونان می‌تواند بر میزان تقاضا تاثیر گذار باشد و از سوی دیگر ایران به توافق جامع نزدیک شده است. ایران اعلام کرده است که دو ماه پس از رفع تحریم‌ها قادر است حدود 500 هزار بشکه به تولید خود بیفزاید و بعد از 6 تا 7 ماه بعد از رفع تحریم‌ها به تولید پیش از تحریم‌ها و سال 2011 برگردد. اداره اطلاعات انرژی آمریکا اعلام کرده است که حصول توافق و رفع تحریم‌ها 5 تا 15 دلار از قیمت هربشکه نفت خواهد کاست. اما موضوع دیگری که قابل توجه است چگونگی رفع تحریم‌ها و زمان آن است. احتمال دارد حداقل 4ماه بعد از توافق رفع تحریم‌ها به طول بینجامد؛ بنابراین ایران در خوش‌بینانه ترین حالت قادر است تا پایان سال 2015 تولید نفت خود را حداکثر 500 هزار بشکه افزایش دهد. از سویی افزایش تقاضایی در بازار نفت شکل گرفته است که نفت ایران می‌تواند تامین‌کننده این تقاضای جدید باشد. بنابراین رفع تحریم‌های ایران در شرایط بنیادی و مازاد عرضه نفت تاثیر چندانی نخواهد داشت. البته این در شرایطی است که ایران بتواند طبق برنامه خود عمل کند. برخی از منابع بین‌المللی اعلام کرده‌اند افزایش تولید نفت ایران بیش از آنچه خود اعلام می‌کند به زمان نیاز دارد.

اما سمت تقاضا از سوی یونان و اتحادیه اروپا در خطر است. احتمال دارد یونان با کشورهای وام دهنده خود به توافق نرسد و خروج این کشور احتمال از هم پاشیدن این اتحادیه را به دنبال دارد. در حال حاضر برخی کارشناسان بر این باورند که در بدنه این اتحادیه ترک ایجاد شده و خروج یونان می‌تواندخروج اسپانیا و ایتالیا دو کشور دیگری که وضعیتی مشابه یونان دارند را در پی داشته باشد. بحران در اتحادیه اروپا به ضعف اقتصادی و رکود در کشورهای عضو این سازمان منجر خواهد شد که موجب افت تقاضای نفت خام از سوی این قاره خواهد شد.